Als de Coronacrisis ons iets duidelijk maakt, is het wel dat de oplossingen van vroeger niet meer werken voor de problemen van vandaag. Maar om die nieuwe oplossingen te bereiken en echte innovaties te creëren waar de maatschappij wat aan heeft, moet er iets veranderen in de manier waarop wij tegen de wereld aankijken. Nieuwsgierigheid, de basis voor alles wat we bij Innovation Origins doen, is daarbij cruciaal, zo toont ook het onderzoek van Danae Bodewes aan. In een serie interviews spreekt ze met nieuwsgierige types die elk op hun eigen wijze de bouwstenen leveren voor een nieuwsgierig leven. Hier de complete serie tot nu toe.

Nieuwsgierige types: Dolores Leeuwin (48) presentatrice, actrice, sparring partner, dagvoorzitter en spreker

Dolores Leeuwin is bekend als presentatrice van onder andere Het Klokhuis. In 2012 nam ze deel aan het televisieprogramma De nationale IQ-test. Tot haar eigen verbazing won ze met de hoogste IQ-score (156) ooit in het programma. Door het inzicht dat ze hoogbegaafd is, viel opeens alles op zijn plaats. Dolores’ kernboodschap is dat ieder persoon zich gezien en gehoord moet voelen. Het is een boodschap die om een lange adem en overtuigingskracht vraagt. Laat Dolores nou juist deze beide eigenschappen bezitten.

Nieuwsgierigheid is een van de persoonskenmerken van hoogbegaafde personen. Hoe nieuwsgierig is Dolores? En hoe verhoudt Dolores’ missie zich tot nieuwsgierigheid? We hadden er een bijzonder mooi gesprek over. Een gesprek waarin Dolores inzichten deelde die mij altijd bij zullen blijven en die ik graag met je deel. De boodschap van Dolores is simpel, helder en waar, maar tegelijk ook zó uitdagend.

Op jouw website geef je aan dat je wordt omschreven als nieuwsgierig. Wat betekent nieuwsgierig zijn voor jou persoonlijk?

Nieuwsgierig zijn betekent voor mij verdieping, handvatten en bewust worden.

Bedoel je dat je op zoek bent naar handvatten?

Ja misschien wel, maar het is meer omdat ik zoveel mogelijkheden zie. Op school deden we bijvoorbeeld multiple-choice-vragen, ik zag in iedere mogelijkheid wel een waarheid. Dus ik kwam daar niet uit. Nieuwsgierigheid is voor mij echt willen weten waarom het zo is. Omdat het me interesseert.

Op welke manier uit zich jouw nieuwsgierigheid?

Door veel op te zoeken. Ik zoek veel op internet en ik praat veel met mensen. Als ik iets hoor of zie dan graaf ik op internet naar informatie. Als ik de informatie heb dan spar ik daarover met vriendinnen. Mijn nieuwsgierigheid zit vooral in: Wie ben jij en wat drijft je? Daar kom ik alleen achter als ik veel met mensen praat.

Heb je een goede stop op dat graven?

Ik heb er geen last van als je dat bedoelt. In die zoektocht kom je altijd andere haakjes tegen en dat is juist fijn; zodat ik vragen kan stellen en bewuster wordt van wat er om me heen gebeurt. Ik hoef niet alles te weten, maar ik vind het wel fijn als ik aansta.

Hoe voelt nieuwsgierig zijn voor jou?

Opwinding is het goede woord.

Is dat altijd positief?

Ja dat is altijd positief.

Hoe kan iemand die jou niet goed kent zien wanneer jij nieuwsgierig bent?

Je ziet alles aan mijn gezicht en lichaamshouding. Ik kan het niet maskeren. Ik ga voorover zitten en stel heel veel vragen. Ik zeg dan: Sorry hoor, ik ga even heel veel vragen stellen, want ik zit op een lijntje en dan wil ik weten, weten, weten.

Jij hebt een missie en heldere inzichten hoe deze missie gerealiseerd zou kunnen worden. Hoe maak jij andere mensen nieuwsgierig naar deze missie en inzichten? Hoe zet jij mensen aan het denken?

Daar heb ik eigenlijk nooit goed over nagedacht. Ik heb veertien jaar met heel veel plezier voor Klokhuis gewerkt. Juist omdat het daar ging om: Hoezo dan? Hoe werkt dit? En juist omdat ik vragen mocht stellen die je als volwassene niet verwacht wordt te stellen. Op een gegeven moment kwam ik erachter dat ik hoogbegaafd ben. Ik vroeg me af: Hoe kan het nou dat niemand dat ooit gezien heeft? Van daaruit ben ik verder gaan zoeken.

