Malta blijft met metroplan laag bij de grond

By Ewout Kieckens

Het (niet bijster originele) logo met de rode M is er al en ook het design van de ondergrondse stations is gereed. Malta is klaar voor de bouw van 3 (lichte) metrolijnen van in totaal 35,5 kilometer. Daarmee moet een einde komen aan het grote verkeersprobleem in het noordoosten van Malta. Met zo’n half miljoen inwoners op maar 316 vierkante kilometer is de eilandengroep het dichtstbevolkte lidstaat van de Europese Unie.

Ook moet de metro een wapen worden in de strijd tegen de uitstoot van koolstofemissies en gezondheidsproblemen als gevolg van de verkeersdruk in de kleinste lidstaat van de Europese Unie. Nu overschrijdt Malta ruimschoots het EU-gemiddelde voor luchtverontreiniging en geluidshinder.

De haalbaarheidsstudie van het metrosysteem, opgesteld door het ingenieursbureau Arup, werd in oktober 2021 gepresenteerd door het Ministerie van Transport en het OV-vervoersbedrijf Transport Malta. 

Kosten

De kosten van het nieuwe openbaarvervoerssysteem wordt geraamd op 6,2 miljard euro. De bouw zou door een private-publieke combinatie moeten worden gefinancierd. In het plan wordt uitdrukkelijk de Europese Investeringsbank genoemd als mogelijke partner. De financiering valt buiten het Europese herstelplan (RRP), ook al omdat het Maltezer herstelplan eerder verscheen dat de haalbaarheidsstudie naar de metro. Het metroplan zou wel passen binnen de doelstellingen van het herstelplan, met name het streven naar vergroening van transport.  

Over ambitie gesproken: een metronetwerk onder Eindhoven

Je kunt maar ’n ambitie hebben: een metronetwerk onder Eindhoven.

Het metronetwerk voorziet in de oplevering van 24 stations waar elke 7 minuten een trein zal rijden met een capaciteit van 300 passagiers. Dat moet ertoe leiden dat de Maltezers de auto thuis laten staan. Wel is het succes van de metro mede afhankelijk van het gebruik van zogenaamde feederbussen: kleinere bussen die pendelaars oppikken bij verschillende bushaltes die verspreid zijn over dorpen en kleine gemeenten. Dat kan weer leiden tot verkeersopstoppingen en geluidsoverlast.

Het merendeel van de verplaatsingen op het eiland gebeurt momenteel met de auto. Het aandeel van het openbaar vervoer bedraagt minder dan zestien procent. Als de metro er daadwerkelijk komt, wordt dat percentage bijna verdubbeld. Daarmee zou naar schatting 25.000 ton CO₂ worden bespaard. Malta zal zich hoe dan ook wat betreft de uitstoot van CO₂ moeten richten naar Europese regelgeving. Volgens planning komen vanaf 2035 geen nieuwe benzineauto’s meer op de weg (maar het laatste woord is er nog niet over gezegd).

Parkeerplaatsen

Het metrosysteem lijkt echter niet zozeer bedoeld om de luchtverontreiniging terug te dringen, maar vooral bedoeld om de verkeersdruk te verlichten. De keus voor een ondergrondse metro boven bijvoorbeeld een bovengronds railsysteem is sterk bepaald door de auto. Een bovengronds systeem zou er toe leiden dat “het grootste deel van de parkeerplaatsen langs het traject zou moeten worden verwijderd”, aldus het rapport. 

Volgens de haalbaarheidsstudie kan de eerste metro al in 2029 gaan rijden. Dat lijkt wat voorbarig. Voordat de eerste schop de grond in gaat, moet een paar belangrijke punten worden overwonnen. Zo gaat het plan uit van een ondergronds systeem en het gebruik van zelfrijdende graafmachines die zowel boorwerk doen als puin verwijderen (roadheader).

Hekkensluiter

Het uitgegraven materiaal kan, zo staat in het rapport, worden gebruikt bij landwinningsprojecten. Er wordt al gesproken van de constructie van een offshore windpark. Dat zou geen overbodig luxe zijn. Malta is nu hekkensluiter in de Europese Unie als het gaat om de productie en het gebruik van duurzame energie.

Maar de Maltese geoloog Peter Gatt, hoofd van de beroepsgroep van Maltezer Geologen, zegt dat er nauwelijks geologisch onderzoek is gedaan. “Er zijn 26 potentiële graaflocaties voorgesteld, maar er wordt geen melding gemaakt van de soorten gesteente waar doorheen moet worden geboord”, vertelt hij in de Times of Malta, het belangrijkste Engelstalige dagblad van het eiland.

“Het feit dat daar nog geen rekening mee is gehouden, kan de kosten van het project opdrijven. Natuurlijk moet vóór de kosten worden gekeken naar het absolute gevaar van het graven door gesteente waar je weinig van afweet.” Het project kan hoe dan ook niet van start zonder een Europese milieueffectbeoordeling.

Een ander obstakel zijn onteigeningsprocedures die tijd kosten. Ook zijn de Maltezers, die niet bekend staan in hun streven naar consensus, er zelf niet over uit. Angelo Xuereb, die een groep bedrijven actief in de bouw en projectontwikkeling heeft, leurt naar eigen zeggen al sinds 1999 met een plan van een metrosysteem.

Maar naar zijn idee moet het metrosysteem een combinatie zijn van een ondergronds enkel spoor en een bovengrondse monorail. “Naast het feit dat de aanleg van een monorail aanzienlijk goedkoper is dan ondergrondse tunnels, biedt het ook een aangename route als men over een verhoogd traject rijdt,” schrijft Xuereb in MaltaToday, een weekblad.