De toenemende elektrificatie in de samenleving leidt tot hogere piekbelastingen op het elektriciteitsnet. Sommigen waarschuwen daarom voor een te snelle energietransitie. Anderen hebben goede hoop op een volledig elektrische toekomst. In een rapport in opdracht van de Nederlandse Topsector Energie worden meer dan 100 potentiële oplossingen aangedragen, allemaal gericht op het maximaliseren van de capaciteit van het bestaande of toekomstige elektriciteitsnetwerk om de energietransitie te versnellen. In een 12-delige serie belicht Innovation Origins de twaalf meest veelbelovende oplossingen. Dit is deel 2: woongebieden lokaal balanceren.
Het concept van “woongebieden lokaal balanceren” benadrukt het belang van het aanpakken van netwerkoverbelasting op lokaal en decentraal niveau. Op die manier kunnen netupgrades, zoals het graven en installeren van grotere of extra transformatoren, worden uitgesteld of zelfs vermeden. Lokale balancering vereist een combinatie van meer lokale organisatie, inzet van technische oplossingen voor de opwekking, opslag en het verbruik van elektriciteit, en transporttarifering.
- De Nederlandse Topsector Energie verzamelde 100 ideeën om de problemen rond netcongestie op te lossen.
- Een van de twaalf krachtigste ideeën is het bereiken van een betere balans van het systeem op lokaal niveau.
- Het bevat oplossingen op het gebied van technologie, organisatie en prijsstelling.
Om lokale balancering te bereiken is volgens het rapport een combinatie van de volgende ideeën essentieel:
- Meer lokale organisatie: Dit verwijst naar de collectieve inspanningen van bewoners en lokale entiteiten om hun energieverbruik en -productie te beheren en te optimaliseren.
- Technische oplossingen: Deze hebben betrekking op elektriciteitsproductie, -opslag en -verbruik. Hoewel deze technische oplossingen voortdurend in ontwikkeling zijn, ligt de nadruk meer op de wettelijke, sociale en organisatorische veranderingen die cruciaal zijn voor de invoering ervan.
- Tarifering van transport: Hierbij gaat het om het vaststellen van prijzen die de werkelijke kosten van het transport van elektriciteit weerspiegelen, waardoor een efficiënt gebruik van het netwerk wordt gestimuleerd.
Minder gebruik van transport
Lokale balancering kan leiden tot een verminderd gebruik van transportcapaciteit op midden- en hoogspanningsnetwerken, waardoor de congestie afneemt en capaciteit vrijkomt voor andere gebruikers. Bovendien kunnen technische verliezen in het netwerk worden beperkt door de afstand waarover elektriciteit moet worden getransporteerd te minimaliseren. Dit resulteert in een efficiënter gebruik van de opgewekte elektriciteit. Een manier om efficiënt netwerkgebruik aan te moedigen is om energiecoöperaties en gemeenschappen die bijdragen aan het ontlasten van het netwerk te belonen, mogelijk door aanpassingen in de aansluitkosten.
Financiële voordelen
De financiële voordelen van het optimaliseren van productie, opslag en verbruik, gekoppeld aan het gevoel van duurzaamheid, kunnen deelname ook motiveren.
Betaald krijgen om stroom af te nemen: Initiatieven om de druk op het elektriciteitsnet te verminderen
Het National Grid in het Verenigd Koninkrijk herintroduceert de Demand Flexibility Service (DFS), waarmee miljoenen huishoudens en bedrijven worden gestimuleerd om het energieverbruik tijdens de winterpiek te verminderen. Met de regeling, die loopt van november 2023 tot maart 2024, kunnen deelnemers tot £100 besparen op hun energierekening. Dit volgt op een vergelijkbare strategie die in de zomer in Arizona werd geïmplementeerd, waar bewoners prikkels kregen, waaronder geld en korting op slimme thermostaten, om deel te nemen aan vraagresponsprogramma’s om het elektriciteitsnet te ondersteunen tijdens periodes met hoge temperaturen.
