Of je hem nou tweede golf of najaarsgolf noemt, hij is begonnen. En niet te zuinig ook. De weekkaarten van Europa laten maar één coronatrend zien: oplopende besmettingscijfers in nagenoeg alle landen.
Een zestal landen houdt zich nog altijd kranig staande in het kolkende coronageweld over het continent. Dat zijn Finland, Duitsland, Servië, Italië, Noorwegen en Griekenland. Voor de rest is het alle hens aan dek.
Op de onderstaande schuifkaarten is de voorbije week naast die van 20 t/m 26 september gelegd. De tweede slider laat een nog groter verschil zien met de vergelijking tussen de nieuwste visualisatie en de situatie van vier weken geleden.
Spaans escalatiegevaar
Er bestaan maar weinig landen voor wie 2020 rampzaliger verloopt dan Spanje. Het land kreeg in het voorjaar ook al een pandemische voltreffer voor de kiezen en lijkt dit najaar absoluut niet gespaard te worden. In het land zijn inmiddels 32.086 mensen aan het virus bezweken. De economische ellende is daar vele procentpunten groter dan elders in de Eurozone. Sinds juli is het geplaagde Spanje al de absolute coronakoploper van Europa. Daar kan echter in oktober wel eens verandering in komen.
Tsjechië was in de eerste golf juist nog een succesverhaal met zowat de minste doden en besmettingen. Maar het land lijkt op dit moment zelfs over de Zuid-Europeanen heen te klimmen als het gaat om het aantal nieuwe besmettingen per 100.000 inwoners in zeven dagen. Toch zijn de Tsjechen nog niet de echte coronakoploper. Spanje publiceert namelijk structureel in de weekenden lagere aantallen.
Tsjechen en de Spanjaarden kenden al sterke pieken in juli en augustus. Dat was voor Nederland veel minder het geval. Hier bleef het tot eind augustus redelijk rustig. De groei accelereerde pas begin september. Een maand later mag ons land zichzelf met het twijfelachtige coronabrons ‘feliciteren’. Inmiddels staan de provincies Zuid-Holland en Noord-Holland respectievelijk op plek 11 en 19 in de Europese toename top-20. En de coronatrein van de lage landen denderde op deze manier België en Frankrijk voorbij.
In tegenstelling tot bij de Denen en de Britten komt dat niet door het vele testen. Tsjechië heeft deze capaciteit op basis van het aandeel positieve tests het slechtst op orde. De 12,1 procent is meer dan viermaal zo hoog dan de signaalnorm van 3 procent van het ECDC.
Virale najaarsstorm in september
De exponentiële ellende wordt duidelijk zichtbaar op de kaart. Op de een of andere manier stijgt het aantal positieve coronadiagnoses in zowel Nederland als Tsjechië op een soortgelijke manier. De landen waren tot eind augustus onopvallende middenmoters. Sinds de R in de maand zit veranderen ze in een bloedstollend tempo in de felste coronahaarden van heel Europa.
Hoe anders was dit beeld begin juli? Toen behoorden de beide landen nog tot de meest coronavrije gebieden van het continent met provincies die een hele week geen enkele nieuwe coronadiagnose registreerden. En zelfs eind augustus, aan het einde van de zomervakantie, vielen de nieuwe nummer twee en drie niet heel erg op in vergelijking met de buurlanden.
Hoe kan een zomervakantie na versoepelingen zulke kolossale gevolgen hebben? Simpel. In Nederland gingen de verantwoordelijke ministers op vakantie. Ook in Tsjechië proostten ze met hun bierpullen, om vervolgens de virale verdedigingsmuur die hen aanvankelijk zoveel ellende bespaarde, met grof geschut neer te halen. Vrijheid, feest en vakantie, daar waren we na dat slopende voorjaar wel aan toe! Zo vond de regering, waardoor ook voor de bevolking de remmen los gingen.
De Israelische coronarollercoaster
Hoe ver kan deze lijn nog stijgen? Daarvoor moeten we een blik werpen buiten Europa. Nergens ter wereld stijgt het aantal besmettingen zo snel als daar. En nee, dit is geen bananenrepubliek of een derde wereldland. Het gaat om Israël. Premier Benjamin Netanyahu van de Likud-partij riep zelfs in mei de overwinning op het virus uit na een zeer succesvol voorjaar waarbij Covid-19 maar voor een handjevol besmettingen en doden zorgde.
De tweede ronde is echter hele andere koek. Het land met slechts 10 miljoen inwoners gaat sinds september gebukt onder de felste pandemiegolf die tot dusver is waargenomen. Op sommige dagen steeg het absolute aantal besmettingen daar met meer dan 10.000. Het land is eind september voor de tweede keer in een volledige lockdown gegaan om het tij te keren. Maar voorlopig blijft het aantal besmettingen in een moordend tempo oplopen. Capaciteitspoblemen in de ziekenhuis en een sterftegolf liggen in het verschiet.
Van virale victorie naar catastrofale coronaflater
Net als Tsjechië werd Israël als een van de grote coronasuccesverhalen beschouwd. Het land keerde in een snel tempo terug naar het oude normaal vanuit een ‘intelligente lockdown’ zoals toenmalig gezondheidsminister Adam Vojech het noemde. Premier Netanyahu trapte als succesvolle crisiscoördinator de verkiezingscampagne af. Op 2 maart 2021 gaan de Israëliërs weer naar de stembus om een nieuwe Knesset te kiezen. Een fantastisch afgewikkelde crisis werkt uitstekend voor de campagne. In Nederland vindt een soortgelijke verkiezing plaats vijftien dagen later. De Tsjechen gingen afgelopen weekeinde naar de stembus voor regionale verkiezingen.