Het lijkt wel alsof de contacten en de ‘goodwill’ die ik heb opgebouwd door Het Klokhuis zich nu uitbetalen. Mijn boodschap gaat nu van mond tot mond. Ik ben niet eens bewust aan het netwerken. Ik merk dat wanneer ik met iemand praat er een lichtje aangaat en ik denk: Hé wacht even en dan hoeft het niet eens direct te gaan over het onderwerp waar ik naartoe wil. Het is belangrijker dat ik merk dat we een connectie hebben. Zodra ik dat merk kunnen we naar de volgende stap: Wat kunnen we met elkaar? Wat moeten we überhaupt met elkaar? Het gaat dus organisch.

Zien en gezien worden is een belangrijk thema in jouw video’s. Kan je hier meer over vertellen?

Zien en gezien worden is mijn rode draad. Dat heeft ermee te maken dat als ik jou zie of moeite doe om jou te zien, dan voel je dat en dan stel je jezelf anders op. Je moet weten wie je bent en wat je capaciteiten zijn.

Deze inzichten pas ik met name toe op hoogbegaafdheid. Niet omdat ik het een aparte doelgroep wil maken of omdat ik denk dat zij belangrijker zijn, maar omdat hoogbegaafden bij uitstek mensen zijn die sowieso niet in het malletje passen waarop je in het systeem genormeerd wordt. Maar we worden er wel op afgerekend. Dus als jij niet weet wie je bent en waar je toe in staat bent dan rekent het systeem jou op iets af dat ze niet kennen.

Stel: de meeste hoogbegaafden leren top-down, op school wordt de stof bottom-up uitgelegd. Als je niet weet dat je een top-down denker bent, dan voel je je dus echt zó dom. Dan ga je je hele leven door, denkend dat je dom bent en niks kan. Want wat je wel kan, daar word je niet op genormeerd en niet op getest.

“Wanneer je boven de norm zit, dan vinden mensen daar vaak iets van.”

Wanneer je boven de norm zit, dan vinden mensen daar vaak iets van. Dat vinden mensen lastig, of ze voelen zich bedreigd. Ik voel me helemaal niet zo fantastisch omdat ik een hoog IQ heb. Maar ik wens mezelf ook niet onder te schoffelen omdat ik een hoog IQ heb. Maar het wordt je wel aangerekend. Snap je?

Nieuwsgierigheid in deze zou heel fijn zijn. Als mensen oprecht nieuwsgierig zijn naar: waarom doe jij dat zo? Zonder dat zij daar een oordeel bij hebben. Want dan word je je bewust van elkaar. Dus ik moet weten over mezelf en ik moet weten over jou. Maar jij moet ook weten over mij. Ook al snap je geen bal van me, het feit dat je weet: zij schakelt anders of zij denkt anders en dat is prima, dat is al genoeg.

Op welke manier ben je tot deze inzichten gekomen?

Ik won [in 2012] De Nationale IQ-test bij BNN. Voor die tijd wist ik helemaal niet dat ik hoogbegaafd was. Ik heb altijd geprobeerd om te passen. Maar dat gaat maar tot op een bepaalde hoogte. Want wat je niet bent kan je ook niet geven. Dat voelde ik, want dan kon ik op een bepaald moment niet meer verder. Op de lagere school ging alles achter elkaar en haalde ik goede cijfers. Toen kwam ik op de middelbare school en liep ik vast. Ik haalde veel onvoldoendes en moest heel hard werken.

“Ik voelde me heel dom dat ik dingen niet snapte en de rest wel.”

Ik snapte niet wat daar gebeurde, ik heb dus nooit gedacht: Nou ik zal wel heel intelligent zijn. Dat was nou niet het eerste wat bij mij opkwam. Ik voelde me juist heel dom dat ik dingen niet snapte en de rest wel.

Toen ik de IQ-test won dacht ik: Oh, zie je wel, ik ben wel anders. Maar vervolgens dacht ik ook: Wat betekent dit? Hoe kan ik zo’n hoog IQ hebben en zo verschrikkelijk op mijn bek gaan op de havo? Het was niet dat ik niks wilde of niks deed. Ik was juist altijd naar mogelijkheden aan het zoeken om er doorheen te komen. Want mijn focus was mijn uitgangspunt en ik ging er hoe dan ook komen.

