Midden-Brabant: 8 concrete opgaven, maar wat nu?

By Bart Brouwers

Nabijheid van andere ondernemers en de dynamiek die daarbij hoort, een stevige kennisinfrastructuur en een woon- en werkomgeving van hoge kwaliteit: Midden-Brabant (*) heeft veel van de voordelen die typisch zijn voor succesvolle regio’s. En toch zijn de economische prestaties op zijn best gemiddeld te noemen. Waar ligt dat aan? Om daar achter te komen deed de Rabobank uitgebreid onderzoek en kwam uiteindelijk tot acht opgaven die de regio een krachtige impuls moeten geven. In deze serie onderzoeken we aan de hand van interviews met betrokkenen wat er precies moet gebeuren in Tilburg en omgeving. De voorbije weken hebben we alle 8 opgaven besproken. Vandaag het slot van deze serie.

In de afgelopen weken gingen we dankzij de kennis en ervaring van een grote diversiteit aan stakeholders in Midden-Brabant dieper in op de acht opgaven die de regio kent. Samen vormen ze de sleutel tot een verbetering in de economische prestaties van de regio. De opgaven kennen een sterke onderlinge verbondenheid en kunnen worden samengevat in een keuze voor ondernemerschap in de brede zin. Maar de grote vraag is: wat nu? We lopen nog één keer langs alle opgaven, op zoek naar de bijbehorende ambities en concrete aanknopingspunten voor vervolgstappen. De input van de geïnterviewden geeft hierbij de voorzet voor een reactie van onderzoeker Otto Raspe en opdrachtgever Lilian Damen. 

De opgaven

• Werk aan een gedeelde visie
• Werk aan profilering van de regio en zet ondernemerschap hierin centraal
• Verbeter het start-up en scale-up klimaat in de regio
• Naar een ondernemende overheid
• Maak een investeringsagenda gericht op ondernemen voor brede welvaart
• Continueer de investeringen in een aantrekkelijk woon- en werkklimaat
• Van stad met universiteit naar universiteitsstad
• Naar een koploper op het gebied van duurzaamheidstransitie

Opgave 1: Werk aan een gedeelde visie

Directeur Henny de Haas van Hoppenbrouwers Techniek: “Zonder keuze geen kansen. We hebben een goede positie, maar dat is op zichzelf nog niks als we daar niet een scherpere keuze aan toevoegen. Wie zelf niet kiest, wordt ook niet door anderen gekozen.”

Rector-magnificus Wim van de Donk (Tilburg University): “Die gedeelde visie is vooral wenselijk rond de zorg en de logistiek, twee sectoren waar Midden-Brabant sterk in is. Maar voor beide thema’s geldt dat dat alleen kan als je je openstelt voor vernieuwing. We zijn al jaren de logistieke hotspot van Nederland. Maar is dat alleen vanwege een toevallige ligging, of toch vanwege een andere kwaliteit? Dat zal blijken als we de stap weten te zetten naar smart logistics: waar duurzaamheid, kostenbesparing en circulariteit bij elkaar komen.”

Reactie Lilian Damen: 

Deze regio verdient ‘kleur op de wangen’.  Door te kiezen word je gekozen. En bouw je ook samen aan de toekomst. Mensen en bedrijven raken intrinsiek betrokken bij dit transformatieproces in de regio. Juist omdat de regio Midden-Brabant niet moet vasthouden aan het verleden maar nieuwe economische dynamiek moet creëren; vanuit haar kracht moet diversificeren. 

Opgave 2: Werk aan profilering van de regio en zet ondernemerschap hierin centraal

Wethouder Bas van der Pol (Tilburg): “Van ons als overheid mag je verwachten dat we ondernemerschap stimuleren, maar het is aan de ondernemers om het echt vorm te geven. Als het ons lukt om die ijzersterke traditie met een circulaire ambitie te laten samenvallen, dan heb ik er alle vertrouwen in.”

CEO Stefan Lanslots (Avec): “Wij zijn als geen ander in staat om dingen voor elkaar te krijgen, wij zijn goed in de ‘doe-fase’. Als ondernemers zich committeren aan een doel, wie houdt ons dan nog tegen? Wij spannen ons graag in voor een gezonde regio.”

Directeur Boris Kwantes (Van Eerd): “Tilburg is een sterke ondernemersstad, maar er zijn geen multinationals, dus het moet van de grote mkb-bedrijven komen. Maar die moeten wel betere aansluiting zien te vinden met de kennisinstellingen.”

Reactie Otto Raspe:

Bovenstaande reacties van de ondernemers geven precies aan waar het om gaat: zet ondernemers in hun kracht en ondersteun deze dynamiek. Ons advies verbindt niet alleen aan ondernemers zelf, maar ook aan een ondernemende overheid en ondernemende kennisinstellingen. Alle drie deze partijen maken het geheel krachtiger dan de som der delen.

