Als de coronacrisis ons iets duidelijk maakt, is het wel dat de oplossingen van vroeger niet meer werken voor de problemen van vandaag. Maar om die nieuwe oplossingen te bereiken en echte innovaties te creëren waar de maatschappij wat aan heeft, moet er iets veranderen in de manier waarop wij tegen de wereld aankijken. Nieuwsgierigheid, de basis voor alles wat we bij Innovation Origins doen, is daarbij cruciaal, zo toont ook het onderzoek van Danae Bodewes aan. In een serie interviews spreekt ze met nieuwsgierige types die elk op hun eigen wijze de bouwstenen leveren voor een nieuwsgierig leven. Hier de complete serie tot nu toe. NB: Dit interview vond plaats vóór de coronapandemie.
Rudy van Belkom heeft een sterke interesse in de toekomst en wil de wereld graag beter achterlaten dan dat hij hem aantrof. Hij ontwierp hiervoor Het Nieuwe Kiezen. IO-lezers kennen Rudy al van zijn visie op een maatschappelijke invulling van AI. Dit interview vond ver daarvóór al plaats, om precies te zijn 2 dagen voor de verkiezingen van 20 maart 2019. Het was het ideale moment voor een waarschuwing over de ernst van de polarisatie in Nederland. Een schets die actueler is dan ooit.
Nieuwsgierige types : Rudy van Belkom (35) is AI-specialist, toekomstonderzoeker, ondernemer, initiator van Het Nieuwe Kiezen, auteur en spreker
Ik interviewde Rudy over zijn nieuwe baan als toekomstonderzoeker voor de Stichting Toekomstbeeld der Techniek. Hij deed voor deze stichting anderhalf jaar lang onderzoek naar de invloed van AI [Artificial Intelligence, meer over zijn rol daarbinnen in dit interview] op besluitvorming in de toekomst. Daarnaast vertelt Rudy natuurlijk over zijn nieuwsgierigheid of nieuwsgierig-kunde zoals hij het noemt.
Wat betekent nieuwsgierigheid voor jou?
Hiervoor moet ik eerst iets zeggen over hoe mijn visie op nieuwsgierigheid zich verhoudt tot de definitie van nieuwsgierigheid. Nieuwsgierigheid is namelijk een abstract begrip, net als intelligentie, creativiteit en bewustzijn. In mijn onderzoek naar AI heb ik met verschillende neurologen gesproken. Zij geven aan dat we in dat opzicht nog erg weinig over onze hersenen weten. Met name als het gaat om de lokalisering van dergelijke grote begrippen. Het zijn woorden die we gebruiken voor dingen die we zelf niet begrijpen. Hoe nieuwsgierig is iemand? Hoe meet je dat? In welk deel van de hersenen vindt dit plaats en maakt dit ons uniek?
Ik ben meer van de nieuwsgierig-kunde dan van nieuwsgierigheid
Rudy van Belkom
Voor mij persoonlijk gaat nieuwsgierigheid over dóór blijven vragen en afvragen. Waar minder nieuwsgierige mensen denken het antwoord zal wel prima zijn, nemen meer nieuwsgierige mensen hier geen genoegen mee. ‘Waarom’ is een veel voorkomend woord in het vocabulaire van nieuwsgierige mensen. Nieuwsgierigheid is voor mij op zoek gaan naar verklaringen. Ik ben minder van de experimentele nieuwsgierigheid; trial and error. Ik ben een denker en in dat opzicht dus meer van de nieuwsgierig-kunde dan van nieuwsgierigheid.
Mijn baan als onderzoeker bij Stichting Toekomstbeeld der Techniek past hier goed bij. Voor mijn onderzoek moet ik veel vragen en doorvragen. Hoe verhoudt AI zich tot menselijke intelligentie? En wat betekent dit voor ons mens-zijn? Ik blijf voortgestuwd worden door mijn nieuwsgierigheid. Iedere keer kom ik weer iets tegen. Ik denk dat nieuwsgierigheid een drijvende kracht is. Een kracht die uitgedrukt zou kunnen worden in een formule.
Hoe nieuwsgierig vind jij jezelf? Vind je jezelf nieuwsgieriger dan gemiddeld?
Ja dat durf ik wel te zeggen. Veel mensen accepteren dat dingen zijn zoals ze zijn. Als kind en puber had ik er ook al moeite mee. Ik was vrij allergisch voor het antwoord: “het is nu eenmaal zo”. … Niks is zomaar zo! Of het antwoord “dat is een gevoel dat ik heb”. Hier heb ik nog steeds moeite mee. Waar komt dat gevoel dan vandaan? Waar is het op gebaseerd?
