In 2050 zijn we allemaal zelfvoorzienend, met dat idee zijn Arend en Simone Koekkoek de Campus Almkerk gestart. In 2016 kochten ze een afgelegen boerderij en bouwden die helemaal om. Geen gasaansluiting meer en zonnepanelen op het dak. Het is een plek waar mensen terecht kunnen voor advies over duurzaam bouwen, wonen en telen. Ook huizen er bedrijfjes die bezig zijn met deze onderwerpen. Zo zit er 2blueconomy, een bedrijf dat energiebesparende producten levert voor in huis. Zoals een douche die de warmte van douchewater opvangt om ergens anders in huis weer te gebruiken. En Pixelfarming, waar klanten pixels landbouw van 10 bij 10 centimeter pachten. Ze kiezen zelf wat ze verbouwen en ontwerpen hun eigen tuin Zaaien, oogsten en het land bijhouden hoef je niet zelf te doen, maar doet een robot. Wel krijg je om de zoveel tijd een foto hoe je gewas erbij staat.
“We geloven dat de huidige manier van landbouw op zijn einde loopt. Boeren zijn vooral bezig met welk gewas het meest oplevert per hectare grond. Bovendien put de huidige monocultuur de grond uit”, vertelt Simone Koekkoek. Haar man vult aan: “Vervolgens zitten er nog allerlei schakels tussen voordat er ook maar iets op het bord ligt.” Het echtpaar Koekkoek probeert die schakels ertussenuit te halen door rechtstreeks aan consumenten te leveren en consumenten zelf te laten kiezen wat ze verbouwen. Pixelfarming gebruikt geen bestrijdingsmiddelen en klanten krijgen de volledige oogst, ook producten en restanten die in de industrie meestal niet worden gebruikt.
“Spinaziebloemetjes bijvoorbeeld. Een restaurant waar we aan leveren, werkt hier nauwelijks mee. Toen ik de spinazie, met bloemetjes, kwam afleveren, waren ze super enthousiast. ‘Oh die bloemen gaan we frituren’ werd er meteen geroepen. Het is goed voor de creativiteit en dwingt mensen na te denken over wat er voor handen is”, legt Simone uit. Volgens haar zijn we er door de eisen vanuit de industrie te gewend aan geraakt dat groente er op een bepaalde manier uitziet. Bieten zijn tussen de 80 en 110 gram, alles daarbuiten vind je niet in de supermarkt. “Terwijl datzelfde restaurant heel blij is met hele kleine bietjes. We zijn vergeten waar groente vandaan komt. Op deze manier proberen we mensen hier bewuster over na te laten denken.”
Uitvinding is geen innovatie
Volgens Arend wordt techniek in de landbouw op een verkeerde manier gebruikt: “Telen kunnen we al heel lang, daar is niets nieuws aan. Iedere keer een betere of snellere machine uitvinden die beter kan oogsten, noem ik geen innovatie. Dat wordt het pas als we die nieuwe technieken gaan inzetten om dingen helemaal anders te doen.” Vraaggestuurde landbouw is volgens hem zo’n systeemverandering. “Hierdoor kun je landbouwgrond veel efficiënter gebruiken, je kunt lokaal produceren en verbouwt alleen wat mensen daadwerkelijk nodig hebben. Dit heeft een veel minder grote impact op het milieu.”
“Je hoort vaak dat de landbouwsector meer gebruik moet maken van data en dat je die moet delen. Ik ben daar een voorstander van, mits het op een goede manier gebeurt. Ik denk dat het voor boeren eerst belangrijk is om uit te vinden waar voor hun de echte meerwaarde van data zit. Gegevensstromen zomaar doorsturen, heeft geen zin”, zegt Koekkoek. Simone vult hem aan: “Het is zonde dat boeren die drones of sattelietbeelden alleen maar gebruiken om te bepalen wanneer en waar ze moeten bemesten. Ze doen dus maar één keer per jaar iets met die gegevens doen. Daar moet toch veel meer uit te halen zijn?”
Slakken jagen met een robot
Ook vindt Koekkoek dat landbouwmachines veel meer verschillende functies moeten hebben. Hij vergelijkt het met de eerste IBM PC’s: “Voor die computers moesten bedrijven hun hele boekhouding naar een accountant brengen om het te laten controleren. Met de komst van de computer waren ze in staat om dit zelf te doen. Maar die computer maakte het ook mogelijk dat ze geen typemachine meer nodig hadden. Ze stopten er een floppy in en het apparaat veranderde in datgene waar jij het op dat moment voor nodig had. Dat missen we in de landbouw.”
De autonome landbouwrobot van PixelFarming probeert die meerdere functies uit te voeren. De robot beschikt over een batterij aan sensoren. En heeft speciale koppen die op meerdere manieren zijn te gebruiken. “Je kunt hiermee, zaaien, oogsten en ook het land bijhouden en meten. Zonder dat je hiervoor aparte machines nodig hebt. Ook als een boer specifieke wensen heeft, kunnen we dat in overleg ontwikkelen.”
“Je kunt zelfs gamen met die robot”, lacht Koekkoek. Studenten die bezig waren met een project over landbouw van de toekomst ontwikkelden een game waarin spelers met de robot slakken of onkruid te lijf gingen. “Dit gebeurde hier gewoon, dus op deze manier zorgde je tijdens het spelen van een game voor het gewas. Hoe tof is dat! Dit soort experimenten hebben we nodig om op een andere manier naar landbouw te kijken.”
Luchtfilter voor extra varkens?
Voor de boeren die afgelopen weken hun trekker uit de stal trokken en massaal naar Den Haag (of hun provinciehuis) reden, wekt bij hem vraagtekens op. “Ik wil niet alle boeren over één kam scheren. Er zijn ook boeren die wel nadenken hoe ze de planeet voor de volgende generatie achterlaten”, zegt Koekkoek. “Maar dat er iets moet veranderen is al twintig jaar zo duidelijk als wat. Veel boeren hebben zich hier niets van aangetrokken. Zij waren bezig met schaalvergroting en meer winst. Varkensboeren die met subsidie een luchtfilter aanschaffen voor wat extra varkens, dat is toch geen oplossing?”
Het echtpaar meent dat het misschien wel helemaal niet erg is als er een sanering komt van niet duurzame agrarische bedrijfsvoering. “De boeren die al lange tijd bezig zijn met verduurzamen, zijn veel minder hard gegroeid en verdienden te weinig. Maar zij hebben wel oog voor de toekomst van de planeet. Je kunt die andere groep wel weer geld geven voor duurzaamheidsprojecten, maar verandert dat iets? Het is geen keuze, maar noodzaak. Laat ze het maar eens voelen, misschien dat ze dan creatiever worden. Wij hebben hier ook van de een op de andere dag de gaskraan dichtgedraaid, dan moet je wel.”
Als je dit artikel leuk vindt, lees dan ook:
