Enkele weken verliet een groot man ons. Het ging haast onopgemerkt. De wereld raasde gewoon verder. Het was de levensmissie van Edward de Bono om de creatieve lenigheid van het brein van iedereen, van kind tot topmanager, tot het maximale op te rekken. Daarvoor vloog hij de hele wereld over, gaf in 57 verschillende landen lezingen, schreef hij 70 boeken en schoof aan bij honderden bedrijven om met hen tot frisse ideeën en vernieuwende concepten te komen. Zo stond hij de ene dag aan de basis van een nieuwe boormethode voor Shell en de andere dag aan een nieuwe frankeringsmethode voor het postbedrijf van Groot-Brittannië. Hij dwong ons na te denken over de manier waarop we tot innovatieve oplossingen komen en ontwikkelde tal van tools om ons daarbij te helpen.
Altijd een stap vooruit
De filosofie van De Bono is gericht op gemeenschappelijke vooruitgang. Hij hield niet van het formuleren van beschrijvingen van de wereld (dan leg je immers de focus op dat wat al is gebeurd) maar op het creëren van richtingen (dan leg je de focus op wat nog komen gaat of wat komen kan). Creatief denken definieert De Bono dan ook als “een stap vooruit ontwikkelen” (De Bono, 2014, p. 16). De Bono zou absoluut de slogan van Innovation Origins, “Your sneak preview of the future”, een warm hart hebben toegedragen. Ook was De Bono van mening dat iedereen gebaat is met een creatievere geest. Hij zag een creatieve geest als een aantrekkelijke geest die je met een aantal tools gemakkelijk kunt verfraaien. Zoals je je lichaam kunt trainen om ver te springen, kan je ook je hoofd trainen om ver te reiken.
“Als het niet gemakkelijk is om met bewijs te komen, moeten we vanuit het mogelijke verder werken. Van daaruit gaan we op zoek naar het waarschijnlijke, om ten slotte zekerheid te bereiken.”
Edward de Bono in ‘Gym voor je geest’ (p. 139)
Edward de Bono had een breed perspectief op wetenschap. Zo liet hij zich niet vastpinnen op een wetenschappelijke discipline. Hij studeerde medicijnen, deed een master in de psychologie, werd later ‘Professor of Thinking’ en kwam zelfs op de shortlist voor de Nobelprijs voor de Economie. Wetenschappelijk lag hij echter ook met regelmaat onder vuur. Dat kwam vooral omdat hij meer gericht was op hoe zijn creatieve technieken de praktijk hielpen, dan dat hij bezig was met het wetenschappelijk aantonen van hoe effectief zijn methode was. Pragmatische validiteit was daarmee een belangrijk uitgangspunt voor hem. Hij was de wetenschapper die niet de wetenschap diende maar de praktijk. Die attitude was ook goed voor hemzelf. Met het dienen van de praktijk was immers veel meer geld te verdienen dan met het dienen van de wetenschap.
Dwalen in het brein
De Bono is vooral bekend om zijn contributie op het gebied van lateraal denken en parallel denken. Lateraal denken, een term die door de Bono zelf geïntroduceerd is, betekent dat je niet op een logische denkwijze van A naar B gaat, maar een mentale zijweg pakt en ziet waar die je brengt. Zo kan je in een stad simpelweg van plek A naar plek B rijden, maar je kan ook bij plek A uitstappen en door straatjes dwalen, wel zien waar je uitkomt. Dat laatste is lateraal denken. Wanneer je mentale zijwegen pakt en rond gaat dwalen in je brein kom je op perspectieven en inzichten die je anders niet gehad zou hebben.
