“We kunnen onze afhankelijkheid van Russisch gas niet vervangen door een afhankelijkheid van China voor de productie van zonne-energie”. Aan het woord is de ambtenaar van de Europese Commissie die verantwoordelijk is voor Europa’s energie-intensieve industrie. De man, Joaquim Nunes de Almeida, maakt overuren deze maanden. Het is zijn taak om het besluit van zijn politieke bazen om zo snel mogelijk te stoppen met de import van gas uit Rusland mogelijk te maken. Hij spreekt over het een ‘acute prioriteit’.
Nunes de Almeida zet vol in op het aanjagen van de productie van veel meer zonne- en windenergie in Europa. Of het nu gaat om zonnepanelen op de daken van huizen of de bouw van grote installaties in het open veld: de productie moet met op zijn minst 20 procent omhoog.
“Ons dagelijks werk is het om de productie van zonnepanelen te blijven aanmoedigen”, zegt de Portugees tegen een volgepakte conferentiezaal in het Brusselse Radisson hotel.
Nunes de Almeida is een van de hoofdsprekers op de Solar Power Summit, het jaarlijkse lobby-evenement van de Europese zonne-energie-industrie. In de zaal zitten een paar honderd mannen en vrouwen die hun geld verdienen met de groene transitie van Europa.
Het zijn de producenten van zowel de zonnepanelen zelf als van de grondstof silicium. Maar ook de bedrijven die de panelen installeren en natuurlijk de handelaren die de stroom aan de man proberen te brengen. Er lopen veel adviseurs rond die expert zijn in allerlei vormen van financieringsmodellen. Aan een klein sta tafeltje naast het enorme buffet valt de term ‘blokchain’.
Rusland en China
Twee woorden domineren in de vergaderzaal en de wandelgangen eromheen: Rusland en China. De onverwachte oorlog in Oekraïne heeft de planning van het klimaatbeleid van Europees Commissaris Frans Timmermans overhoopgegooid. Tot een maand geleden dacht de Europese Unie nog dat het Russisch aardgas kon dienen als ‘transitiebrandstof’. Terwijl het gas zou stromen door de pijplijnen in de Oostzee, zouden we in een rustig tempo de productie van groene energie opvoeren. Maar de oorlog brengt een revolutie op gang. Nog dit jaar moet de Russische gasimport met een derde omlaag. En om dat mogelijk te maken, moet onder meer de productie van duurzame energie omhoog.
Het grote probleem is dat de ambitie om te vergroenen Europa in eerste instantie van de regen in de drup brengt. Onafhankelijkheid van Rusland betekent afhankelijkheid van China. “Meer dan 90 procent van de keten heeft op de een of andere manier te maken met China”, zegt bijvoorbeeld Tobias Bradis. De Duitser geeft leiding aan de siliciumtak van de Duitse multinational Wacker Chemie. Een miljardenonderneming met ruim 14 duizend werknemers wereldwijd. Zijn bedrijf consumeert voor de productie van het hoogwaardige silicium dat de grondstof is voor zonnepanelen in zijn eentje 0,8 procent van de totale Duitse stroomproductie. Om onze afhankelijkheid te benadrukken zegt hij: “Zonder China hebben we hier geen zonnepanelen”.
In de afgelopen 15 jaar heeft China een dominante positie op de wereldmarkt voor zonnepanelen veroverd. De Chinese staat steunt de Chinese industriële productie met enorme hoeveelheid geld en vooral goedkope stroom. De fabrieken staan in Xinjiang en draaien mogelijk met de inzet van Oeigoerse dwangarbeiders.
Hoe China verslaan?
Hoe China te verslaan, is de vraag waar de discussie tussen de ambtenaar van de Commissie en de ceo’s die de zonnepanelen moeten maken op uitdraait. Op prijs kunnen we niet concurreren, maar wel op kwaliteit. De wens van de Portugese ambtenaar in dienst van Timmermans is het om de Europese innovatieve maakindustrie nieuw leven in te blazen.
Alleen is dat makkelijker gezegd dan gedaan. Met alleen Europa als afzetmarkt, zal een Europese industrie het niet redden. Om levensvatbaar te zijn, moeten Europese bedrijven de wereldmarkt domineren. En dus moeten we de strijd aan met China.
Om de politieke wens mogelijk te maken, willen de bedrijven steun van de politiek. Dat betekent vooral lagere energiekosten, maar ook de politieke garantie dat er stabiele importlijnen komen voor cruciale grondstoffen als lithium en kobalt. Ook moeten klanten bereid zijn om meer te betalen voor de Europese producten dan ze nu afrekenen in China.
Eind mei plan
“Dit gaat niet over het eenvoudig bouwen van een paar nieuwe fabrieken. Dit gaat over de strategische positie van Europa!”, roept Salvatore Bernabei uit. Hij is de baas van Enel Green Power, een Italiaanse stroom-multinational. Nunes de Almeida hoort het aan met een gereserveerde blik. De Commissie is bereid ver te gaan in de steun aan de Europese industrie, maar “we gaan niet alles overnemen wat jullie zeggen”, zegt hij. Hij nodigt de lobbyisten in de zaal uit de komende weken contact te houden met hem en zijn collega’s. Eind mei moet het plan klaar zijn over wat de Europese Unie wil betekenen voor de groene bedrijven.
Een aspect bleef in de discussie overigens achterwege. Niet alleen bij de productie van het silicium dat nodig is voor de zonnepanelen is China leidend, maar ook bij de winning van de grondstof om dat silicium te maken.
Onafhankelijkheid van China betekent dus niet alleen meer industrie in Europa, maar ook meer mijnbouw. Gelukkig bestaat de aardkorst voor 27,5 procent uit silicium. Het erts is dus bijna overal wel te vinden.
