Software moet helpen bij het sneller en efficiënter ontwikkelen van nieuwe medicijnen. Het is een computerprogramma dat daarvoor zelf nieuwe moleculen bedenkt. Universiteit Leiden ontvangt voor het plan een NWO LIFT-subsidie van €280.00, waarvan €63.000 van farmaceutisch bedrijf Galapagos.
Het Leidse onderzoek naar de mogelijkheid staat onder leiding van Gerard van Westen, gepromoveerd in het toepassen van kunstmatige intelligentie in het medicijnonderzoek. „De ontwikkeling van een nieuw medicijn vanaf de start duurt gemiddeld meer dan tien jaar en kost meer dan een miljard dollar. Een geneesmiddel is namelijk een molecuul dat aan veel eisen moet voldoen. Zo moet het kunnen hechten aan het doelwit in het lichaam, maar aan de andere kant geen bijwerkingen vertonen. Verder moet het ook de juiste eigenschappen hebben, zodat het goed oplosbaar is, wordt opgenomen in het lichaam, en op de juiste plek terechtkomt.”
Een extra hindernis is dat diverse eisen elkaar in de weg kunnen zitten. Hecht een medicijn bijvoorbeeld goed aan het doelwit in het lichaam dan lost het vaak slecht op. De uitgebreide wensenlijst leidt ertoe dat veel kandidaat-medicijnen het niet halen. Dit gebeurt voornamelijk in de laatste fases van het onderzoek.
Geld verspild bij nieuwe medicijnen
Alles bij elkaar wordt op deze manier veel geld verspild aan medicijnen die net niet goed genoeg zijn. De overgebleven medicijnen moeten vervolgens alle kosten dekken en zijn daarom meestal nogal duur.
Onderzoeksleider Van Westen denkt dat de zoektocht efficiënter kan met behulp van een slim computerprogramma. Dat bedenkt nieuwe moleculen die aan zoveel mogelijk eisen voldoen. De software zoekt naar de perfecte balans tussen alle verschillende eisen. Voor het eerst wordt de zogeheten multi-objective optimalisation direct gekoppeld aan programma’s die nieuwe moleculen ontwerpen. Door middel van weer andere software wordt voorspeld waar in het lichaam de nieuwe moleculen zich zullen binden.
De andere manier van werken kan leiden tot minder zekerheid over de werking. Want bij het genereren van nieuwe moleculen hoeven die niet altijd te lijken op bestaande structuren. Van Westen: „Grof gezegd kun je van moleculen die maar een klein beetje verschillen van de bestaande moleculen beter voorspellen hoe ze werken. Voor geheel nieuwe moleculen is deze activiteit veel minder betrouwbaar.”
Moeite waard voor betere medicijnen
Maar hij vindt het de moeite waarde omdat er een behoefte is aan nieuwe en betere medicijnen. „Om moleculen te vinden die wel nieuw genoeg zijn, maar toch redelijkerwijs zullen doen wat we verwachten, zoeken we dus wederom naar de juiste balans.”
Galapagos helpt niet alleen financieel, maar brengt ook zijn kennis en ervaring in. Het sluit volgens een woordvoerder aan bij de visie op de ontdekking en ontwikkeling van innovatieve geneesmiddelen.
Momenteel is het Coronavirus actueel, waarvoor dringend een afdoend middel tegen nodig is. Recent berichtte Innovation Origins over een start-up die een bestaand medicijn kent dat helpt.