Opgave 3: Verbeter het start-up en scale-up klimaat in de regio

Joost van der Velden (Remoticom): “Het zou echt helpen als de gemeente ons wat meer zou faciliteren. ‘Smart city’ is voor veel mensen nu nog een containerbegrip waar je weinig mee kunt. Maar met een smart space ergens in Tilburg, een plek waar we echte toepassingen kunnen laten zien, help je niet alleen ons als start-up vooruit maar ook de samenleving als geheel.”

Mirjam Dragstra (BOM): “Digitalisering is zeker voor deze regio een belangrijk thema is, dus moet je dat juist via de kennisinstellingen koppelen aan ondernemerschap. Maak technologieën open voor nieuwe bedrijvigheid. Zeker als Tilburg werk wil maken van het vasthouden van afgestudeerden, ligt hier een uitgelezen kans.”

Reactie Lilian Damen: 

Alle randvoorwaarden zijn in de regio aanwezig. Er is veel geïnvesteerd in broedplaatsen, zoals de Spoorzone, en er zijn hulptroepen als Station88, Braventure, Academische Werkplaatsen, MindLabs, BOM, de universiteit, en ga zo maar door. Maar het ambitieniveau moet omhoog. Wat het vraagt? Connecting the dots: nog concreter en met een gezamenlijke focus investeren in een goed instrumentarium voor start en scale-ups. Als Rabobank gaan we bijdragen door een dedicated start- en scale-up team met specifieke kennis en financieringsproducten zoals de Rabo Innovatielening.

Opgave 4: Naar een ondernemende overheid

Directeur Eric Berkhof (Van Mossel Automotive Groep): “Elke ondernemer is gebaat bij een optimaal vergunningentraject en dat besef ontbreekt gewoon te vaak. Of het nu om kleine of grote zaken gaat, die mensen hebben veel te weinig op hun netvlies staan wat twee jaar wachttijd betekent voor een ondernemer.”

Wethouder Ronald Bakker (Waalwijk): “Regelgeving, vaak op landelijk niveau vastgesteld, zit ons als gemeente ook in de weg. Ik snap dat ondernemers in eerste instantie naar ons kijken, maar geloof me: ik wil niets liever dan snel vooruit.”

CFO Maarten Wolters (Pondres): “Met steun van de gemeente kunnen wij mensen met afstand tot de arbeidsmarkt toch een werkplek geven. En lukt het ons om flexwerkers vastigheid te bieden doordat we dat samen met andere ondernemers oppakken. Heel fijn als de gemeente dat verder kan stimuleren.”

Reactie Otto Raspe:

Een ondernemende overheid doet meer dan faciliteren. Ik raad elke beleidsmaker in de regio aan om nog een keer het boek ‘the entrepreneurial state’ van Mariana Mazzucato  te lezen en dat door te vertalen in wat het voor de eigen regio betekent. Dan wordt duidelijk dat het niet alleen gaat om regelgeving en een beetje faciliteren.   

Opgave 5: Maak een investeringsagenda gericht op ondernemen voor brede welvaart

Bas Kapitein (Midpoint Brabant): “Door constante aandacht voor de thema’s digitalisering, verduurzaming en talentontwikkeling ondersteun je de brede welvaart op een structurele manier. De maatschappelijke context is ons uitgangspunt, inclusief missiegedreven innovatiebeleid. Dat zit al traditioneel in onze regio, maar we zien dat het nu extra hard nodig is. Met ons kennisprofiel rond mens, gedrag en maatschappij, kunnen we echt het verschil maken.”

Bas Leseman (Leseman Car Care): “Laat je niet altijd leiden door rendementen op korte termijn. Natuurlijk, die heb je nodig, maar waar haal je echt je voldoening uit? Ik wil dat alle mensen die hier werken door hun baan een hogere kwaliteit van leven kunnen krijgen. Dat is brede welvaart.”

Reactie Lilian Damen:

Brede welvaart – dat wat mensen van waarde vinden – kent aanzienlijke regionale verschillen en de regio Midden-Brabant heeft daarin ook specifieke opgaven. De laatste jaren ontwikkelde de brede welvaart zich juist minder dan in Nederland gemiddeld. Dus het verbinden van ondernemerschap aan brede welvaart, past niet alleen bij het dna van de regio, maar zal ook leiden tot meer welvaart voor de inwoners van de regio. Zeker als het kompas waarop we economisch koersen, wordt gericht op brede welvaart en niet alleen economische groei. Dit moet niet blijven bij een wens, maar vraagt een gerichte gezamenlijke aanpak. Als Rabobank werken we graag mee aan concrete initiatieven, zoals de recent gelanceerde Academische Werkplaats voor de Brede Welvaart en de Maatschappelijke Innovatie Agenda vanuit Midpoint. Ik nodig eenieder uit mee te doen!

Opgave 6: Continueer de investeringen in een aantrekkelijk woon- en werkklimaat

Remco Kuipéri (Rabobank): “Er zijn twee concrete problemen: aan de onderkant van de markt zijn het de studenten en starters die vast zitten, terwijl senioren aan het eind van hun wooncarrière evenzeer nauwelijks kunnen bewegen.” 

