Als de Coronacrisis ons iets duidelijk maakt, is het wel dat de oplossingen van vroeger niet meer werken voor de problemen van vandaag. Maar om die nieuwe oplossingen te bereiken en echte innovaties te creëren waar de maatschappij wat aan heeft, moet er iets veranderen in de manier waarop wij tegen de wereld aankijken. Nieuwsgierigheid, de basis voor alles wat we bij Innovation Origins doen, is daarbij cruciaal, zo toont ook het onderzoek van Danae Bodewes aan. In een serie interviews spreekt ze met nieuwsgierige types die elk op hun eigen wijze de bouwstenen leveren voor een nieuwsgierig leven. Hier de complete serie tot nu toe.

Nieuwsgierige types: Jenny Nieuwenstein (89), voormalig telefoniste, auteur van korte verhalen, oma van 6 kleinkinderen: 5 kleindochters en 1 kleinzoon.

Jenny Nieuwenstein (89) is een dame op leeftijd. Ze besloot 18 jaar geleden, na het overlijden van haar echtgenoot, dat zij niet één van die ouderen wilde worden die stilletjes in een hoekje zitten. Ze staat nog volop in het leven. Ze straalt energie uit, is bij de pinken, actief en betrokken. En last but not least: ze is en blijft benieuwd naar wat haar leven en de toekomst haar zullen brengen.

Wat betekent nieuwsgierigheid voor u persoonlijk?

Om iets te weten te komen. Ik vind benieuwd zijn naar iets mooier klinken dan nieuwsgierig zijn naar iets. Nieuwsgierig zijn klinkt een beetje negatief.

Hoe komt het dat nieuwsgierigheid voor u een negatieve bijklank heeft?

Ik ken iemand die verschrikkelijk nieuwsgierig is. Dan hoor ik haar praten en denk ik: hoe durf je dat te vragen? Eigenlijk heb jij daar niks mee te maken. Nieuwsgierig zijn naar een cadeau daarentegen is op een leuke manier nieuwsgierig zijn. Of nieuwsgierig zijn hoe je huis wordt, dat je aan het bouwen bent. Dat is ook leuke nieuwsgierigheid.

Vindt u zichzelf een benieuwd, leuk nieuwsgierig persoon?

Ik ben naar sommige dingen wel benieuwd in de leuke zin van het woord. Vooral wanneer ik iets van plan ben dan ben ik benieuwd hoe het afloopt. Je kan prettig nieuwsgierig zijn. Dat is het tegenovergestelde van maar door blijven vragen. Wanneer iemand dat bij mij doet geef ik op een gegeven moment geen antwoord meer.

Had u van jongs af aan een fascinatie?

Ik wilde vroeger graag balletdanseres worden. Dat leek mij prachtig. Wanneer niemand thuis was zette ik muziek aan en oefende ik. Balletdanseres worden, dat kwam in onze kringen niet voor. Ik vind het nog altijd mooi om op televisie naar balletvoorstellingen te kijken. Ik wilde vroeger ook radio-omroepster worden. Ik pakte dan de radiogids en begon hardop te oefenen. Ik was toen benieuwd naar wat ik zou worden. Ik ben uiteindelijk telefoniste geworden. Dat leek er wel een beetje op. Als telefoniste ben je ook alsmaar bezig met mensen en praten. Je bent in gesprek met elkaar.

Ik was toen nog niet zo’n spreekster, ik was stil. Dit veranderde 18 jaar geleden toen mijn man overleed. Ik dacht: ik moet niet stil in een hoekje gaan zitten. Ik moet juist meedoen, mijn zegje zeggen anders word je een saai oud iemand. Ik doe nog allerlei leuke dingen. Gisteren ging ik nog met mijn schoonzoon op stap, eerder deze week bezocht ik het Anton Piek museum met mijn buurvrouw, ik krijg nog aardig wat aanloop bij mij thuis en ik schrijf zo af en toe.

Schrijven deed ik ook van jongs af aan. Op school kon ik al goed opstellen schrijven, daar moet je namelijk de nodige fantasie voor hebben. Voor mijn eindexamen op de Mulo moest ik een verhaal schrijven over een paraplu. Ik schreef een verhaal over een opa en oma paraplu met hun kleinkinderen die allerlei avonturen beleefden. Ik kreeg een acht voor mijn opstel. Het zat er toen al in.

Ik ben veel later bij de Stichting Welzijn Ouderen Kampen een schrijfcursus gaan volgen. Ik bekeek hun aanbod: een kookcursus hoefde ik niet. Maar een schrijfcursus dat leek me nog wel wat. We waren met een groep van acht. De eerste dag van de cursus kregen we heel veel uitleg, ik snapte er niks van. De volgende bijeenkomst kregen we de opdracht om zelf een verhaaltje te vertellen. Bijvoorbeeld: er loopt een man op straat. Hij legde dan uit: daar kan je ook van maken er loopt een verdrietige man op straat. Je kon fictie of non-fictie schrijven. Ik kwam thuis met mijn opdracht en had mijn non-fictie verhaal over mijn man die alzheimer had binnen een uur geschreven. Toen ik het inleverde bij mijn leraar stak hij twee duimen omhoog en zei: prachtig verhaal, je hebt talent. Toen kreeg ik moed.

Het jaar daarna volgde ik weer de cursus. De docent moest stoppen bij de stichting maar bood de mogelijkheid aan om bij hem thuis door te gaan. We gingen met 6 personen verder, dat hebben we twee jaar lang gedaan. Het was zo leuk. Hij had een lange eettafel waar we met z’n allen aan zaten, prachtig servies en zijn vrouw bakte iedere week cake. Ik denk daar met veel plezier aan terug.

Maxima’s hersenschudding en het batterijtje dat per ongeluk werd opgegeten

Ik schrijf nu soms nog een verhaal. Laatst nog met koningsdag. Mijn bovenbuurvrouw had een taart gekregen van haar dochter. Hij werd afgeleverd thuis, het was zo’n taart met een afbeelding. Het was de afbeelding van koningin Maxima. Haar man pakte de taart aan, maar liet hem vallen. De taart met Maxima viel op de grond. Ik schreef er een verhaal over: de taart smaakte nog prima maar je kon proeven dat Maxima een hersenschudding had.

Of onlangs toen een vriendin een snoepje wilde eten, maar tegelijkertijd de batterij van haar gehoorapparaat wilde vervangen. Ze deed dit in het donker en at de batterij op in plaats van het snoepje. Ze was bezorgd en belde de dokter. Die vertelde haar dat zij zich geen zorgen hoefde te maken en dat de batterij er vanzelf uit zou komen. In mijn verhaal laat ik de batterij door haar hele lichaam gaan: over rotsen en door diepe dalen. Op de zesde dag komt die er uiteindelijk uit. Waarna hij schoongepoetst ligt te wachten om in het gehoorapparaat gezet te worden. Dit soort verhalen schrijf ik nu gewoon in mijn schriftje.

Hoe ziet u de relatie tussen nieuwsgierigheid en creativiteit?

Als ik een verhaal heb geschreven en mijn creativiteit heb gebruikt, ben ik benieuwd wat anderen ervan vinden. Of ze het een goed verhaal vinden. Ik ben dus benieuwd of mijn creatieve ideeën goed uitvallen.

Hoe voelt nieuwsgierigheid voor u? Wat of waar voelt u dit in uw lichaam?

Ik voel me op een prettige manier gespannen. Bijvoorbeeld wanneer ik ergens naar toe ga, zoals een voorstelling dan ben ik benieuwd hoe dat zal uitvallen. Ik voel door mijn hele lichaam heen: oeh hoe zal het gaan?

Kunnen andere mensen dit aan u zien?

Nee dat kunnen ze niet aan mij zien. Ik hoor vaker van anderen: je bent zo kalm, je raakt niet snel in paniek.

Bent u in de loop van uw leven meer of minder nieuwsgierig geworden?

Meer. Toen ik net getrouwd was zei iemand tegen mijn man: nou aan dat vrouwtje zit ook niet veel praat. Ik ben nu prateriger. Ik ben veranderd. Ik denk omdat ik alleen ben. Ik wil betrokken blijven en mijn eigen zegje doen. Daarom wil ik op de hoogte blijven van wat er in de wereld gebeurt. Ik lees alle kranten nog. Als ik dat lees denk ik, ik ben benieuwd of ik dat nog meemaak. Zoals hoe het met Trump, die vreselijke man, zal aflopen. En zo zijn er meer dingen. Bijvoorbeeld elektrische auto’s ik ben benieuwd hoe dat zal gaan. Ik ben nog prettig nieuwsgierig. En ik zeg makkelijker wat ik denk.