Ik kwam erachter dat hoogbegaafdheid onder andere focus en sterke metacognitieve vaardigheden bevat, maar ook dat supergevoelige, dingen snel registreren, snel schakelen en heel snel op een punt zijn waar de rest nog niet is. Toen werd het ineens tastbaarder en begreep ik dat het legitiem is wat ik doe en dat er meer mensen zo zijn. Dat maakte het nog niet makkelijker, want je bent nog steeds ‘the odd one out’.

Had je al eerder bepaalde inzichten opgedaan? Want helemaal standaard was je daarvoor ook al niet. Vanaf je veertiende danste je al voor shows op televisie, in theater en bij productpresentaties.

Wanneer 999 mensen de ene kant op kijken en jij kijkt de andere kant op, dan zijn de reacties: Doe niet zo ingewikkeld. Kan je niet gewoon meedoen? Het zou veel gemakkelijker zijn als je gewoon….

Voordat ik erachter kwam dat ik hoogbegaafd ben, dacht ik wel: Dit kan niet waar zijn, er klopt iets niet. Ik had een rotsvast vertrouwen dat dit het niet kon zijn. Ik dacht toen: Er was ooit een gek die bedacht dat je kan vliegen. Toen dachten ze waarschijnlijk ook: Die is niet goed bij zijn hoofd, doe eens normaal.

De 14 inzichten van Dolores

Ik heb de inzichten die je deelt op je website, in interviews en video’s op jouw YouTube-kanaal op een rijtje gezet en neem ze graag met je door.

In een interview in het NRC (2013) en in je TEDx talk zeg je: “Als je niet gezien wordt weet je niet wie je bent”. Kan je dit toelichten?

Inzicht 1: Als je niet gezien wordt weet je niet wie je bent.

Ik ben wie ik ben, maar ik word niet gevalideerd om wie ik ben. Er wordt niet gezegd: hé Dol daar ben je goed in, of: Denk daar eens aan. Er wordt alleen gezegd wat niet goed gaat: Je bent emotioneel. Waarom reageer je zo snel op onrecht? Kan je vinger niet eens omlaag in de klas? Ja, we weten nu wel dat je het weet!

Achteraf waren dat allemaal dingen die ik deed om gezien te worden. Er waren mensen die me wel zagen, ook al hadden ze geen idee wat dat allemaal betekende. Het is zo belangrijk dat iemand jouw bestaan erkent in een wereld met alleen maar normen.

Inzicht 2: Je wordt afgemeten aan de norm en moet in het malletje passen.

Als je dyslexie of adhd hebt, hoog- of zwakbegaafd bent, dan ben je een probleem. Je bent niet meer een mogelijkheid. Je zit vanaf je vierde in een systeem dat je vertelt: je bent niet goed genoeg. Je krijgt een rugzakje en de bedoeling van het rugzakje is dat we je weer in het malletje kunnen trappen. Er wordt totaal voorbij gegaan aan de eigenheid van wie je bent. Er is niemand die zegt: Je doet het anders maar dat is tof, want dan kan je wat anders gaan doen.

Heb je het gevoel dat mensen je nu wel zien?

Het interesseert me nu niet meer zoveel. Dit is de eerste keer dat ik dit zo uitspreek. Het interesseert me niet meer of andere mensen mij zien, omdat ik mijzelf zie. Daarom is jezelf zien ook zo belangrijk.

Inzicht 3: Als je jezelf ziet ben je niet zo afhankelijk van de mening van anderen.

Je vormt je niet meer naar anderen om aardig gevonden te worden of met anderen mee te kunnen.

Inzicht 4: Vertel kinderen dat ze prima zijn zoals ze zijn.

Kinderen en jongeren zitten nog vol in hun ontwikkeling. Als zij nu al kunnen ervaren dat zij prima zijn zoals ze zijn, dan geeft dat zo’n boost.

Zien en gezien worden, het lijkt zo vanzelfsprekend, maar mensen zien het niet altijd en het is moeilijk om het hen te laten zien. Hoe werk jij aan dit bewustzijn?

Ik doe sparringsessies met docenten en met specialisten van begaafdheidprofielscholen. Met de specialisten gaat het sparren goed, maar bij leerkrachten die niet op de hoogte zijn van hoogbegaafdheid zit veel weerstand.