Dat coronavirussen geen rekening houden met de campagnestand van politici, lijkt in alledrie de landen hout te snijden. In Israël leidde het ertoe dat zittend premier Benjamin Netanyahu geen beleid wilde doorvoeren dat hem minder populair zou maken. Corona veranderde daar in een politiek spel. Een ultra-orthodoxe coalitiepartij dwong een uitzonderingspositie af voor het maximumaantal aanwezigen in synagogen. Die waren in de zomermaanden weer tot aan de nok gevuld. Dit tegen het adviezen in van de ‘coronachef de mission’ Ronni Gamzu, een gerenommeerde viroloog, die hierdoor ook niet langer door de samenleving als een autoriteit werd beschouwd.
De voorbereidingen om klaar te zijn voor het najaar kwamen nauwelijks uit de verf. Zo veranderde het op orde maken van de testcapaciteit in een chaos, waardoor de wachttijden konden oplopen tot vier dagen. Door personeelsgebrek werd verder nauwelijks aan contactonderzoek gedaan. Bovendien had de quarantaine na een coronabesmetting ook nog eens geen verplicht karakter. Waar de beveiliging op het vliegveld van Tel Aviv als het gaat om terrorisme tot de absolute wereldtop behoort, was dit voor het coronavirus allerminst het geval. Iedereen kon zonder gezondheidscheck het land binnenkomen. Een teststraat kwam er nooit. De scholen werden in mei weer geopend alsof corona nooit had bestaan.
Ondertussen liepen in de vakantiemaanden de besmettingen op tot het allerhoogste niveau wereldwijd. Door de nuchtere ‘yihye beseder’-mentaliteit in het land -vrij vertaald zoiets als: ‘het komt wel goed’- blijft corona voor veel Israeliërs een kwestie van eerst zien, dan geloven. Die houding ging alleen niet meer op tegenover de premier waar het volk massaal de straat voor op gingen om zijn aftreden te eisen.
Pandemische politieke chaos
Pas eind augustus werd er een escalatieladdersysteem‘ met coronabeleid op regio-niveau van kracht dat met slim maatwerk de pandemie moest temmen. Dit beleid zorgde echter alleen maar voor meer verwarring en werkte zelfs als olie op het vuur. Palestijns-Israelische en orthodoxe joden kwamen namelijk in opstand toen bleek dat hun buurten bovengemiddeld vaak in de 40 ‘rode’ zones waren ingedeeld. Dit leidde tot protesten waarbij de regering beschuldigd werd van discriminatie. En ook de niet-religieuze bevolking was helemaal klaar met het zwabberende beleid, de economische misère en de politieke spelletjes. Uit een opiniepeiling bleek dat slechts een kwart van de bevolking nog vertrouwen had in de regering van Nethanyahu. Die claimde dat oud-premier Ehud Barak deze protesten orchestreerde met het ‘pedofielenvermogen van Jeffrey Epstein’.
In de tweede week van september werd het stoplichtsysteem overboord gegooid. Op 13 september werden verregaande restricties voor het hele land afgekondigd die drie weken moesten duren. Het Joods Nieuwjaar zou voor het eerst gevierd worden tijdens een lockdown. Omdat de besmettingen bleven toenemen en de volkswoede absoluut niet bekoeld was, voerde het land op 24 september een nieuwe totale lockdown in. Voor de tweede keer in een jaar moesten alle openbare gebouwen de deuren moesten sluiten. Ondanks een verbod op betogingen met meer dan twintig aanwezigen, blijven de massale anti-regeringsprotesten aanhouden vanuit allerlei ideologische hoeken, die ook nog eens onderling bonje hebben. “Deze lockdown kan wel een half jaar tot een jaar duren”, vertelde de verguisde Netanyahu tijdens een kabinetsvergadering.
Ondanks dat de maatregelen al bijna een maand van kracht zijn, is de coronagolf nog niet ten einde. Terwijl de bevolking en de regering onderling ruziën loopt ook het aantal ziekenhuisopnames alarmerend op. Als gevolg van de aanhoudende stroom ernstig zieke coronapatiënten overleden er afgelopen week 253. Een tragisch weekrecord. En het zorgstelsel staat op instorten.
Van intelligente naar ‘domme’ lockdown
Zo catastrofaal als in Israël zal de tweede golf in Nederland of Tsjechië niet gauw worden. Maar toch was daar na de eerste golf geen vuiltje aan de lucht. Het toont aan hoe ook een rijk en modern land zich kan lelijk kan verslikken in een ‘ongevaarlijk’ virus.
Om het tij te keren heeft Tsjechië afscheid genomen van de minister van volksgezondheid die de soepele ‘intelligente lockdown’ bedacht. Opvolger Roman Prymula is meer van de draconische containmentschool. Hij riep op 30 september de noodtoestand uit die een maand gaan duren. Of dit de wantrouwige, stugge ‘mindset’ van de Tsjechen overtuigt, is afwachten. Voor het eerst tijdens de coronacrisis wordt hun ziekenhuiscapaciteit op de proef gesteld.
In Nederland moeten vroegere sluitingstijden van de horeca, een dringend mondkapjesadvies voor sommige plekken en een beroep op het gezonde verstand ertoe leiden dat de coronagolf luwt zonder noodtoestand of nieuwe lockdown. Voor paniek is echter niet snel ruimte in de hoofden van de individualistische, nuchtere en gezellige Nederlanders die hun hand niet omdraaien voor een goede discussie. Dat dit tot dusver is uitgebleven voor bepaalde hoogwaardigheidsbekleders op een belangrijke posities, mag opmerkelijk genoemd worden.
