Om de uitstoot van CO2 te beperken, heeft de EU zogenoemde emissierechten ingevoerd. Een onderneming mag maar zoveel kooldioxide uitstoten als waar de verkregen certificaten recht op geven. Maar niet iedereen doen nog aan dit systeem mee. Dat zou wel moeten, vindt de Groningse professor Machiel Mulder van de Rijksuniversiteit Groningen. Sterker, de consument moet ook maar eens gaan meebetalen.
“De emissiehandel is cruciaal voor de vermindering van de emissies van broeikasgassen in Europa. Het plafond moet zelfs naar mijn mening nog sneller omlaag. Dat is het enige wat werkt. En er moeten meer sectoren onder dat emissieplafond worden gebracht. Bijvoorbeeld het gasverbruik door huishoudens en het gebruik van brandstoffen in het verkeer. Eurocommissaris Frans Timmermans heeft in de Green Deal ook al voorgesteld om auto’s onder dit systeem te scharen. Dat is een goed idee. Er zitten nu wel belastingen op auto’s en benzine, maar dat is niet gekoppeld aan de beschikbare hoeveelheid emissierechten.”
Eerst snappen, dan doen
Mulder ontvouwt zijn ideeën in zijn nieuwste boek Energietransitie – Eerst snappen, dan doen. Een titel die veel zegt. Want bepaalde goedbedoelde maatregelen om de uitstoot van CO2 tegen te gaan, hebben namelijk juist een averechts effect.
“Steeds meer mensen zijn overtuigd van de noodzaak van de energietransitie. De meeste mensen willen daaraan een bijdrage leveren. Mensen gaan dan iets duurzaams doen. Dat geeft ze het gevoel dat ze goed bezig zijn. Maar vaak maakt dat voor de CO2-emissies zelf vrijwel niets uit.”
Je helpt bijvoorbeeld het milieu wel als je een elektrische auto koopt. Maar andere verduurzamingen binnen het emissiehandelssysteem kunnen juist voor een waterbed-effect zorgen. “Het zetten van zonnepanelen op het dak van je bedrijf, zorgt ervoor dat gascentrales minder CO2 rechten hoeven te kopen”, legt Mulder uit. “De prijs daalt dan. Dat geeft ruimte voor andere bedrijven”, aldus Mulder, “om meer certificaten te kopen, waardoor ze dus geen maatregelen hoeven te nemen om die eigen CO2-uitstoot te verminderen.”
Aan het huidige systeem zitten nog meer haken en ogen. Zo doen dus niet alle sectoren mee. Met name de transportsector, die juist verantwoordelijk is voor een grote uitstoot van het broeikasgas. “Het is van groot belang dat ook deze sector mee gaat doen. Daardoor wordt ook in de transport de noodzaak om te innoveren en daarmee het klimaat te stimuleren groter”, zegt Mulder.
Klimaatverandering en milieu-aantasting zetten de toekomst van Europa en de wereld op het spel. Ons antwoord hierop is de Europese Green Deal, die de EU omvormt tot een moderne, grondstoffenefficiënte en concurrerende economie: een netto-uitstoot van broeikasgassen van nul tegen 2050, economische groei zonder uitputting van grondstoffen en geen mens of regio die aan zijn lot wordt overgelaten. Frans Timmermans.
Maar neem ook eens de huishoudens in Europa, vervolgt Mulder. “Je kunt natuurlijk niet elk huishouden individueel toevoegen aan een systeem waarbij ze emissierechten moeten kopen voor hun gaskachel”, legt Mulder uit. “Dus ga je naar de energieleveranciers kijken. Het probleem is dat het aantal energieleveranciers erg groot is, waardoor de opname daarvan in het systeem complex is. “Maar er kunnen de komende jaren zeker stappen worden gemaakt, die toetreding makkelijker maken”, vindt Mulder.
Vrijheid om te handelen
Het mooiste van dit systeem is volgens de hoogleraar dat er voor een bedrijf veel vrijheid is om op een eigen manier en eigen tempo de uitstoot te verminderen. Sectoren die sneller kunnen verduurzamen verkopen namelijk hun emissierechten aan sectoren waar dat moeilijker gaat.
“In zo’n systeem geef je bedrijven veel vrijheid, maar ben je wel allemaal onderhevig aan dezelfde taakstelling. Hierdoor kunnen we in de toekomst veel innovatie vanuit de bedrijfswereld verwachten”, zegt Mulder.
Via het emissiehandelsysteem EU ETS gaat het aantal beschikbare rechten dus jaarlijks omlaag. Bij dezelfde uitstoot gaat derhalve de prijs voor het uitstoten van CO2 dan omhoog. De vraag blijft dan namelijk gelijk, terwijl het aanbod afneemt. Zo worden bedrijven dus financieel geprikkeld om innovatieve oplossen te bedenken die de uitstoot van CO2 verminderen. Maar de komst van nieuwe partijen in het systeem -bijvoorbeeld de energiebedrijven- zorgt er juist weer voor dat CO2 uitstoot tijdelijk goedkoper wordt.
Valide bedrijfsstrategie
Als er namelijk nieuwe sectoren aan het systeem worden toegevoegd, leidt dit tot een verhoging van het plafond plaatsvindt die navenant is aan de huidige uitstoot van die sector. Maar slecht voor het klimaat is zo’n lagere prijs volgens Mulder niet.
“Dit systeem werkt juist zo goed doordat er precies betaald wordt voor de schade die wordt toegebracht aan het milieu. Want door de jaarlijkse verlaging van het plafond moeten bedrijven toch weer investeringen doen en innovaties toepassen om minder CO2 uit te stoten. Hierdoor wordt groot investeren in innovatie een valide bedrijfsstrategie.”
Beter klimaatbeleid buiten Europa
Vervuiling buiten het systeem om kan nog wel voor problemen gaan zorgen. Terwijl de EU zich sterk maakt voor een klimaatneutrale wereld, lijkt de urgentie daarvan met name in China en India nog niet zo sterk doorgedrongen te zijn. Wel kan zo’n systeem volgens Mulder een voorbeeld zijn voor landen die zelf nog weinig maatregelen treffen.
Daarnaast heeft de EU in december 2022 een voorlopig akkoord bereikt over het invoeren van een Carbon Border Adjustment Mechanism (CBAM). Dit is een mechanisme dat, geheel volgens de internationale handelsafspraken, moet voorkomen dat de inspanningen van de EU om haar broeikasgasemissies te verminderen, worden tenietgedaan doordat de productie zich verplaatst naar niet-EU-landen.
Dit zou kunnen gebeuren als deze landen een minder ambitieus klimaatbeleid voeren. Ook voorkomt CBAM dat er meer koolstofintensieve producten worden ingevoerd, waardoor de uitstoot van broeikasgassen buiten de EU toeneemt. “Juist omdat Europa nog een belangrijke afzetmarkt is, kan deze vorm van invoerheffing voor betere klimaatbeleid buiten Europa zorgen”, zegt Mulder.
© Pixabay
Als je dit artikel leuk vindt, lees dan ook:
