De nieuwe fase van de coronapandemie deze maand losgebarsten. Aan de ene kant vreest het continent voor de besmettelijke varianten uit het Verenigd Koninkrijk, Zuid-Afrika en Brazilië met aanscherpingen van de regels tot gevolg. Om corona het hoofd te bieden kiezen steeds meer landen voor een avondklok.
Maar aan de andere kant verschijnt er met de aftrap van de vaccinatiecampagnes voorzichtig zicht op een sprankeltje licht aan het eind van de lange donkere Covid-tunnel. Maar omdat het nog maanden duurt voor er voldoende immuniteit is opgebouwd door de prikcampagnes en de besmettelijkere varianten de virale spelregels veranderen.
Is een ingrijpende maatregel als een avondklok de sleutel tot succes? Daar denken Europese regeringen tamelijk verschillend over. Op de onderstaande kaart wordt deze tweedeling inzichtelijk. Met een klik op een land worden de details getoond op het gebied van tijdslots en wanneer de maatregel van kracht werd.
Avondklok als stok achter de deur
België, Frankrijk, Slovenië en Spanje waren eind oktober de eersten die kwamen met een verbod om ‘s avonds na een bepaalde tijd het huis te verlaten. Een avondklok moet in theorie het aantal contacten moeten terugdringen tijdens visite in de huiselijke sfeer. In de derde week van januari is de verdeling in Europa ongeveer 50/50. Nederland voerde de maatregel onlangs in en ook in Duitsland ligt een corona-curfew op tafel.
Werkt een avondklok ook tegen corona? In Frankrijk zijn ze er in ieder geval heilig van overtuigd. Daar werd afgelopen weekeinde de avondklok met twee uur extra verlengd door de begintijd van 20.00 uur naar 18.00 uur te vervroegen. De maatregel zou in combinatie met een beperking van bezoek en strikte handhaving leiden tot een daling van 8 tot 13 procent in het reproductiegetal. En opmerkelijk: dit kregen ze voor elkaar zonder dat de scholen dicht zijn.
België, dat dit najaar nog het ergst broeinest van Europa was, voerde als eerste een avondklok in. Bluste deze maatregel ook hier de intense najaarshaard? Mogelijk. Maar dit is lastig vast te stellen. De regering voerde tegelijkertijd ook de sluiting van scholen, niet-essentiële winkels (die inmiddels weer open zijn) en zeer strenge handhaving van de maatregelen door. Zo zijn overtreders van de coronaregels zelfs in de cel beland. Deze combinatie heeft ertoe geleid dat België begin 2021 het meest coronaluwe land in West-Europa is.
Coronavirussen en feestdagen
Spanje en Tsjechië, twee landen die sinds afgelopen najaar een avondklok kenden, versoepelden deze tijdens de feestdagen. Ook Portugal en Ierland, waar de teugels met kerst wat gevierd werden, vielen ten prooi aan een tamelijk felle januaripiek. Of dit door te ‘gezellige’ feestdagen komt of er een dominante mutant vanaf de overzijde van de Ierse Zee of Atlantische Oceaan is overgevlogen? Een combinatie hoogstwaarschijnlijk.
In tegenstelling tot de Portugezen, lijken de Ieren de situatie in de voorbije week weer vrij snel onder controle te krijgen. Zij kennen geen avondklok maar voerden tamelijk drastische reisbeperkingen door waarbij inwoners niet meer dan 5 kilometer buiten hun woning mogen komen zonder ‘essentiële reden’. Voor Finland is dit allemaal niet nodig. Zij houden het aantal besmettingen al sinds het begin op een zeer laag niveau zonder dat hier ‘draconische’ maatregelen voor nodig zijn.
Werkt een avondklok tegen corona? Hoogstwaarschijnlijk wel, maar dat doen zaken als strenge handhaving, naleving van basisregels, reisbeperkingen en schoolsluitingen ook. Het is net als een lockdown een maatregel die past bij een te lakse aanpak in een eerdere fase. De feestdagen bewezen bovendien dat te snelle versoepelingen of een tijdelijke adempauze maandenlange coronaluwte aan diggelen kunnen slaan.
De gevreesde apocalyptische januaripiek is in Nederland – zeker in vergelijking met andere landen – tot dusver niet echt aan de orde. Toch grijpt het virus nog altijd om zich heen. De situatie is in het oosten aanzienlijk alarmerender dan in de Randstad; dit was in de zomer nog omgekeerd. In West-Brabant en de regio Rotterdam kleuren de gemeenten opvallend licht op de coronakaart van 13 t/m 19 januari.
Hoe ‘doet’ Nederland het?