Parallel denken houdt in dat je een vraagstuk bekijkt vanuit verschillende parallelle perspectieven. De Bono legt dit uit met een treffende metafoor in zijn boek ‘Gym voor je geest’ (p. 97): “Stel je voor dat er vier mensen staan om een vierkant gebouw. Elke persoon staat bij een andere kant. Elke persoon houdt vol dat wat hij ziet een juist beeld van het gebouw geeft. Zij discussiëren via walkietalkies. Bij parallel denken zal elke persoon naar een kant van het gebouw lopen. Dan zullen ze stuk voor stuk beschrijven wat ze zien. Vervolgens lopen ze door naar een andere kant van het gebouw en beschrijven daar opnieuw wat ze zien. Dezelfde procedure voor de derde en vierde kant van het gebouw. Gevolg is dat alle partijen hetzelfde gezichtspunt hanteren en op grond daarvan beschrijven wat ze zien. Het uiteindelijke resultaat is een volledig onderzoek van het gebouw.”
In het dagelijkse leven staan we vrijwel iedere dag aan een verschillende kant van een gebouw en roepen we heel hard ons eigen perspectief naar elkaar. Edward de Bono was er heilig van overtuigd dat dergelijke discussies ons geen stap verder helpen en ondertussen wel veel tijd kosten. We zouden toch ook gewoon gezamenlijk een rondje om het gebouw kunnen lopen? Kan je je voorstellen hoe snel je vooruit kan wanneer je alle discussies op de weg naar vooruitgang kunt skippen?
We discussiëren niet omdat we denken dat het zo’n prachtige methode is. We discussiëren omdat we niet weten dat er andere methodes bestaan
Edward de Bono in ‘Gym voor je geest’ (p. 95)
De Bono ontwikkelde daartoe de methode van de zes denkhoeden, zijn meest gebruikte en wereldwijd meest bekende denk-tool. In plaats van de vier zijden van het gebouw, neem je dan gezamenlijk zes perspectieven op een casus en loop je zo gezamenlijk een denkbeeldig rondje om een casus. Ieder perspectief wordt gekarakteriseerd door een andere kleur hoed. De denkhoeden van De Bono zijn met klem niet bedoeld om te typeren (“jij bent geel”) of om als een vorm van rollenspel te gebruiken met ieder een andere hoed op, dat leidt alleen maar tot discussie, maar om gezamenlijk afwisselend van perspectief te wisselen. Het lijkt kinderlijk eenvoudig, maar is uiteindelijk doortastend effectief. Waarom moeilijk doen als het makkelijk kan? Edward de Bono hield van kinderlijk eenvoudige interventies. Misschien is het daarom dat hij minder bekend is dan hij zou moeten zijn?
Samen geschiedenis schrijven
Hoewel Edward de Bono 70 boeken heeft geschreven, was hij verre van een briljant schrijver. Toch hoort bij iedere innovator minimaal één boek van hem in de boekenkast te staan. Dat vind ik, maar dat vond hij zelf ook. De beste man was niet onbescheiden: “De methode van de zes denkhoeden is misschien wel de belangrijkste verandering in ons denken van de afgelopen 2300 jaar” (De Bono, 2014, p. 9). Misschien mag je ook wel onbescheiden zijn als zoveel innovaties direct of indirect de consequentie zijn van jouw werk? En, laten we eerlijk zijn, organisaties als Siemens, IBM, Shell en NASA hebben allemaal de denkwijze van De Bono omarmd. Dus laten we samen de levensmissie van Edward de Bono omarmen en elkaar stimuleren om het brein te blijven stretchen.
Over deze column
In een wekelijkse column, afwisselend geschreven door Bert Overlack, Eveline van Zeeland, Eugène Franken, Helen Kardan, Katleen Gabriels, Carina Weijma, Bernd Maier-Leppla en Colinda de Beer probeert Innovation Origins te achterhalen hoe de toekomst eruit zal zien. Deze columnisten, soms aangevuld met gastbloggers, werken allemaal op hun eigen manier aan oplossingen voor de problemen van deze tijd. Morgen zal het dus goed zijn. Hier zijn alle voorgaande afleveringen.
Als je dit artikel leuk vindt, lees dan ook:
