Als de coronacrisis ons iets duidelijk maakt, is het wel dat de oplossingen van vroeger niet meer werken voor de problemen van vandaag. Maar om die nieuwe oplossingen te bereiken en echte innovaties te creëren waar de maatschappij wat aan heeft, moet er iets veranderen in de manier waarop wij tegen de wereld aankijken. Nieuwsgierigheid, de basis voor alles wat we bij Innovation Origins doen, is daarbij cruciaal, zo toont ook het onderzoek van Danae Bodewes aan. In een serie interviews spreekt ze met nieuwsgierige types die elk op hun eigen wijze de bouwstenen leveren voor een nieuwsgierig leven. Hier de complete serie tot nu toe. NB: Dit interview vond plaats vóór de coronapandemie.
We werken niet teveel maar laden te weinig op.
Willem van Rhenen
Een prikkelende uitspraak afkomstig van Willem van Rhenen in het NRC op 17 december 2018.
Willem van Rhenen (61 jaar): hoogleraar bevlogenheid en productiviteit, bedrijfsarts, lid Raad van Bestuur ArboUnie, ombudsman PostNL en Christen
Wie Willem van Rhenen googlet vindt volop interviews en filmpjes waarin hij pleit voor het bevorderen van de bevlogenheid van medewerkers. Bevlogen medewerkers vallen in positieve zin op bij collega’s en leidinggevenden, melden zich minder snel ziek, nemen meer extra taken op zich, zijn meer bereid om hun collega’s te helpen, lopen minder snel tegen een burn-out aan en zijn productiever (van Rhenen, 2008). Redenen genoeg dus voor managers om zich meer te richten op het vergroten van bevlogenheid in plaats van het verminderen van werkstress.
Wat is bevlogenheid?
Bevlogenheid is “een positieve toestand van opperste voldoening, die gekenmerkt wordt door vitaliteit, toewijding en absorptie” (Bakker, 2009). Willem van Rhenen licht bevlogenheid zelf verder toe in een filmpje van de Week van de bevlogenheid.
Waar halen ze de energie vandaan?
De energie waar bevlogen medewerkers over beschikken lijkt misschien uit het niets of puur vanuit henzelf voort te komen. Hoe doen ze het? Waarom is de één bevlogen en de ander op of over het randje van een burn-out?
Ook bevlogen medewerkers moeten opladen. Ze zijn hier juist erg goed in. Bevlogenheid ontstaat als mensen aangesloten zijn op hun job resources. Dit zijn bronnen zoals autonomie, sociale verbondenheid ervaren, bijvoorbeeld door complimenten, en competentie. Daarnaast beschikt ieder over persoonlijke hulpbronnen. Voorbeelden van persoonlijke hulpbronnen zijn een optimistische houding, weerbaarheid of zelfvertrouwen.
Nieuwsgierigheid als persoonlijke hulpbron voor bevlogenheid?
Bevlogenheid is een term die ik zelf aan nieuwsgierigheid koppel. Ik zie nieuwsgierigheid als een drijfveer en daarmee als een persoonlijke hulpbron voor bevlogenheid. Wanneer je dat doet waar je nieuwsgierig naar bent creëer je intrinsieke motivatie, focus, energie en werkplezier. Tot mijn verbazing zag ik dat nieuwsgierigheid niet als persoonlijke hulpbron voor bevlogenheid werd genoemd.
Reden om in gesprek te gaan met Willem van Rhenen. Hoe nieuwsgierig is Willem van Rhenen zelf en hoe denkt hij over nieuwsgierigheid als persoonlijke hulpbron voor bevlogenheid?
Wat betekent nieuwsgierigheid voor jou?
Ik kan me wel vinden in de uitleg van de information gap theorie [korte uitleg: nieuwsgierigheid wordt gestimuleerd door de afstand tussen dat wat je al weet/begrijpt en dat wat je nog niet weet/begrijpt]. Er is iets nieuws dat je wilt begrijpen. Je hebt het nog niet helemaal fijn, je kan het nog niet pakken. Toch voel je een energie van binnen; een bevlogenheid, een toewijding om dat nieuwe te ontdekken en te doorgronden.
Hoe uit nieuwsgierigheid zich bij jou?
Ik heb in veel velden interesse en wil die allemaal uitzoeken. De kracht hiervan is dat ik veel nieuwe dingen ontdek. Nadeel is dat focus moeilijk wordt. Je kan door je nieuwsgierigheid van je startpunt worden afgetrokken en van het ene in het andere vallen.
Welke fascinatie heb je sinds je jeugd?
Ik heb altijd al dingen proberen te doorgronden. Ik vond het bijvoorbeeld leuk om een vlieg onder een microscoop te zien of ‘chemie in de keuken’; chemische experimenten doen met huis- en tuinmiddelen. De wil om dingen te willen begrijpen uitte zich ook in discussies waarin ik alle kanten opging. Ook al wist ik dat het niet zo was, dat ik niet gelijk had, toch wilde ik door te discussiëren de diepte ingaan en verder ontdekken.
In hoeverre heb je jouw eigen nieuwsgierigheid ervaren als hulpbron voor bevlogenheid?
Ik heb dit nooit zo bewust als hulpbron ervaren. Het is wel belangrijk maar je staat er onvoldoende bij stil.
Bij een vorige werkgever hadden we een impresariaat voor nieuwsgierigheid. We organiseerden bijvoorbeeld lezingen. Je wist als bezoeker van te voren niet wie er kwam en waar het over ging. Het waren vooral zaken die niets te maken hadden met het vak. Deze lezingen waren van een hoog niveau, zodat de aanwezigen aan anderen vertelden wat ze gemist hadden. Het werkte, het lukte ons om anderen nieuwsgierig te maken. De lezingen waren voor artsen. Ze werden echter zo populair dat ook andere professionals deel wilden nemen. Dat hebben we bewust niet gedaan om hun nieuwsgierigheid nog verder te tarten. Het mechanisme van nieuwsgierigheid werkte, het was een succes.
Wat is de bovengrens van jouw nieuwsgierigheid?
Door stress, drukte of sores zie je een verarming in de nieuwsgierigheid optreden. Dan gaan de luikjes dicht. Dit is een teken aan de wand. Pas op, dit kan verkeerd aflopen! Je wordt niet meer geboeid, je gaat dan in een spiraal naar beneden. Dat moet je dan zien te doorbreken door altijd in je nieuwsgierigheid te blijven.
Hoe doorbreek je de spiraal naar beneden? Hoe blijf je in je nieuwsgierigheid?
Ik doe dit door het vieren van de sabbat. Op de sabbat ben ik niet met werk bezig. Deze dag is voor mijzelf, mijn gezin, god, relaties, zingeving. Zo’n dag wens ik iedereen toe, ook niet gelovigen.
Na een marathon neem je ook pauze. Misschien doe je er nog een tweede of een derde achteraan, een enkeling lukt het om vier marathons achter elkaar te rennen. Mensen gaan in hun werk gewoon door met marathons rennen. Wanneer je uitrust na één marathon kan je uiteindelijk meer marathons rennen. Je moet rust creëren, daar zit het idee van creativiteit in.
De sabbat is een vaste dag. Je hoeft deze niet te creëren, deze is er al. Je moet namelijk wel heel gedisciplineerd zijn om tussendoor die ruimte te nemen. Wanneer je de ruimte neemt dan geeft het verademing! Met deze dag geef je jezelf een soort veiligheidsmarge.
Waar komt jouw fascinatie voor bevlogenheid vandaan?
Ik was met onderzoek naar stress bezig. Ik zat nog in het oude conceptuele denken, de ‘negatieve’ psychologie. Ik zocht naar de oorzaak van alle ellende die we [als bedrijfsartsen] tegenkomen. Op hetzelfde moment kwam de positieve psychologie op gang. Dit gaf opeens meer handvatten en aangrijppunten om de ellende aan te pakken.
Heb je pijn in je hoofd door een leidinggevende? Dan moet deze leidinggevende weg. Wanneer je vraagt: wat onthoudt deze leidinggevende je? Dan kan je hem hierop aanspreken en hierom vragen.
Het belang van energiebronnen
Als leidinggevende moet je aftasten wat voor een werknemer op dat moment de belangrijkste energiebron is. Vaak zijn dit autonomie of relationele verbondenheid. De ene persoon is meer van de verbinding, de ander meer van de autonomie. Mij pak je het meeste door autonomie weg te halen. Een ander pak je het meeste door de contacten met collega’s weg te halen.
Wat is volgens jou de grootste maatschappelijke uitdaging waar we met z’n allen voor staan? Hoe kan jouw fascinatie bijdragen aan de oplossing voor dit probleem?
Hoe ga je als mens goed om met een veranderend tijdperk? Wat betekent dit voor werk en communicatie? We moeten het fundamenteel anders doen. De Artificial Intelligence (AI) revolutie die momenteel aan de gang is doet heel veel met hoe we als mens moeten acteren. Het vraagt veel creatieve oplossingen en die worden gelukkig nog steeds gegenereerd door mensen.
Mijn fascinatie is: zijn mensen zich ervan bewust dat we in zo’n kanteling van tijdperken leven? Hoe gaan ze daarmee om? Mensen worden moe, uitgeput, het welzijn zakt. Interessant is dat daarentegen uit onderzoeken blijkt dat we nog nooit zo gelukkig zijn geweest. Dit is de paradox tussen wat er feitelijk gebeurt en hoe we het beleven.
Dankbaarheid en bewustzijn
Mijn overtuiging is dat mensen meer moeten leven vanuit dankbaarheid en bewustzijn. Dit is mede bepaald door mijn geloofsbeeld. God geeft meer aan je dan je bewust bent. Wanneer je dit beseft, word je je meer bewust van je zegeningen.
Van Rhenen relateert dankbaarheid en bewustzijn tenslotte ook aan de bovengrens van nieuwsgierigheid.
Je moet niet te ver boven jezelf uit willen stijgen. Wanneer je te nieuwsgierig bent lijkt het of je gelijkwaardig wilt zijn aan god.
Hoe bevlogen ben jij? Meet het!
Wil je weten hoe bevlogen je bent? Scoor jezelf (.doc) aan de hand van de Utrechtse bevlogenheidsschaal.
Als je dit artikel leuk vindt, lees dan ook:
