Slovenië nog te weinig ambitieus om zijn groene doelen te kunnen verwezenlijken 

By Mauro Mereu

Een crisis als de coronapandemie vraagt om stevige maatregelen. De EU heeft 723,8 miljard vrijgemaakt om met het coronaherstelfonds (Recovery and Resilience Facility; RRF) de Europese economie uit de door corona veroorzaakte recessie te trekken. Om aanspraak te maken op een deel van die grote zak geld, dienen lidstaten een plan in bij de Europese Commissie. In de serie Decarbonizing Europe leggen we die plannen onder een vergrootglas.

Slovenië ligt tussen de Balkan en het centrum van Europa en heeft een strategische positie binnen het EU-scenario. Het land is bedekt met duizenden hectaren bos – ongeveer tweederde van de oppervlakte – wat een belangrijke troef is in de vergroening. Behoud van biodiversiteit en het vasthouden van CO₂ kunnen er hand in hand gaan. 

De Europese Commissie heeft het Sloveense coronaherstelplan (RRP) ter waarde van 2,5 miljard euro goedgekeurd. Ongeveer 700 miljoen euro van dit budget is in de vorm van leningen. Hoe draagt het plan bij aan de groene transitie voor Slovenië? Volgens Jonas Sonnenschein, projectmanager bij Umanotera – de Sloveense stichting voor duurzame ontwikkeling, pakt het land de energietransitie met dit plan niet zo aan als het zou moeten.

“Hernieuwbare energie komt in het RRP van Slovenië onvoldoende aan bod. Naast investeringen in een waterkrachtcentrale – die waarschijnlijk niet gebouwd zal worden omdat deze in een beschermd gebied ligt – zijn er geen andere belangrijke projecten op het gebied van hernieuwbare elektriciteit gepland die door het plan gefinancierd worden.”

Een ander cruciaal punt dat in het plan over het hoofd wordt gezien, betreft het netwerk zelf. “Hoewel er geen problemen zijn met het hoogspanningsnet, moet de capaciteit van het distributienet worden verbeterd”, onderstreept Sonnenschein.

Bijna geen windenergie en heel weinig zonne-energie

Volgens de cijfers van het Internationaal Energieagentschap (IEA) zijn kernenergie, waterkracht en steenkool de drie belangrijkste bronnen van elektriciteit. Zonne- en windenergie zijn slechts goed voor 2 procent.  Met name windenergiecentrales zijn moeilijk te installeren in Slovenië. Meer dan een derde van het Sloveense grondgebied valt onder Natura 2000-bescherming. Daarom zijn er maar een paar gebieden met een goed windpotentieel.

In een rapport van het Europees Parlement wordt onderstreept dat zonne-energie, windenergie en houtbiomassa een sleutelrol zullen spelen om de doelstelling van 27 procent hernieuwbare energie in 2030 te halen. Sonnenschein is het daar niet mee eens.

“Biomassa zal geen grote rol spelen bij de opwekking van elektriciteit. Momenteel wordt houtbiomassa vooral gebruikt voor verwarming, zeker in landelijke gebieden. Daar is het een belangrijke oorzaak van luchtvervuiling. Er zijn echter enkele goede praktijken. Kleinschalige stadsverwarmingssystemen met goede filtersystemen bijvoorbeeld, kunnen gebruik maken van lokale biomassa. Tegelijkertijd verminderen ze de luchtverontreiniging drastisch. Het valt echter nog te bezien of dergelijke systemen aantrekkelijk genoeg zullen zijn om de combinatie van zonne-energie en warmtepompen te overtreffen.”

Antoine Post woont in zijn zelfontworpen sociale huurwoning

Vijf jaar geleden ontstond het plan om een ‘Comfortable, Affordable, Sustainable Alternative’ huis te bouwen. Antoine Post is er inmiddels ingetrokken.

Kolencentrale eerder sluiten

Uit cijfers van het IEA blijkt dat in 2020 ongeveer 20 procent van de elektriciteit in het land met steenkool is opgewekt. Vorig jaar heeft de Sloveense regering aangekondigd dat zij tegen 2033 geleidelijk een einde wil maken aan het gebruik van steenkool. Blok zes van de Šoštanj-centrale is de belangrijkste met steenkool gestookte faciliteit in het land. In een rapport werden de verschillende scenario’s voor de centrale tot 2030 geanalyseerd. Er werd voorspeld dat de centrale verliezen tot 830 miljoen euro zou kunnen genereren. Dit is te wijten aan de CO₂-prijzen en de brandstofkosten. In het licht van een dergelijke analyse is het mogelijk dat de centrale vroeger dan de oorspronkelijke termijn wordt gesloten. 

Strategiëen 

Sinds de benoeming van de nieuwe regering, onder leiding van premier Robert Golob, wordt een verschuiving in het energiebeleid verwacht. Golob was vroeger voorzitter – en medeoprichter – van het door de staat gecontroleerde GEN-I, een energiehandelsbedrijf. Volgens de projectleider van Umanotera kan dit de benadering van de energievoorziening veranderen. 

Jonas Sonnenschein

Projectmanager bij Umanotera

Hij heeft meegewerkt aan het opstellen van het Green Recovery Tracker-verslag voor Slovenië.

Sonnenschein: “Hij is een expert op het gebied van energiehandel en hij heeft een sterke agenda wat betreft de ontwikkeling van zonne-energie. In zoverre ben ik optimistischer dan een paar jaar geleden.  Maar er is nog steeds een olifant in de kamer: kernenergie.”

Slovenië deelt de Krško-kerncentrale met Kroatië. Het is de enige reactor in het land, die (cijfers 2019) 36 procent van de elektriciteit produceert. De centrale zal uiterlijk in 2043 sluiten. Er zijn gesprekken over de bouw van een nieuwe.

“Er zal zeker een referendum moeten komen, ruimtelijke ordeningsprocedures, een grensoverschrijdende effectbeoordeling, enzovoort. Op dit moment zie ik niet hoe nieuwe kernenergie een significante bijdrage kan leveren aan de decarbonisatie op korte tot middellange termijn”, voegt de klimaatdeskundige eraan toe. 

Te weinig groene uitgaven

In het Green Recovery Tracker-rapport voor Slovenië – geschreven door E3G, het Wuppertal Instituut en Umanotera – zijn eigen berekeningen gemaakt van het aandeel groene uitgaven in het Sloveense RRP. Uit de analyse bleek dat slechts 21 procent van het budget naar groene doelstellingen gaat. Dat is veel minder dan de 37 procent die door de Commissie is vastgesteld. Bovendien bevat het plan zelfs potentieel schadelijke investeringen, zoals de financiering van aardgastankstations.

“Een andere investering is bedoeld om de productiviteit van het midden- en kleinbedrijf te verbeteren en hun impact op het klimaat te verminderen. Dit zou een goed idee kunnen zijn. Maar de eerste aanbestedingen die onder dit investeringsonderdeel zijn gepubliceerd, zijn teleurstellend. Ze vragen slechts een verbetering van de energie-efficiëntie met 10 procent”, aldus Sonnenschein.

Europa’s grootste groene waterstoffabriek moet in 2025 in Rotterdam staan

Shell heeft een definitieve investeringsbeslissing genomen voor de bouw van Holland Hydrogen I, wat de grootste groene waterstoffabriek van Europa moet worden.

Over het geheel genomen houdt de onderzoeker enige twijfels over de uitvoering van sommige van de in het plan opgenomen initiatieven, alsook over de feitelijke opzet van de projecten.

“De beschrijving van verschillende investeringen in het Sloveense RRP klinkt nogal groen, maar hun daadwerkelijke bijdrage aan het koolstofarm maken van de economie zal afhangen van de specifieke uitvoering, die we kritisch zullen begeleiden en beoordelen. Bovendien is het RRP slechts een klein stukje van de decarbonisatiepuzzel. Andere financieringsbronnen en aanvullende beleidsinstrumenten, zoals regelgeving en belastingen, zullen op koolstofneutraliteit moeten worden gericht”, vat de klimaatdeskundige samen.

Foto: de turbinegenerator van de kerncentrale Krško.