Op een gegeven moment zei ik: Het ding is dat jullie er wat van vinden. Ik vind er helemaal niks van, ik ben zoals ik ben en het heet hoogbegaafd, maar het had voor mij ook nieuwsgierig Aagje mogen heten. Een kind kan zo hoogbegaafd zijn als ik weet niet wat, maar als jullie hem niet helpen om dat te ontwikkelen of te ontdekken dan kan hij niks.

Inzicht 5: Zo lang men vooroordelen heeft over het afwijken van de norm en dit legitiem is in dit systeem, hebben we een probleem.

Daarom ben ik er zo hard mee aan het werk, omdat ik denk dat dit gewoon niet de manier is.

Wil je meer weten over vooroordelen in het onderwijs? Kijk dan naar deze video van Dolores over ‘De norm’ en afwijken van de norm.

 

Er zitten veel te veel kinderen thuis met een burn-out. Een burn-out! Dan ben je negen of tien en je hebt een burn-out. Hoezo? Omdat iemand continu op jouw zuurstofslangetje staat. En dat blijven ze doen als ze zich er niet van bewust zijn.

Inzicht 6: Bewustwording betekent dat je open moet staan voor wat de ander zegt.

Zolang je vindt: Het moet op deze manier, omdat we het altijd op deze manier hebben gedaan, dan kunnen we niet in gesprek.

Ik zie nieuwsgierigheid als een andere manier om naar het potentieel van iemand te kijken. Kijk naar hoe iemand nieuwsgierig is: hier toont zich de bereidheid om te ontwikkelen.

Dat is waar, maar er gaat nog iets aan vooraf. Er zijn mensen die maar een klein duwtje nodig hebben om jouw manier van denken te begrijpen. Maar er is een hele grote groep mensen waarbij andere randzaken spelen. Docenten hebben hun eigen ‘struggles’ en andere belangen dan alleen de belangen van de kinderen. Er spelen allemaal randzaken die het (h)erkennen van wat kinderen echt nodig hebben ingewikkeld maken.

Inzicht 7: Voordat je toekomt aan nieuwsgierigheid moet je eerst erkennen dat je het misschien niet weet.

Als iets vastgeroest zit dan is het heel lastig om dat los te krijgen. Daarom probeer ik het los te krijgen door verhalen te vertellen en voorbeelden te laten zien. Het is niet een wijzend vingertje van: Jij doet het verkeerd. Het is wel een wijzend vingertje naar onbewustheid.

Inzicht 8: Door onbewustheid kan je, zonder dat je het weet, dingen slopen.

Op het moment dat je weet, dat je dingen sloopt, dan wordt het opeens heel erg ‘in your face’.

Je eigen pad bewandelen en jezelf kunnen zijn komen vaak terug in jouw verhaal. In één van jouw interviews heb je het over vrijheid nemen en toestemming krijgen. Iemand toestemming geven om zichzelf te zijn klinkt heel logisch. Maar vaak ervaren (vooral gevoelige) mensen deze toestemming niet (meer).  Wat zijn volgens jou goede manieren om anderen duidelijk toestemming te geven om zichzelf te zijn en hun eigen pad te volgen?

Inzicht 9: Spreek uit wat je denkt.

Wanneer mijn zoon vraagt: Wat is er? En ik zeg: niks, terwijl het voor ons allebei duidelijk is dat er wel wat aan de hand is, dan maak ik hem onzeker. Sommige dingen zeg ik dus gewoon. Wanneer ik verdrietig ben dan zeg ik: Lieve schat, ik ben nu verdrietig en dat moet er even uit, anders ga ik het opkroppen en dan vlieg ik bij het minste of geringste uit de bocht.

Inzicht 10: Voorleven.

Ik had laatst een gesprek met een hoogleraar; een man van achter in de 70. Ik vertelde het aan mijn zoon. Hij zei: achter in de 70? Dan kan hij toch met pensioen gaan? Ik zei: Ja maar dat wil hij dus niet. Hoe tof is dat? Die man is zo gedreven dat hij gewoon doorgaat.

Je kan wel zeggen: Je kan doen wat je wilt. Maar als ik vervolgens hypothetisch in een ongelukkig huwelijk blijf zitten of ik in een baan dingen doe waarbij ik denk ‘oh god’, dan ben ik niet geloofwaardig.