Meestal wordt op coronakaarten het aantal besmettingen per 100.000 inwoners gevisualiseerd. Voor dit meetgetal werd gekozen aan het begin van de pandemie vorig jaar toen er nog relatief weinig meldingen waren. Op deze nieuwe kaart wordt dit principe omgedraaid voor een concreter cijfer. Zo valt hierop te zien dat in de voorbije week bij 1 op de 113 inwoners van Staphorst een coronabesmetting is vastgesteld. Op Texel was dit 1 op de 1.505.
Het lijkt erop dat de maatregelen die vorige maand hun intrede deden hun vruchten af beginnen te werpen. De IC’s hebben het nog altijd druk, maar code zwart lijkt te zijn afgewend. Ook het aantal besmettingen toont een lichte daling. Hoewel andere landen veel sneller dalen, lijkt hier geen Nieuwjaarsgolf om zich heen te grijpen zoals in Portugal, Ierland of Spanje. Wel blijft de dreiging van de Britse variant aan de overkant van de Noordzee lonken. Vandaar tóch de invoering van strengere maatregelen.
Waar Nederland op het vlak van besmettingen en maatregelen niet erg opvalt, is dit bij die ‘andere’ belangrijke preventiestrategie juist volledig anders. Van de EU-lidstaten vaccineert alleen Bulgarije trager. Wordt de achterstand ingelopen nu ‘we’ uit de startblokken zijn? Nee. Deze loopt steeds verder op naarmate januari vordert. Dit is goed te zien op de onderstaande prikkaart. Met de knoppen onderin worden de percentages van de vorige vier weken getoond.
Te laat en te langzaam
Met een prikpercentage dat blijft hangen op een summiere 0,45%, loopt Nederland deze week bijna 2,5 procentpunt achter op de EU-koploper Denemarken. Het continentale peloton zit rond de 1,5 procent. De NHS in Verenigd Koninkrijk is het snelst aan het prikken geslagen. Hier waren op dinsdag 19 januari zeven prikken op de honderd inwoners toegediend. Dit in schril contrast met Nederland waar de valse start van vorige maand lijkt te zin ingewisseld voor een eerste fase in slakkengang.
Ook op mondiaal niveau worden er miljoenen ingeënt. Israel, waar ze over ‘luxe’ beschikken van een enorme troepenmacht aan reservisten en een hypermodern leger, is al bijna een derde van de totale bevolking minimaal eenmaal een inenting komen halen. Op grote afstand volgen landen als de Verenigde Arabische Emiraten, Bahrein en de Verenigde Staten. De rest van de top-10 wordt gevuld met Europese landen. Dat voor een snelle start niet per se een hoog BNP nodig is, bewijzen landen als Slovenië en Litouwen.
Terug naar normaal?
Begint het in Israël inmiddels op te vallen dat er zo veel mensen al zijn ingeënt tegen het virus? Ja en nee. Voor een optimale bescherming zijn niet een maar twee inentingen noodzakelijk. Hoewel mensen na de eerste minder vatbaar zijn en minder ernstige symptomen ontwikkelen, betekent dit niet dat het aantal infecties direct naar nul gaat. Bovendien is 69% van de inwoners nog altijd helemaal niet gevaccineerd. Wie denkt dat de vaccinatiekampioen op dit moment bijna coronavrij is, komt bedrogen uit. Er grijpt in januari een uitzonderlijk felle Covid-golf om zich heen.
Dit is ook niet gek. Voor voldoende groepsimmuniteit is een geschat vaccinatiepercentage van minstens 60 procent van de bevolking vereist. Ook heeft het leeuwendeel van de Israeliërs nog een tweede prikafspraak op de planning staan. Maar als ze in dit ongekende tempo volhouden kan het in maart wel eens voorbij zijn met de pandemische perikelen. Mits de microscopische mutanten uit Brazilië, Zuid-Afrika of een ander land geen roet in het eten gooien.
Vorige Corona in Europa-episodes
5 januari: Valse start voor Nederland op EK Pfizerprikken
24 november: Najaarsgolf van west naar oost
19 oktober: Het einde van het Zweedse coronasprookje
12 oktober: Vijf vitale viraleverdedigingslinies voor zo min mogelijk coronaleed
05 oktober: Wat ging er mis in Tsjechië en Israel?
28 september: Hoe Nederland verstrikt raakt in een chaotisch communicatieweb
22 september: Waar zijn de strengste en soepelste coronaregels van kracht?
14 september: Zo duid jij de pandemische najaarspiek
31 augustus: Spanje versus Finland
Als je dit artikel leuk vindt, lees dan ook:
