In een wekelijkse column, afwisselend geschreven door Maarten Steinbuch, Mary Fiers, Carlo van de Weijer, Lucien Engelen, Tessie Hartjes en Auke Hoekstra, probeert Innovation Origins uit te vinden hoe de toekomst eruit zal zien. De zes columnisten, af en toe aangevuld met gastbloggers, zijn allemaal op hun eigen manier bezig met oplossingen voor de problemen van onze tijd. Zodat Morgen Beter wordt. Deze zondag is Auke Hoekstra aan de beurt, met een ode aan de wetenschappelijke voorspeller. Hier alle eerdere afleveringen.
Vorige zondag werd ik op het journaal gebombardeerd tot ‘voorspeller’. Eerst voelde dat vreemd maar bij nader inzien wil een lans breken voor de wetenschappelijke toekomstvoorspellers. Dat is volgens mij het beste medicijn tegen een veelheid van kwalen. Van klimaatverandering tot dogmatisme, fascisme en populisme. En dat medicijn wordt volgens mij veel te weinig geslikt.
Technologie heeft de potentie om ons leven sterk te verbeteren. Tegelijkertijd zorgt het ook voor problemen zoals klimaatverandering en wordt het moeilijker om te begrijpen wat we het beste kunnen doen. Hoe gaan we daarmee om? Dogmatische religie stelt dat alle antwoorden besloten liggen in oude boeken, zelfs al zijn die geschreven in een tijd waarin er nog nauwelijks technologie bestond. Fascisme roept ons op om alleen te denken aan wat goed is voor ons eigen land (“Amerika eerst”). Populisme stelt dat we af moeten gaan op onze eerste ‘gut reaction’. Volgens mij kunnen wij ze met wetenschappelijke toekomstvoorspellingen allemaal het nakijken geven.
Met wetenschappelijk bedoel ik hier trouwens niet dat het door universiteiten moet gebeuren. Ik bedoel puur dat we de wetenschappelijke methode gebruiken. Dat betekent kort door de bocht dat je alle uitspraken moet baseren op een heldere onderbouwing die anderen kunnen ontkrachten. De mooiste anekdote die ik hierover ken komt van de bioloog J.B.S. Haldane. Hem werd gevraagd: “Als evolutietheorie zo ‘wetenschappelijk’ is, hoe kan ik dan bewijzen dat hij niet klopt?” Waarop hij prompt antwoordde: “Toon mij één fossiel konijn uit het precambrium”. (Overal ter wereld vinden we konijnenbotten maar ze komen nooit voor in aardlagen met fossielen van dieren die volgens de evolutietheorie eerder leefden.)
De methode die ik het liefste gebruik is een (versimpelde) virtuele kopie van de echte wereld. Eerst laad ik kaarten in. Dan programmeer ik honderden of zelfs duizenden unieke mensen en/of machines die ik zo waarheidsgetrouw mogelijk hun leven laat leven. Tenslotte onderzoek ik wat er zou gebeuren als er iets interessants verandert. Bijvoorbeeld: wie gaat er wanneer een elektrische auto kopen en wat doet dat met het elektriciteitsnet en de CO2 uitstoot? Wat verandert er voor die mensen als er zelfrijdende deelauto’s komen? Hoeveel batterijen en waterstof zijn er nodig als Brabant al haar energie uit windmolens en zonnepanelen haalt (zie filmpje hieronder). Etcetera.
Het ziet er simpel uit allemaal maar met deze aanpak kan je veel complexere problemen doorrekenen dan met de meeste andere modellen (zie mijn publicatie hierover). En ondanks de complexiteit blijft het model heel herkenbaar. De mensen in het model zijn bijvoorbeeld gewoon een afspiegeling van Henk, Ingrid, Geert, Marianne en Mark. En hoewel je heel veel verschillen en zich ontwikkelende technologieën een plek kunt geven is ook dat steeds heel herkenbaar. Bijvoorbeeld in de vorm van specifieke windmolens waarbij een windmolen-expert kan beoordelen of dat goed gedaan is. Gebruikers kunnen spelen met het model door de aannames te veranderen. Zo kunnen ze in realtime zien wat er verandert als het ene of andere uitgangspunt gekozen wordt. Ik gebruik zulke modellen puur om maatregelen tegen klimaatverandering door te rekenen maar je kunt ze op allerlei terreinen toepassen. Idealiter is zo’n model net zo herkenbaar en toegankelijk als het verhaal van de populist, maar dan kwantitatief onderbouwd. How cool is that?
Helaas kan moderne voorspeltechnologie niet alleen gebruikt worden tegen maar ook door dogmatici, fascisten en populisten. Daarmee kunnen ze nog beter voorspellen op welke hotbuttons ze moeten drukken om mensen te laten reageren zoals ze willen. Cambridge Analytica demonstreerde dat bij Trump en Brexit (al weten we niet hoe effectief ze waren). China gaat nog een stapje verder: we wisten al dat ze alle Chinezen via Google en Facebook monitoren, maar nu proberen ze de hele wereld onder surveillance te stellen. Als je al die data koppelt aan voorspellingsmodellen als die van mij krijg je horror-scenario’s. In ieder geval voor mensen zoals ik die het gevoel hebben dat vrijheid belangrijk is. Juist daarom moeten ook democratische landen goede voorspellingsmodellen hebben. Want net zoals je een virus het beste kan bestrijden met een antivirus, kan je mensen die in het geheim wetenschappelijke voorspellingsmodellen misbruiken het best bestrijden door in alle openheid even krachtige modellen te gebruiken.
Daarom zou ik willen dat meer wetenschappers, ondernemers en beleidsmakers gebruik maken van state-of-the-art voorspellingsmodellen. Daar zou de wereld naar mijn mening enorm mee gebaat zijn. Want het is mooi dat we de technologie hebben om morgen beter te maken, maar we hebben ook het inzicht nodig om die technologie goed in te zetten.
Hoofdfoto, bron ESG Enterprise