Mijn leven is meer een verkennend onderzoek dan trial and error. Bij Het Nieuwe Kiezen was ik nieuwsgierig naar hoe kiezen anders kan. Ik heb er drie jaar over nagedacht. Maar de animatie die ik vier jaar geleden liet maken gebruik ik nog steeds, Als ik het heel impulsief had ontwikkeld, kon ik die animatie nu in de prullenbak gooien. Verder is mijn baan voor mij pure nieuwsgierigheid.
Hoe is jouw fascinatie voor de toekomst begonnen?
Ik ben een verkennend onderzoeker van jongs af aan. De eerste duidelijke anekdote is van mijn middelbare schooltijd, ongeveer 20 jaar geleden. Ik kreeg maatschappijleer wat in feite over sociologie, maatschappelijke ontwikkelingen en maatschappij-kritisch-denken gaat. Ik moest een verslag schrijven over het internet dat toen net op de consumentenmarkt was. De titel van mijn verslag was ‘Het Internet: vloek of zegen?’ 20 jaar na dato is deze vraag relevanter dan ooit. Dit was achteraf gezien mijn eerste toekomstverkenning. Dat had ik toen niet door. Pas toen ik met deze baan begon dacht ik: o, dat was wel logisch dat onderzoekje had ook met trends te maken. Uiteindelijk had ik gemiddeld een 10 op mijn eindlijst voor maatschappijleer. Nu met AI behandel ik in feite dezelfde vraag. Ik bekijk AI van verschillende kanten. Ik vorm geen oordeel. Dingen mogen vragen oproepen.
Je denkt, spreekt en schrijft genuanceerd in blogs en interviews. Klopt het dat je vooral geïnteresseerd bent in scenarioplanning en minder in forecasting en backcasting?
Dat hangt van het type vraagstuk af. Voor mijn onderzoeken gebruik ik alle methoden. Maar voor mijn eigen type nieuwsgierigheid valt forecasting inderdaad af. Backcasting past wel, dit is in feite omgekeerd scenario-denken; welke paden zijn er om er te komen? Voor vraagstukken zoals energietransitie is backcasting logischer. Het is leuk om meerdere scenario’s te beschrijven. Maar hoe komen we er? Er leiden meerdere wegen naar Rome; er is niet één waarheid.
Ben je daarmee meer een shaper of een builder?
Primair ben ik een shaper. Ik zet graag de stip aan de horizon. Het Nieuwe Kiezen is zo’n voorbeeld. Ik geloof in lange termijn dingen. Ik ben niet erg commercieel. Vrienden zeiden me eens dat wanneer ik alle tijd die ik in Het Nieuwe Kiezen heb gestoken in iets commercieels had geïnvesteerd, ik nu rijk was geweest. Voor mij is dat niet zo boeiend. Mijn hoofd werkt niet zo.
Ik ben een pragmatische visionair, een optimistische pessimist en een spirituele pragmatist.
Rudy van Belkom
Ik ben dus primair een shaper, maar ook zeker een bouwer. Ik begrijp dat ik NU ook moet bouwen. Ik ben niet alleen een dromer. Dit is een van de vele tegenstellingen van mijn persoon. Ik ben een pragmatische visionair, een optimistische pessimist en een spirituele pragmatist. Bouwen geeft me ook energie. Ik ben blij dat mijn werk niet alleen nieuwsgierig zijn is, maar dat ik na 1,5 jaar ook iets moet opleveren.
Het balanceren van nieuwsgierig zijn en doen is voor mij geen dilemma.
Rudy van Belkom
Ik doe het al zo lang dat het niet meer als een techniek of trucje aanvoelt. Ik heb een trechtermodel in mijn hoofd. Dit is mijn manier om te kaderen. Ik ben nu 10 jaar bezig met zelf projecten opzetten. In het begin was de trechter nog erg breed. Toen stond ik mijzelf toe om de meest uiteenlopende dingen te doen die ik leuk vond. Ik deed alles: nadenken over flexibele feestdagen het schrijven van science fiction. Nu is de trechter smaller en liggen de kaders steeds dichter bij elkaar waarbinnen een activiteit moet passen. Wanneer ik nu iets leuk vind vraag ik me af: brengt dit me verder? Zo niet dan valt het buiten de trechter. Ik heb anders aan drie levens nog niet genoeg om alles te doen wat ik interessant vind.
De trechter helpt, ik houd me er goed aan. Daarnaast geldt voor mij ‘afspraak is afspraak’. Een deadline is voor mij letterlijk een lijn die doodloopt. Ik heb mijn werk dan af.
Nieuwsgierigheid kan je een vloek en een zegen noemen.
Rudy van Belkom
In de literatuur over nieuwsgierigheid wordt onderscheid gemaakt tussen nieuwsgierigheid die gepaard gaat met een gevoel van vreugde en nieuwsgierigheid die gepaard gaat met een gevoel van ongemak of zelfs stress. Hoe werkt dit bij jou?