Meer over financiële stimulansen in ons verhaal: Laat je betalen om minder stroom te verbruiken: Initiatieven om het elektriciteitsnet minder te belasten
Eén manier om een efficiënter gebruik van het elektriciteitsnet aan te moedigen is om energiecoöperaties en energiegemeenschappen die lokaal balanceren te belonen voor hun bijdrage aan het ontlasten van het elektriciteitsnet. Dit kan bijvoorbeeld door de aansluitkosten aan te passen. De financiële voordelen van het optimaliseren van opwekking, opslag en verbruik en het gevoel van duurzaamheid motiveren deelname.
Actieve aanmoediging en ondersteuning zijn essentieel om initiatieven te stimuleren. Een financieel vangnet, zoals subsidies of financieringsstructuren van de overheid, is nodig om mislukte experimenten en fouten op te vangen. Daarnaast kunnen netbeheerders of projectleiders van de overheid de nodige kennis en expertise leveren. Een voorwaarde voor succesvolle implementatie is dat verbruiks- en netwerkgegevens veilig kunnen worden gedeeld en gebruikt om vraagbeheer, opwekking en opslag te optimaliseren.
Vrije ruimte
Minder gebruik van transmissiecapaciteit op het midden- en hoogspanningsnet vermindert congestie en biedt ruimte voor andere aangesloten partijen. Omdat er minder elektriciteit over (lange) afstanden getransporteerd hoeft te worden, zijn de technische netverliezen ook minder. Dit draagt bij aan een efficiënter gebruik van de opgewekte elektriciteit.
De Europese en nationale wet- en regelgeving moet daarvoor wel ruimte geven aan het concept, bijvoorbeeld door onderlinge en lokale uitwisseling van elektriciteit (energy sharing) toe te staan. Er is ook een nieuw prijsmodel nodig om de energiegemeenschap te belonen voor het ontladen van het net.
Lokale balancering kan worden bereikt door betere samenwerking en organisatie tussen gebruikers (prosumenten) in een buurt of wijk. Decentralisatie van het energiesysteem bevordert bewustwording en individuele gedragsverandering. De betrokkenheid van bewoners bij hun energiesysteem helpt bij de acceptatie van decentrale opwekking en vermindert mogelijk de NIMBY weerstand. Een directe verbinding met grootschalige opwekking elders, bijvoorbeeld windenergie, kan ook het begrip tussen stedelijke en landelijke gebieden vergroten.
Sociale cohesie
Dit concept bevordert de sociale cohesie in buurten en moedigt initiatieven aan zoals collectieve energiebesparing en het verbeteren van openbare ruimten. Tegelijkertijd moet worden erkend dat collectiviteit en samenwerking niet altijd gemakkelijk zijn en zowel positieve als negatieve sociale effecten kunnen hebben, merkt het rapport op. Het is essentieel om dit aspect te integreren in beleid en stimuleringsoplossingen. Ruimtelijke en sociaaleconomische aspecten kunnen samenwerking bemoeilijken en mogelijk leiden tot energieongelijkheid; perifere gebieden hebben bijvoorbeeld meer mogelijkheden voor energieopwekking en -opslag, terwijl economisch zwakke buurten minder kapitaal hebben voor investeringen.
Voor degenen die aan de slag willen met lokale balancering in woonwijken heeft het rapport al een aantal suggesties:
- Inzet van energiemanagementsystemen op huis- en buurtniveau.
- Wissel noodzakelijke gegevens uit via veilige en anonieme technologie.
- Collectief energiebewustzijn vergroten via platforms.
- Digitale tokens voor energie-uitwisseling.
- Duurzame opwekking realiseren met energiecoöperaties.
- Crowd balancing platforms.
- Informatie-uitwisseling met en van netbeheerders over daadwerkelijk capaciteitsgebruik en ruimte op het net.
- Optimalisatie van verbruik, opslag en teruglevering van lokaal opgewekte elektriciteit door lokale toepassing van gaming.
- Europese Pilots: Project Sustenance H2020 en Project SERENE H2020.
Als je dit artikel leuk vindt, lees dan ook:
