Mijn persoonlijke missie is om de overgang naar hernieuwbare energie te versnellen, zodat we van deze wereld een gelukkiger plek kunnen maken. Ik heb veel geweldige medereizigers die dit doel delen, maar tegelijk door entropisch pessimisme aan de verkeerde kant van de techno-oorlogen staan die we moeten winnen. Deze bijdrage is voor hen.
Entropie-pessimisme versus Eindeloze Zonnekracht
Onlangs verdiepte ik me in de fascinerende wereld van entropisch pessimisme daarop volgend de ecologische economie en de degrowth beweging. In een rij twitterberichten kwam ik erachter dat de meesten van hen nog steeds de oorspronkelijke ideeën van Nicholas Georgescu-Roegen (de belangrijkste voorstander van entropisch pessimisme en grondlegger van de ecologische economie) volgen. Kort gezegd: entropie-pessimisten geloven dat het menselijk gebruik van energie ons ecosysteem automatisch zal aantasten omdat de energie in ons ecosysteem beperkt is. Dit is overduidelijk een verkeerde gedachte, want de aarde heeft een instroom van energie van de zon die 10.000 keer zo groot is als wat de mens nu nodig heeft. En er is oneindig veel meer als we bijvoorbeeld zonnepanelen in de ruimte zouden gebruiken. Energie is dus zeker niet het probleem. (Eigenlijk realiseerde Georgescu zich deze fout zelf ook, maar in plaats van dit onomwonden toe te geven heeft hij de vierde wet van de thermodynamica uitgevonden om het goed te maken. Slechte zet, omdat ook die wet onzin is.)
Onderliggend aan die pseudowetenschap had Georgescu trouwens wel een zeer valide punt: het is moeilijk om materiaal te gebruiken zonder degradatie en zonder vervuiling van de ecologie die het leven op aarde ondersteunt. En dit is precies wat mensen doen: degraderen en vervuilen. We gedragen ons als hooligans en het wordt tijd dat we ons volstrekt onverantwoordelijk gedrag een halt toeroepen.
Maar het is helemaal niet vanzelfsprekend dat het gebruik van meer energie leidt tot meer degradatie en vervuiling. Eigenlijk is het leven op aarde het bewijs dat je complexere ecosystemen (met een lagere entropie!) kunt creëren door energie van de zon toe te voegen. Als je dat begrijpt, begrijp je ook dat het probleem niet ons energiegebruik op zich is, maar het feit dat we die energie gebruiken om af te breken en te vervuilen in plaats van te creëren en op te ruimen. Energie is niet onze vijand, het is onze vriend! Dat brengt ons bij de techno-oorlogen.
Techno-oorlogen
Entropie-pessimisme leidt vaak tot techno-pessimisme dat als volgt kan worden samengevat: “Ons gebruik van technologie heeft ons in deze puinhoop gestort, dus moeten we het probleem verminderen door ons gebruik van technologie te verminderen.” Echter, dit is denken op hetzelfde intellectuele niveau als “Mensen hebben ons dit probleem gebracht, dus moeten we het aantal mensen verminderen” of “kapitalisme/markten hebben ons in deze puinhoop gekregen, dus laten we een einde maken aan het kapitalisme”. Dit soort denken is intellectueel lui en volkomen nutteloos.
Elk oppervlakkig onderzoek leert ons dat niet alle technologie gelijk is. Je kunt dit artikel lezen op een smartphone terwijl je een server in een datacenter gebruikt. Maar als we alles op zonne-energie zouden draaien en het afval met wat meer energie zouden upcyclen, zou er geen degradatie zijn. Natuurlijk is de schade nog niet nul, maar het is al beduidend minder, vergeleken met de degradatie en vervuiling veroorzaakt door het draaien van energiecentrales op biomassa of door het eten van rundvlees. (Dat die biomassa en rundvlees nog steeds een milieuvriendelijke connotatie voor sommige mensen hebben, is voor mij een constante verrassing).
Mijn punt is: we hebben niet minder technologie nodig, we hebben schonere technologie nodig. Degrowthers hebben gelijk als ze beweren dat we jaar na jaar nog steeds degraderender en vervuilender zijn, maar als ze de tijd namen om nieuwe technologieën te bestuderen, zouden ze zien dat het al producten weet voort te brengen tegen een fractie van de degradatie en vervuiling van voorheen en dat deze technologie dus niet snel genoeg geïmplementeerd kan worden. Innovatie is misschien geen wondermiddel, maar het is wel degelijk onze vriend. Het is misschien niet gemakkelijk om mensen schone technologie te laten omarmen, maar van alles wat ik heb gezien, is het hoe dan ook een stuk slimmer dan dat mensen er afstand van nemen.
En hoewel het geen geringe klus is om dit alles te implementeren, is het absoluut mogelijk om meer en meer energie te gebruiken en meer en meer welvaart te creëren zonder het milieu te belasten. Het entropie-pessimisme dat die mogelijkheid leek uit te sluiten, is daarmee tenietgedaan.
Kunt u deze pragmatische Nederlander helpen?
Nederlanders worden ervan beschuldigd ideologische problemen te omzeilen door pragmatische oplossingen aan te nemen. Of het nu gaat om onkruid, seks, wapens of gezondheidszorg, we kiezen meestal voor de goedkoopste optie zonder eerst de ideologische discussie te voeren. Misschien mis ik dus iets. Maar voor mij is het vreemd dat de anders vaak heldere en charmante mensen in de degrowth beweging zo verscheurd lijken op het gebied van technologische innovatie en cleantech. Ik weet dat het slecht gaat en steeds slechter wordt, maar is het zo slecht om hoop te hebben op een technologie die ons echt zou kunnen helpen? Kunnen we onze techno-oorlogen niet snel beëindigen en proberen een beetje entropie-optimisme te kweken?
Over deze column:
In een wekelijkse column, afwisselend geschreven door Maarten Steinbuch, Mary Fiers, Carlo van de Weijer, Lucien Engelen, Tessie Hartjes en Auke Hoekstra, probeert Innovation Origins uit te vinden hoe de toekomst eruit zal zien. De zes columnisten, af en toe aangevuld met gastbloggers, zijn allemaal op hun eigen manier bezig met oplossingen voor de problemen van onze tijd. Zodat Morgen Beter wordt. Hier alle eerdere afleveringen.
Afbeelding van Wikipedia laat een klassieke variant van techno-weerstand zien: Frame-brakers, of Luddites, die een weefgetouw kapot slaan. Als gevolg van de voortdurende weerstand tegen mechanisatie, stelde de Frame-Breaking Act 1812 de doodstraf op dit vergrijp.
