In een wekelijkse column, afwisselend geschreven door Maarten Steinbuch, Mary Fiers, Carlo van de Weijer, Lucien Engelen, Tessie Hartjes en Auke Hoekstra, probeert Innovation Origins uit te vinden hoe de toekomst eruit zal zien. De zes columnisten, af en toe aangevuld met gastbloggers, zijn allemaal op hun eigen manier bezig met oplossingen voor de problemen van onze tijd. Zodat Morgen Beter wordt. Deze zondag is Mary Fiers aan de beurt, over onze voedingsbodem. Hier alle eerdere afleveringen.
Bij al het positief economisch nieuws over onze provincie wordt regelmatig de goede Brabantse voedingsbodem genoemd. Spreekwoordelijk goede voedingsbodem dan wel. Want fietsend en wandelend door het mooie Brabantse landschap zou je het op het eerste gezicht niet zeggen, maar het gaat ronduit slecht met onze bodem. Overigens niet alleen in Brabant.
Uitputting bodem
Mondiaal gaat de kwaliteit bodem in ras tempo achteruit. Over de hele wereld zijn heel veel landbouwgronden onderhevig aan sterke achteruitgang of zijn al zo slecht dat er niets meer groeit. Op onderstaand plaatje is duidelijk de dramatische toestand van de bodem over de hele wereld te zien. Van Brabant tot landbouwgebieden in Afrika hebben agrarische ondernemers te maken met verstuiving, uitspoeling en landverschuivingen die te wijten zijn aan intensieve voedselproductie met kunstmest, bestrijdingsmiddelen, monoculturen en zware landbouwmachines. Maar het is dus niet alleen een probleem ver weg. Ook onder onze eigen voeten holt de kwaliteit van de bodem achteruit. De oorzaak is simpel: we pakken meer van de bodem dan ze ons kan geven.
Nou en?
“Nou en” denk je misschien. Wat is het probleem? Dat is eigenlijk heel simpel. Alles wat leeft op het land is afhankelijk van de bodem. Ook wij mensen. Voor voedsel en drinkwater zijn we afhankelijk van de bodem. Iets om te koesteren dus.
Toch wordt het probleem van de uitputting van de ondergrond nog niet alom erkend. Het houdt ons niet dagelijks bezig. Dat is gezien de ernst en de omvang van het probleem eigenlijk best vreemd. Komt het misschien omdat we nog nooit zoveel voedsel tot onze beschikking hadden als vandaag de dag? Tegelijkertijd was de bodem ook nog nooit zo uitgeput. Maar het probleem is nog niet urgent merkbaar.
Race naar de bodem
Complexe problemen kennen veelal meerdere oorzaken. Ook voor de uitputting van de bodem zijn meerdere oorzaken aan te wijzen, maar een oorzaak is gelegen in een nietsontziende ‘race naar de bodem’.
Die ‘race naar de bodem’ wordt door twee mechanismen bepaald. Enerzijds worden de voedselprijzen, mede door supermarktoorlogen, omlaag gedrukt. Lekker voor de consument, maar funest voor de boeren. Zij krijgen immers steeds minder betaald voor hun producten. Goedkoper, goedkoper en nog eens goedkoper is het dogma.
Anderzijds is er al jaren sprake van stijgende grondprijzen. Onder andere door speculatie met grond en marktvraag naar grond. Grondbezitters kunnen aardige rendementen behalen. Grond levert als snel meer op dan geld op de bank. Dus waarom niet?
Samengevat: hogere kosten en minder opbrengsten voor de boeren. Om het hoofd boven water te houden, zien veel boeren zich genoodzaakt om de bodem superefficiënt – lees: intensief en eenzijdig – te gebruiken. Zie daar het recept voor het uitputten van de bodem. Een korte termijn strategie, maar helaas veelvuldige toegepast.
Grondeigenaren hebben sleutel
Grondeigenaren hebben dus een belangrijke sleutel in handen. Grondeigenaren zijn er in alle soorten en maten. Niet onbelangrijk feit: de overheid is ook een belangrijke grondeigenaar. Eenderde van de grond in Nederland is eigendom van gemeenten, de rijksoverheid, waterschappen of provincies.
Het moet toch mogelijk zijn om een collectief van grondeigenaren te vormen dat zonder winstoogmerk, of met bescheiden rendement, grond in pacht uit wil geven voor een eerlijke prijs? Uiteraard met de opdracht aan de boer om de vruchtbaarheid en biodiversiteit van de grond op te bouwen, zodat er van generatie op generatie voedsel geproduceerd kan worden. Hoe simpel kan het zijn? Dus niet eindeloos handelen met grond en de prijzen maar opdrijven. Geïnteresseerd? Kom dan naar deze bijeenkomst. Wie weet wordt daar de eerste stap gezet, op weg terug, naar een goede Brabantse voedingsbodem. Wie doet mee?
