Jaaroverzicht: van vitamine B12 in brood tot waterstof

Als dit verhaal de Top-2000 van Innovation Origins was geweest, dan was de hele top-20 gevuld met één onderwerp: corona. Vooral de verhalen van onze data-analist Jelmer Visser, die als eerste de coronacijfers op regionaal Europees niveau vergeleek, trokken honderdduizenden lezers. Maar een jaaroverzicht over één onderwerp is een beetje saai. Daarom keken we voor deze laatste Follow-up van 2020 naar de andere onderwerpen die veel lezers trokken.

Kijken we zo naar onze leesstatistieken, dan gaat het best gelezen verhaal van dit jaar over vitamine B12 in brood en yoghurt. Voor veganisten goed nieuws, want die zijn dan niet meer afhankelijk van supplementen om de benodigde hoeveelheid binnen te krijgen. De follow-up op dit verhaal was een gesprek met Corné van Dooren, voedingsdeskundige en expert duurzaam eten bij het Voedingscentrum. 

Vlees doen vergeten

Volgens het voedingscentrum is duurzame voeding onder meer minder dierlijke eiwitten eten en meer plantaardige. Gemiddeld halen Nederlanders nu 61 procent van de eiwitten uit dierlijke bronnen en 39 procent uit plantaardige bronnen. Dat moet volgens de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur (Rli) in 2030 omgedraaid zijn: het percentage dierlijke eiwitten in ons eetpatroon moet dan zijn gedaald naar 40 procent van de totale eiwitconsumptie.

Door corona lijkt er meer aandacht voor gezond eten te zijn. Dat laat een peiling, die het Voedingscentrum bij 1.030 Nederlanders uitvoerde, zien. Van Dooren: “Er is meer fruit gekocht en peulvruchten, vergeleken met voor de crisis.” 

In het eerste jaar van zijn bestaan trok het consumentenplatform #zokanhetook 9 miljoen bezoekers. De aandacht voor gezonder eten en bijvoorbeeld de vernieuwing van de lijn vleesvervangers bij Jumbo, zijn voor Van Dooren indicaties dat de trend naar plantaardige eiwitten en vleesvervangers zich in 2021 zal doorzetten.

Van Dooren zegt in zijn eerder gepubliceerde verhaal de echte innovatie te zien als er “een generatie komt, die vlees helemaal doet vergeten en dat je zulke producten maakt, die zo bijzonder zijn met een nieuwe smaaksensatie, die die van vlees overstijgt”.

Het gedrag van de consument verandert echter nog maar mondjesmaat naar meer plantaardige eiwitten dan dierlijke, zo blijkt uit een publicatie van Hans Dagevos en Muriel Verain. “Er is geen sprake van een afnemende trend.” Per persoon wordt er hooguit een pondje meer of een ons minder vlees per jaar gegeten, zo staat te lezen. De data uit het onderzoek zijn uit 2019 en zeggen niet of en wat de invloed van de coronacrisis is geweest.

Flexitariërs

Uit een andere publicatie blijkt dat steeds meer Nederlanders zich vereenzelvigen met de term flexitarisme. Een flexitariër eet nog wel vlees, maar af en toe. Noemde in 2011 14 procent van de respondenten zich flexitariër, in 2019 was dat gestegen naar 43 procent. Vergelijk je de vleesconsumptie van flexitariërs, dan is die in 2019 niet verminderd vergeleken met die van 2011. 

“We eten best veel vlees redelijk onbewust”, zegt Anne-Charlotte Hoes, actie-onderzoeker aan de Wageningen University & Research (WUR). Bijvoorbeeld vlees op de pizza. “Maar je ziet daarin steeds meer goede en lekkere vegetarische alternatieven ontstaan.”

Dat er steeds meer vegetarische varianten van bijvoorbeeld een rookworst in de schappen of van vissticks in de koeling verschijnen, stemt Hoes hoopvol. “En dat Unilever de Vegetarische Slager overneemt, laat zien dat het bedrijf echt in vegetarische alternatieven wil investeren.”

Plantaardige vleesvervangers

Hoes voert binnen de WUR onder meer onderzoek uit naar (systeem)innovaties in het voedingsdomein. Daarover adviseert zij bijvoorbeeld het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit. Volgens Hoes kun je op verschillende manieren naar de eiwittransitie kijken. “Je kunt de eiwittransitie zien dat je alles vanuit het plantaardige eiwitten doet. Zoals met zeewier en soja. Of de oprichters van de ‘Vegetarische Slager’ die vanuit gras, melk willen gaan produceren. Dat zijn allemaal plantaardige vleesvervangers.”

Insecten als veevoer

Een andere ontwikkeling zijn insecten, zegt Hoes. “Dat is geen plantaardige eiwitbron. Het idee erachter is dat je daarmee de dieren voert.” Ook dat draagt volgens Hoes bij aan duurzaamheid. “Als je je dieren met lokaal te verkrijgen insecten voert, dan hoef je geen buitenlands voer meer te importeren voor de productie van eieren. En bij kippen past het goed in hun natuurlijk eetpatroon.” 

