Pleidooi voor verkennen van grenzen
In een wekelijkse column, afwisselend geschreven door Maarten Steinbuch, Mary Fiers, Carlo van de Weijer, Lucien Engelen en Tessie Hartjes, probeert E52 uit te vinden hoe de toekomst eruit zal zien. De vijf columnisten, af en toe aangevuld met gastbloggers, zijn allemaal op hun eigen manier bezig met oplossingen voor de problemen van onze tijd. Zodat Morgen Beter wordt. Deze zondag is Mary Fiers aan de beurt. Hier alle eerdere afleveringen.
De mens kan veel nieuwe dingen bedenken en maken. Zeker in onze regio! Langzaam maar zeker kruipt die maakbaarheidsgedachte in onze hoofden. Ik merk het om me heen. Eindeloos veel vertrouwen in menselijke en technische oplossingen. Soms lijkt zelfs de natuur volledig maakbaar. Maar is dat wel zo? En moeten we dat willen? Welk problemen proberen we eigenlijk op te lossen? Zijn we blind voor de nadelen van (technologische) vernieuwingen? Of hebben we ook een slim antwoord op de nadelen? Deze vragen verdienen een structureel antwoord. Tijd voor een natuurlijk evenwicht tussen mogelijkheden en grenzen.
Sinds ik er op er op let zie ik allerlei voorbeelden voorbij komen. Hierna drie huis-tuin-en-keuken-voorbeelden uit de media van afgelopen weken, waarin mensen de natuur naar de hand proberen te zetten. Niet specifiek voor onze regio, maar juist die natuurlijke voorbeelden zijn herkenbaar voor iedereen en laten de absurditeit zien van waar we soms mee bezig zijn.
Bang voor bacteriën
Angst is een slechte raadgever. We weten het wel, maar toch gaat onze angst vaak met ons aan de haal. Zo ook onze angst voor bacteriën. Bacteriën zijn blijkbaar bijzonder eng. Er blijken er miljoenen te zijn in je huis. Zonder dat je ze ziet. Hoe eng is dat? En je kunt er ziek van worden. Er is zelfs een officiële naam voor: bacteriofobie. Om over smetvrees nog maar niet te spreken. Daar moet wat aan gebeuren dacht een aantal producenten van schoonmaakmiddelen. We voegen gewoon ontsmettingsmiddelen toe. Gaan mooi al die bacteriën dood. Consument blij. Gezien het aantal reclames dat inspeelt op onze bacterie-angst is dit een groot commercieel succes. Maar wie vertelt ons dat het goed is om juist wat viezigheid in je huis toe te laten? Onlangs verscheen een groot Brits onderzoek waaruit blijkt dat de strijd tegen de bacteriën averechts werkt op onze gezondheid. Wat volgt? ‘Gezondsheidsdrankjes’ om de bacteriën in onze darmen te doden? Pilletjes voor onze huisdieren, zodat ze minder bacteriën bij zich dragen?
Stormschade
Herinner je je de storm van een paar weken geleden nog? Code rood en binnen blijven was het advies. De dag na de storm verscheen er een artikel in het Eindhovens Dagblad waarin een antwoord werd gezocht op de vraag “of de stormschade te wijten is aan het beleid van de gemeente”. De gemeente had volgens de geïnterviewde de stormschade moeten voorkomen door beter onderhoud. Best gevaarlijk alle die bomen. Preventief kappen dan maar? Of voortaan, gedreven door angst, de takken lekker kort houden? Veel minder risico’s en ook minder overlast van al die bladeren. Er is dan nog wel iets met zuurstof op te lossen, maar wie weet kunnen we dat probleem tackelen met een soort ‘luchtstofzuiger’ zoals die nu op het Stadhuisplein van Eindhoven staat?
Afschieten
Een ander voorbeeld. In Polen en Tsjechië zijn uitbraken van de Afrikaanse varkenspest geconstateerd. Dit leidt tot onrust onder varkenshouders in Duitsland en Nederland. Begrijpelijk, want een uitbraak is funest voor de dieren en de ondernemers. Het Duitse boerenverbond pleit daarom voor het massaal afschieten van wilde zwijnen. Preventief ruimen van wilde dieren. Wat volgt? Alle wilde vogels die overvliegen afschieten, omdat deze mogelijk het vogelgriep-virus bij zich dragen? Het roept bij mij de vraag op: wat is eigenlijk het probleem: de wilde vogels of de wijze waarop wij kippen ‘produceren’?
Zomaar een paar voorbeelden waaruit blijkt dat onze natuurlijke wereld steeds maakbaarder wordt geacht. Dit vraagstuk doet zich ook voor bij slimme uitvindingen in deze regio. Voor elk (vermeend) probleem of risico dat zich voordoet wordt een ‘oplossing’ bedacht. De problemen die vervolgens hierdoor (elders) worden veroorzaakt lossen we vervolgens weer op. Of niet. Maar hebben we nog wel zicht op vraag of we de goede dingen aan het doen zijn? Hoe zorgen dat we dat zicht hebben én houden? Dit vraagt om het bewust verkennen van grenzen; als een soort tegenwicht aan de onbegrensde (technische) mogelijkheden.
Als Brainport echt een slimme regio is, dan worden we hier koploper in het slim nadenken over waar grenzen liggen. En dan bedoel ik niet de technische grenzen, maar natuurlijke en ethische grenzen. Juist in onze technologische wonder-regio. Ik pleit daarom voor een gezaghebbende grenzen-commissie. Deze commissie agendeert grens-vraagstukken. Niet om de ‘voortgang’ tegen te houden, maar om middels een serieus publiek debat grenzen te verkennen.
Juist in deze slimme regio moeten we samen in staat zijn om, zoals Einstein het verwoordde, het verschil te laten zien tussen dom en geniaal. Hoe? Door zelf actief op zoek te gaan naar grenzen. Alleen domheid kent geen grenzen.