Luc Kenter (Thebe): “Voor ouderen gaat het om de juiste manier van verleiding. Een deel van de oplossing kan in woonzorgcentra in de wijk te liggen, met toegang tot zorg of verpleging maar ook gebruik makend van voorzieningen in de omgeving, waardoor er bijvoorbeeld geen eigen restaurant in zo’n complex hoeft te komen.”

Marc Buster (Van der Weegen Bouwgroep): “Flexibiliteit rond verdichting, bouwhoogte en aantallen zou ruimte geven om te anticiperen op de actuele vraag. Maar met een intensiever bewoonde stedelijke omgeving moet ook de logistiek in de omgeving veranderen. Denk aan slimmer openbaar vervoer en minder particulier autobezit bijvoorbeeld. Een nieuwe manier van ruimtegebruik.”

Arjan Oosterhuis (SmartBuilds): “Een flexibele schil kan de oplossing zijn voor de dringende woningbehoefte. Dat realiseren we veelal op gemeentelijke gronden, waar reguliere woningbouw voor een langere periode niet kan of mag.”

Reactie Otto Raspe:

We zien dat onze economie en onze brede welvaart voor een belangrijk deel ook door situatie op de woningmarkt wordt bepaald. Dat is niet los te zien. Goed huisvestings- en woonomgevingsbeleid is daarmee een belangrijk sleutel van succesvolle welvaart en woontevredenheid. 

Opgave 7: Van stad met universiteit naar universiteitsstad

Joks Janssen (Tilburg University, Het Pon & Telos): “De set van opleidingen die Tilburg heeft, zorgt er juist voor dat onze studenten worden opgeleid voor de Zuidas; er is geen vanzelfsprekende match tussen onze opleidingen en het arbeidsaanbod in de regio.” 

Wim van de Donk: “Lokale mkb-bedrijven staan helaas niet te springen om zich hier te presenteren. Daar moeten we dus wat aan gaan doen, want deze bedrijven zijn zeker interessant voor onze studenten.”

Paul Mayers (Boxplosive): “Het is misschien wel typerend dat ik pas bij mijn afstuderen hoorde dat er een Center for Entrepreneurship is. Ik weet zeker dat zo’n loket heel veel studenten op weg kan helpen.”

Reactie Lilian Damen:

Het zou heel mooi zijn als de universiteit van Tilburg een echt onderdeel wordt van het ecosysteem. Door samen te innoveren. Door kennis van de universiteit naar de bedrijven te brengen. Juist deze universiteit heeft hiervoor alle ingrediënten in huis. ‘De maatschappij dienen en die beter maken voor de burgers’, is het gedachtengoed van Martinus Cobbenhagen, de oprichter van Tilburg University. Een gedachtengoed dat, gezien de uitdagingen en kansen waar we voor staan, misschien wel relevanter is dan ooit. Ze kan letterlijk de regio economisch en maatschappelijk een boost geven (‘de Tilburg Turbo!’ in de woorden van Wim van der Donk). 

Opgave 8: Naar een koploper op het gebied van duurzaamheidstransitie

Bart van Wijlen (aannemersbedrijf Van Wijlen: “Verduurzaming is al lang geen puur-technische kwestie meer, maar veel eerder een sociaal-maatschappelijke. Cultuurverandering is daarbij essentieel. Dat geldt zowel binnen mijn bedrijf als daarbuiten. We moeten allemaal leren denken in hergebruik in plaats van vernieuwing.”

Hendrik Roozen (Roozen-Van Hoppe): “Publiek-private samenwerking vormt de sleutel tot succes rond duurzaamheid, zeker in kwesties waar grond in het spel is. Dat hebben we ook gemerkt in onze activiteiten rond de huisvesting voor arbeidsmigranten en de plannen voor Upcycle Village. Grond is in ons land relatief schaars, maar desondanks moeten we hier meer uit kunnen halen. Stroperigheid in besluitvorming is af en toe wel heel frustrerend.”

Reactie Lilian Damen:

Elk bedrijf, elke inwoners zal een bijdrage moeten leveren aan de duurzaamheidstransitie. Vanuit Rabobank dragen we daar graag aan bij. Met specifieke kennis, programma’s, ons netwerk en specifieke financieringsproducten, zoals de Rabo Groenlening en de Rabo Impactleningen die we kunnen aanbieden voor duurzame koplopers in het bedrijfsleven, maar ook in de zorg of het onderwijs. Hoe mooi zou het zijn als deze regio hierin voorop loopt. In bedrijven die de transitie naar een nieuwe duurzame en inclusieve economie versnellen. En in brede welvaart voor haar inwoners.

*) Regio Midden-Brabant omvat de volgende gemeenten: Dongen, Gilze en Rijen, Goirle, Heusden, Hilvarenbeek, Loon op Zand, Oisterwijk, Tilburg en Waalwijk.