Wat is de beste manier om uw nieuwsgierigheid te prikkelen?

Ze moeten me overtuigen dat het beter wordt. Wat dat betreft ben ik niet zo snel te overtuigen. Ik moet eerst zien en daarna geloof ik het pas.

Wat dempt of beperkt uw nieuwsgierigheid?

Als mensen te nieuwsgierig worden en dingen vragen die ik niet aan anderen zou vragen. Ik wil ook iets voor mezelf houden. Dan geef ik geen antwoord meer op de vragen. Je kunt een ander in verlegenheid brengen. Nee, dat is niks voor mij.

Er wordt wel gezegd dat techniek nieuwsgierigheid beperkt. Hoe kijkt u hier tegenaan? Hebben de technische ontwikkelingen gedurende uw leven uw nieuwsgierigheid gestimuleerd of beperkt? En hoe dan?

Ik ben nieuwsgieriger geworden door al die uitvindingen. Ik ben vooral nieuwsgierig hoe het zal aflopen. Ze hebben veel dingen uitgevonden die niet hebben opgeleverd wat ze ervan hadden verwacht. Er zijn ook uitvindingen waarvan ik denk dat had niet gehoeven. Elektrisch, onbemand autorijden bijvoorbeeld. Dat vind ik gevaarlijk daar zijn al ongelukken mee gebeurd. Nu willen ze vliegtuigen zonder piloten maken. Ik vind het doodeng. Ik ben benieuwd hoe dat zal aflopen.

Ik vind het leuk om foto’s van mensen te ontvangen via WhatsApp. Maar een appje sturen voelt voor mij als je er snel vanaf maken. Schrijven of bellen vind ik veel meer gemeend. Je kan elkaars stem horen.

Wat zijn de meest waardevolle dingen die uw nieuwsgierigheid u heeft gebracht gedurende uw leven?

Het heeft me heel veel goeds gebracht. Zoals met de kinderen. Ik ben benieuwd naar hoe ze zullen worden, wat zullen ze worden, hoe zullen ze in het leven gaan staan? Ik blijf zo betrokken bij hen. Meestal vertellen ze het zelf. Ik vertel hen nooit hoe ze het moeten doen. Ik zou wel kunnen zeggen dat zou je zo niet moeten doen. Maar als ik hen was zou ik dan denken: waar bemoei je je mee.

Ik bemoei me nergens mee. We hebben het in onze jeugd ook allemaal zelf moeten uitzoeken. Als ze om hulp vragen, help ik. Maar ze moeten wel flink zijn. Dat moesten wij ook.

Nieuwsgierigheid wordt ook wel een bron van levensenergie genoemd. Wat vind u van deze uitspraak?

Mensen in mijn omgeving vragen mij wel eens of ik niet gebruik wil maken van een bezorgservice voor mijn eten. Ze zijn bezorgd en bedoelen het goed. Maar ik weiger het. Ik wil zelf mijn eten koken en zelf mijn boodschappen doen. Dan ga ik er erop uit en kan ik een praatje maken. Wanneer ik hulp nodig heb zeg ik het zelf wel. Het gaat nu nog prima.

Hetzelfde met een rollator. Ik heb hem al 10 jaar in mijn huis staan. Maar wanneer iemand zegt: zou je je rollator niet eens gebruiken dan zeg ik: ben je mal. Daar ben ik niet aan toe. Mijn buurvrouw gaat vaak mee boodschappen doen. Laatst ging ik zelf boodschappen doen en wilde ik grote pakken wc-papier meenemen. Ik ben toen wel met de rollator gegaan. Ik voelde me opgelaten.

Het is anders wanneer ik het zelf wil. Ik zat onlangs achter de computer en zag een wandelstok op het internet. Eentje die inklapbaar is en in verschillende kleuren verkrijgbaar. Het is me gelukt om hem zelf te bestellen. De volgende morgen lag hij in de brievenbus. Dat heb ik uit mezelf gedaan. Ik krijg dan een compliment: wat geweldig dat je dat zelf gedaan hebt.

Ik heb de wandelstok gisteren gebruikt toen ik met mijn schoonzoon Bram ging wandelen in het bos. Het lag daar vol met eikels waar je over kan struikelen. Als ik het echt niet kan vraag ik om hulp, maar ik doe het het liefst op mijn eigen manier.

Wat is het meest nieuwsgierige dat u in uw leven heeft gedaan?

Mijn man kwam uit een streng katholieke familie. Ik kwam uit een meer humanistische familie. We waren echt gek op elkaar. Hij vertelde thuis dat hij iets met mij had en dat ik niet katholiek was. Ik ben nog nooit in zo’n narigheid geweest. Ik dacht, ik kan hem niet van zijn geloof afhalen. Ik was niet echt gelovig. Toen ben ik katholiek geworden, anders hadden we uit elkaar moeten gaan. Mijn vader zei: je mag het worden als je het maar goed doet. Ik ben mijn ouders daar altijd nog dankbaar voor. Mijn hele familie is op de bruiloft gekomen ondanks dat er veel gereformeerd waren.

Toen ik voor het eerst in de kerk kwam, was er een prachtig jongenskoor en de zon scheen prachtig door de glas in lood ramen. Dat vond ik prachtig, ik wist toen nog niet wat het verder met zich mee zou brengen. We kregen al snel vier kinderen en dat vonden we genoeg. Maar dat mocht niet. Uiteindelijk zijn we bij de kerk weggegaan. Mijn man eerst, ik later.

Wat moet volgens u iedereen weten over nieuwsgierigheid?

Ik vind dat het je ten goede komt als je nieuwsgierig blijft in het leven. Dat je niet denkt, het zal mijn tijd wel duren. Maar nieuwsgierig blijven naar hoe het gaat, hoe het met de wereld zal verlopen. Nu bijvoorbeeld met de stikstof. Hoe zal dat uit gaan pakken? Wat willen ze daarmee bereiken? De boeren worden er de dupe van. Die ken ik dan toevallig. Eerst wordt hen aanbevolen zoveel mogelijk koeien te nemen en grotere stallen te nemen. Nu moeten ze weer inkrimpen, dat brengt veel boeren in nood.

Nawoord

Tijdens het programma Lentegasten deed ik een oproep dat ik 90 en 100-jarigen zocht voor mijn onderzoek. Oud collega Imke de Korte reageerde hierop dat haar oma van bijna 90 jaar oud – Jenny Nieuwenstein – misschien wel mee wilde werken. Ik reageerde enthousiast. Zowel Imke als ikzelf hadden geen idee wat de ongeplande bijeffecten zouden zijn van dit interview.

De avond voor het interview hadden Jenny Nieuwenstein en de familie het thema nieuwsgierigheid al uitgebreid besproken. Het interview de dag daarop en het verslag daarvan gaven niet alleen mevrouw Nieuwenstein meer inzicht in haar nieuwsgierigheid. Het gaf haar familie ook nieuwe inzichten in hoe zij haar nieuwsgierigheid en contact met anderen ervaart.

Imke geeft aan dat zijzelf anders over nieuwsgierigheid is gaan nadenken. Ze zag nieuwsgierigheid altijd als iets puur positiefs, maar is zich nu bewuster dat dit per generatie anders ervaren kan worden. Imke had vooraf niet verwacht dat haar oma nieuwsgierigheid ook als een minder prettig woord zou ervaren. Ook het feit dat zij de communicatie met de familie via WhatsApp soms als minder gemeend ervoer was voor Imke een verrassing.

Naar aanleiding van het interview is Imke begonnen met het schrijven van brieven aan haar oma. “Je investeert meer tijd en aandacht. Maar het heeft ook meer impact. Mijn oma en ik vertellen elkaar beiden meer in een brief dan in een telefoongesprek. Ik leer mijn oma nu op een andere manier kennen en ik merk dat ik het heel cool vind wat mijn oma allemaal doet.”

Voldoening

Het bewustzijn, de interesse en de openheid die dit interview, maar ook andere interviews teweeg hebben gebracht;
de liefde die spreekt uit Imke’s initiatief om haar oma brieven te schrijven en Jenny Nieuwenstein die haar kleindochter brieven terug schrijft; de verdieping van de vriendschap tussen mij en Imke door dit interview met haar oma. Dit zijn maar een paar van de redenen waarom onderzoek doen naar nieuwsgierigheid mij zoveel voldoening geeft.

Hoe heeft oprechte nieuwsgierigheid jouw relaties beïnvloed? Ik hoor het graag van je via de comments hieronder of via de mail: [email protected]