Vorig weekend demonstreerde ik samen met mijn twaalfjarige dochter voor meer klimaatrechtvaardigheid. Samen met 85.000 anderen liepen we de Klimaatmars van Amsterdam. Onder de demonstranten waren opvallend veel kinderen en ouderen. Zo’n groot verschil in generaties en toch strijdend voor hetzelfde doel, schitterend! Ik genoot van het bonte gezelschap om mij heen.
Moreel dilemma
De Klimaatmars ervoer ik als één groot warm bad van eensgezinde mensen. Dat warme bad was opgeleukt met de meest fantastische demonstratieborden; van “I like my fries hot, not my planet” tot “Waarom huiswerk als je ook de wereld kan redden” (het op Greta Thunberg geïnspireerde bord van mijn eigen brugpieper). Gezamenlijk zongen we demonstratieliederen en schreeuwden we “What do we want?
– Climate Justice – When do we want it? – NOW!”. Het deed me denken aan de Dutch Design Week
van een aantal weken geleden, waar ik samen met andere wetenschappers de sessie ‘Climate Futures Now!’ mocht organiseren, welke eveneens uitmondde in een mini-demonstratie. Het was hetzelfde warme bad van eensgezindheid.
Dat warme bad werd opeens ijskoud toen we aankwamen op de eindbestemming van de Klimaatmars: het podium op het Museumplein. Door de sprekers op het podium werd de aandacht verschoven van het klimaatvraagstuk naar de ellende in Palestina. De zin over de rivier en de zee viel en onder het massale publiek op het Museumplein ontstond zichtbaar een moreel dilemma: scandeer ik nog mee met de groep, zoals ik de afgelopen twee uur heb gedaan, of houd ik nu mijn mond stil? Je wilt jezelf niet woorden in de mond laten leggen die kwetsend zijn voor anderen, maar tegelijkertijd brulde je zojuist nog eensgezind teksten en liederen uit met al diezelfde mensen om je heen. Dat morele dilemma zorgde ervoor dat heel veel mensen deden wat mensen nou eenmaal doen als ze niet weten wat ze eigenlijk moeten doen: weglopen. Zo ook ik en mijn dochter.
Van universeel naar pluriverseel
In de dagen die volgden bleef ik nadenken over dit voorval, hetgeen gepaard ging met een kakafonie van emoties. Enerzijds trots op mijn dochter die zo vol verve demonstreerde voor een betere toekomst, anderzijds vol verbijstering van de 180 graden ommekeer van de sfeer. Wat gebeurde daar nou precies? De afgelopen maanden heb ik me wetenschappelijk verdiept in het pluriverse design paradigma en ineens realiseerde ik me dat wat ik hier in de praktijk aanschouwde, precies is wat daar in de wetenschap beschreven werd. Het pluriverse design paradigma verzet zich tegen het universele paradigma waarin er slechts één perspectief of narratief overheerst.
De aanhangers van het pluriverse design paradigma zeggen dat de wereld eigenlijk uit meerdere werelden bestaat en dat al die werelden, met al hun eigen perspectieven en verhalen, er mogen en moeten zijn. Bij het pluriverse design paradigma zit de kracht in de diversiteit en worden onderlinge verschillen gezien als iets om te omarmen en te voeden. Aanhangers van het pluriverse design paradigma stellen dat het universele design paradigma leidt tot gevoelens van onderdrukking en dat het dwingen tot één leidend narratief, bewust of onbewust, gepaard gaat met verzet. Het lost problemen niet op, maar maakt problemen eerder groter.
Tijdens de Klimaatmars waren alle demonstranten met al hun verschillen eensgezind. De kracht van
de demonstratie zat juist in de diversiteit: van jong tot oud, van rechts tot links, van atheïst tot gelovige, van man tot vrouw. We waren één groot plurivers geheel. Het ging mis toen de sprekers op het podium van die eensgezindheid een universele vuist trachtten te maken. Men trachtte één leidend narratief op te leggen, en dat leidde tot verzet. Ook hier loste het de problemen niet op, maar sloeg juist de verdeeldheid toe. Wanneer je van een eenheid een universaliteit tracht te maken, misken je het bestaan van verschillen. Dat werkt niet verbindend, maar juist polariserend.
Toe aan verbinding
De afgelopen maanden las ik onderzoeken van wetenschappers van over de hele wereld die zich allen inzetten voor het vinden van verbinding door het omarmen en voeden van de verschillen. Van Nieuw-Zeeland tot Hawaï, overal op de wereld zijn er wetenschappers door middel van het pluriverse design paradigma bezig met het voeden van de diversiteit en het zien van connecties tussen de verschillende belangen en stakeholders. Zij zoeken en vinden verbinding door verschillen te omarmen in plaats van ze te miskennen. Ik denk dat niet alleen de ontwerp-wetenschap, maar eigenlijk iedereen, van Klimaatmars tot de politiek, wel toe is aan een plurivers design paradigma.