Het Brabantse kippenbedrijf Oerei, voedt zijn kippen met levende insecten. De kip is van nature geen vegetariër, dat heeft de mens van de kip gemaakt, staat op de website te lezen. Hoes: “In Nederland mag je geen vermalen insectenmeel aan je dieren voeren. Die regelgeving zorgt ervoor dat het nog niet op grote schaal wordt gedaan.” Het aantal insectenkwekerijen is gestegen, zegt Hoes, “maar die mogen dus niet leveren aan bijvoorbeeld pluimveehouders”. In een studie, waarover nog niet is gepubliceerd, blijkt dat boeren afwachtend zijn richting een overstap naar insectenvoer, zegt Hoes. “Maar ik denk dat het een kansrijke oplossingsrichting is.” 

Ook deed Hoes onderzoek naar bedrijven die bijdragen aan de zogenoemde kringlooplandbouw. Daarbij is de kringloop van stoffen gesloten. Alle stoffen die in een landbouwgebied verdwijnen komen ook weer terug in dat gebied. Insecten als veevoer is ook een vorm van kringlooplandbouw. Wellicht dat we over deze vorm van landbouw het komende jaar meer zullen horen als stap richting duurzame voeding.

Veel van de best gelezen verhalen gingen over mobiliteit. Zo schreef onze columnist Jan Wouters over de nieuwe batterij van Nikola Motor Company. Het verhaal staat in de top 5 van best gelezen verhalen.

Aandacht voor waterstof

Voor de mobiliteitsspecialist Wouters, is de trend naar waterstof de meest opvallende innovatie van 2020. In die best gelezen column, stelt Wouters dat de aandacht voor waterstof in de lift zit. Zo noemt hij “toonaangevende bedrijven in Denemarken” zoals A.P. Moller – Maersk, DVS Panalpina en DFDS die een partnership hebben gevormd om onder meer de productiefaciliteiten voor waterstof te vergroten. “Dat zou ’s werelds grootste elektrolyse- en duurzame waterstofproductiefaciliteit kunnen worden.” 

Ook in Nederland staat de waterstofontwikkeling steeds hoger op de kaart. Zo blijkt uit het verhaal over de Brabantse samenwerking met Duitse bedrijven bij de ontwikkeling en productie van brandstofcellen. Zoals het project H2Haul waarin VDL samenwerkt met Elring Klinger in de Duitse deelstaat Baden Württemberg. Elring Klinger bouwt de brandstofcel die VDL in het kader van het H2Haul project in zijn trucks inbouwt.

Niveau van zonne-energie

Waterstof trekt de aandacht van onze lezers. In augustus verscheen er een Follow-up over het onderwerp. En de follow-up met het interview met Ad van Wijk, hoogleraar future energy systems aan de TU Delft, was een van de best gelezen verhalen dit jaar. Daarin stelt Van Wijk dat “waterstof op het niveau van zonne-energie 20 jaar geleden is”. 

In een eerdere column vatte Wouters het debat in de mobiliteitssector als volgt samen: “voor personenvervoer of korte transportafstanden zal waterstof waarschijnlijk niet snel kunnen concurreren met de accu-auto, maar “waterstof als energiedrager heeft grote voordelen bij voer-, vaar-, of vliegtuigen, waarbij erg veel energie meegenomen moet worden.” 

De beste technologie

Daarmee zegt Wouters niet dat de ene techniek beter is dan de andere. “Het is onzin om te zeggen dat de beste technologie altijd wint. Zo was er in de jaren negentig al een hele hype rond waterstof.” De autofabrikanten zouden waterstofvoertuigen uitbrengen, maar de investeringen bleven uit voor verdere ontwikkeling, gaat Wouters verder. En toen kwam de elektrische auto. “Maar stel je voor dat de auto-industrie toen had doorgezet. Dan had je bijvoorbeeld in 2010 na tien jaar doorontwikkelen een waterstofvoertuig gehad met een range van 500 kilometer.” 

De investeringen kwamen er in 2010 wel voor de accu’s. “Wat daarbij ook de mazzel is geweest, is dat een ondernemer als Elon Musk is ingestapt.” Dat de elektrische auto nu succesvol is, is volgens Wouters een wisselwerking tussen technologie en overheidsbeleid, maar “zeker ook tussen de vraag uit de markt, en goede marketing”. “Zonder Elon Musk was de elektrische auto geen succes geworden, maar zonder de wet- en regelgeving en met Elon Musk, was het ook geen succes geworden. Die twee hebben wel in elkaar moeten ingrijpen.” Voor een elektrische personenauto gelden bijvoorbeeld incentives als geen wegenbelasting, geen BPM, lage bijtelling en subsidies.

Solid state accu’s

Als innovatie voor het komende jaar noemt Wouters de doorontwikkeling van de solid state accu’s, of wel ‘vaste-stofbatterijen’. Waar de columnist in december over schreef. Zijn column was ook een van de best gelezen verhalen in 2020. Die solid state accu is intrinsiek veilig, zegt Wouters. “Die kun je doorzagen zonder dat die ‘ontploft’.” Ook heeft deze accu een veel kortere oplaadtijd dan de lithium-ion batterij.

De solid state accu heeft echt de toekomst, stelt Wouters. “Toyota is het verst met de ontwikkeling ervan. Het bedrijf heeft wereldwijd de meeste patenten en octrooien. Maar Japanse bedrijven schreeuwen niet van de daken hoe goed ze zijn. Daar ligt hun zwakte. Desondanks gaan we de komende veel nieuwe (doorbraak-)technologieën zien.”