Of als ik tegen hem zeg: Jij kan alles. En vervolgens ga ik aan alle kanten op zijn rem staan, dan geef ik gemixte boodschappen en wat gelooft hij dan? Als ik mijn pad blijf lopen met mijn ups en downs maar ook met mijn ‘victories’, dan snapt hij dat. Wanneer ik iets anders zeg dan ik doe, dan ben ik hem kwijt.

Wat kunnen gevoelige mensen er zelf aan doen om die ruimte te zien en te nemen?

Dat doe je niet zo één twee drie, dat heeft tijd nodig. Je bent al zo lang bezig om een muur op te bouwen en te verstevigen. Je hebt dus ook tijd nodig om die muur af te breken. Dat hoeft niet even lang te duren, soms kunnen ontwikkelingen heel snel gaan.

Om een voorbeeld te geven: Wat jij vindt, gaat over jou, niet over mij. Als ik een grap maak, kan de één helemaal flauw liggen van het lachen en de ander denkt: Dit is echt stom. Aan wie ligt dat dan? Is mijn grap stom of leuk? Jouw reactie hoort bij jou; dat is jouw verantwoordelijkheid.

Inzicht 11: Als je met iemand interactie hebt, zit er altijd een stuk van jezelf en die ander in.

Het is tweerichtingsverkeer

Ik vind dat mensen bewuster mogen worden van wat ze uitstralen naar kinderen. Dat is een hele lastige, want dat gaat heel vaak onbewust.

Inzicht 12: Alles wat je vindt, straal je uit en onbewust pikt de ander dat op.

Dus als je vindt dat een kind eigenlijk niet moet zeiken en gewoon moet doen, dan pikt een kind dat op en gaat daarop reageren. Als dat gevoel de hele dag wordt gevoed, dan heb je aan het einde van de dag een super opgefokt kind.

Dat is de verantwoordelijkheid van het kind, maar ook van de volwassene. Je kunt de schuld niet alleen bij een kind leggen. Het is altijd een interactie.

Inzicht 13: Met jouw reactie kan je het denken van de ander en jouzelf sturen.

Als ik iemand tegenover mij heb die iets van mij vindt, dan kan ik beslissen om met hem in gesprek te gaan of te denken: Als je nou niet oprot. Dat zijn twee verschillende reacties, de eerste reactie kan helpen ontzenuwen wat de ander denkt. Soms heb ik daar geen zin in en soms denk ik: Dat is best interessant.

Wat ik wil zeggen is:

Inzicht 14: Het is tweerichtingsverkeer: het is niet zo dat de één zich maar moet aanpassen aan de ander.

Wat wij op school doen is in feite zo’n kind vertellen: Je moet je maar aanpassen, anders doe je niet mee. Vervolgens komen ze rond hun achttiende van school en dan hoor je: Die kinderen van tegenwoordig, ze zijn zo lui, ze hebben nul initiatief en doen helemaal niks. Goh denk ik dan, raar, heel raar, heel verrassend ook.

Denken in mogelijkheden

Dolores schrijft op haar website:

“Ik ervaar vaker dat anders zijn dan de norm wordt gezien als een onmogelijkheid, als gedoe. Wat nou als die ‘onmogelijkheid’ geen onmogelijkheid is maar een mogelijkheid die je nog niet ziet, omdat je niet weet dat je er ook anders naar kunt kijken? Wat nou als datgene wat je ziet of denkt te zien, iets anders betekent? Wat nou als niet alles zwart of wit is maar daartussen 30 tinten grijs zitten? Wat als je naar iets of iemand kan kijken en datgene of diegene ineens wel, of veel meer, mogelijkheden blijkt te hebben? Wat nou als die ‘onmogelijkheid’ zich ineens een ‘mogelijkheid’ voelt?”

Gezien en gehoord worden kan het verschil maken tussen jezelf een onmogelijkheid of mogelijkheid voelen. In het onderwijs praten we veel over het zien van leerlingen en studenten, maar we ervaren moeite met het loslaten van de controle die we in ons hele systeem hebben ingebouwd. Het is juist die controle die ervoor zorgt dat er malletjes bestaan en dat we onze kinderen op een meer of minder liefdevolle manier in deze malletjes proberen te passen.

Wat of wie heeft jou de moed gegeven om jouw eigen pad te volgen? Of wat houdt jou nog tegen om jouw eigen pad te volgen?
Ik hoor het graag van je in de comments hieronder of via de mail: [email protected]