Wanneer ik iets belangrijk vind heeft het prioriteit, zelfs boven mijn eigen geluk. Idealisme en nieuwsgierigheid hangen bij mij nauw samen. Nieuwsgierigheid kan je ook een vloek en een zegen noemen. Toch zou ik mijn nieuwsgierigheid nooit in willen ruilen. Ik zie in dat het leven gemakkelijker zou zijn als je dingen snel accepteert en leuke dingen voorop stelt. Is dit egoïsme, naïef of normaal? Nieuwsgierig zijn is niet altijd makkelijk en brengt ook ongemak mee.
Gaat AI nieuwsgierigheid bevorderen of beperken in besluitvorming? Op welke manier?
Ja dat is de grote vraag! Ik denk dat niets zo eenvoudig is: het gaat niet om alleen meer of minder. We geven bepaalde vormen van nieuwsgierigheid uit handen. Hiervoor komen nieuwe vormen van nieuwsgierigheid in de plaats. Net als dat banen zullen veranderen in plaats van dat ze weggaan. Het zal niet zo zijn als tijdens de industriële revolutie. Vergelijk het met de mobiele telefoon. Vroeger zeiden mensen dat je dom werd van de mobiele telefoon, omdat mensen minder nummers uit hun hoofd kenden. We hoeven dit nu inderdaad niet meer te onthouden. Er is nu meer ruimte in je hoofd voor andere dingen.
AI zal meer tijd creëren. De vraag is wat mensen met die tijd gaan doen. We hebben meer tijd om dingen te doen waar we daadwerkelijk zin in hebben. Maar van meer tijd kan je ook lui worden.
In een interview voor Stichting Toekomstbeeld der Techniek zeg je: Let’s design the future together. We kunnen zelf onze toekomst vormgeven, hoe zorgen we ervoor dat mensen geloven in hun eigen invloed?
Dit is een van de doelstellingen van Stichting Toekomstbeeld der Techniek. Ik draag hier dus aan bij door het werk dat ik doe. Ik geloof in de maakbaarheid van dingen. Natuurlijk overkomen je dingen, maar je bepaalt zelf hoe je ermee omgaat. Ik zei altijd wanneer we AI niet willen, dan komt het er niet. Het is echter complexer. China en de VS investeren in AI. Het is een trein die toch wel voorbij komt. Ieder bepaalt; stap ik erop? En in welke wagon stap ik? De hele trein stoppen wordt lastig.
We kunnen bijdragen aan het bewustzijn door verschillende scenario’s te schetsen en mensen mee te laten denken. Het denken over scenario’s en AI kunnen we bijvoorbeeld in het basisonderwijs al aanleren.
Je wilt de wereld beter achterlaten dan je hem aantrof. Wat zijn volgens jou de belangrijkste maatschappelijke uitdagingen? Hoe zet je jouw nieuwsgierigheid/ fascinatie hiervoor in?
Voor mij zijn dit twee uitdagingen: 1) de polarisatie en de spanningen die dit oplevert. Ik zie de Zwarte Piet-discussie als een soort graadmeter. De polarisatie is groter dan mensen denken. De kans is dat de samenleving straks implodeert terwijl mensen bang zijn voor dreigingen van buiten. Het Nieuwe Kiezen probeert het links en rechts denken uit te bannen. Je bent niet alleen voor of tegen. Het gaat om meer genuanceerde antwoorden. Het Nieuwe Kiezen is gericht op het aanbrengen van nuance in het politieke debat.
En 2) AI en autonome technologie. We geven een stuk controle en verklaarbaarheid uit handen. We moeten accepteren dat technologie iets kan doen zonder dat we dat begrijpen of kunnen verklaren. We kunnen niet onder de motorkap van AI kijken. Zelfs AI-experts, die AI bouwen, geven aan dat ze niet meer begrijpen wat er onder de motorkap van AI gebeurt. Het beschrijven van de scenario’s van AI helpt mensen bewuster te worden van de mogelijkheden en consequenties van AI.
Doel van het nieuwe kiezen is om meer genuanceerde en geïnformeerde keuzes te maken. Nuances die nu nog waardevoller lijken te zijn in het politieke debat. Heb je ook behoefte aan wat meer nuance? Bekijk dan onderstaand filmpje en de website van Het Nieuwe Kiezen. Wellicht waardevol voor een volgende verkiezingsronde.
Hoe heeft nieuwsgierigheid jouw leven veranderd?
Heeft nieuwsgierigheid ook voor jou levensveranderende gebeurtenissen veroorzaakt? Ik hoor het graag van je. Reageer in de comments hieronder of mail me: [email protected]
