LocHal Tilburg: Bibliotheek als spil in stad van makers

‘Cultuur is voor ons heel belangrijk.’ De Tilburgse wethouders Berend de Vries (economie en ruimtelijke ordening) en Marcelle Hendrickx (onderwijs en cultuur) over de verhuizing van de Bibliotheek Midden-Brabant en de impuls die de Spoorzone met de komst van de LocHal krijgt.

Innovatie in Tilburg heeft een nieuwe centrale locatie: de LocHal in SPZ013, de Tilburgse spoorzone. In een serie van vier artikelen laat het Bibliotheekblad zien hoezeer het concept van de LocHal – met een centrale rol voor de bibliotheek – een voorbeeld kan zijn voor elke innovatieve stad. Vandaag op Innovation Origins deel 4 van het Dossier LocHal.

Door Martin de Jong

Berend de Vries

Al in de periode 2010-2014 werd er in Tilburg nagedacht over het verhuizen van de bibliotheek naar het Spoorzonegebied. Hoewel dat niet doorging, werd met het coalitieakkoord 2014 besloten toch die beweging te maken. ‘Om een aantal redenen’, zegt wethouder Berend de Vries (D66). ‘Vanuit de gebiedsontwikkeling zou het wenselijk zijn om een aantal publieke functies naar dat gebied te halen. Een beetje geloof in die plek te hebben, er als overheid in te investeren. Daarnaast was ik ervan overtuigd dat we er heel veel belang bij hadden dat er echt een openbaar toegankelijke plek in het gebied zou gaan ontstaan. Dat had iets anders dan een bibliotheek kunnen zijn, maar het mooie van de bibliotheek is dat die voor stropdas tot skater, voor jong tot oud een plek is die relatief breed toegankelijk is. En daarmee kwam de bibliotheek als functie al heel snel in aanmerking om die stap te zetten. Tegelijkertijd speelde de discussie over de huisvesting van onze gemeentelijke diensten, en daarvoor zou de plek van de bibliotheek aan het Koningsplein mogelijk in beeld komen. Toen paste het op elkaar. Het was ook een kans om de bibliotheek inhoudelijk te vernieuwen, daar zal Marcelle denk ik wel wat meer over vertellen. Die vernieuwing had natuurlijk ook op de huidige plek kunnen plaatsvinden, maar ik ben ervan overtuigd dat de bibliotheek het op de nieuwe plek makkelijker voor elkaar krijgt om een bredere doelgroep aan te spreken. Kinderen, jongeren en ouderen trekken ze redelijk goed, maar de studenten, de hoger opgeleide kenniswerker niet. En door de combinatie met Seats2meet maken we er een veel breder concept van. Stel dat je een barrière voelt om de bibliotheek in te gaan, die wordt daar gewoon geslecht.’

‘Tilburg bouwt aan z’n toekomst’.

Zijn jullie bij de aanleg van de LocHal binnen het budget en binnen de tijd gebleven?

‘We hebben in het begin nog wel ietsje extra budget moeten vragen, dat had met btw te maken en een extra ambitie die we op verzoek van de raad ook in de plannen gebracht hebben om een nog duurzamer gebouw te maken. Dat is best een uitdaging op deze plek. En de tijd… We zijn volgens mij anderhalve maand later open dan gepland.’

Er komen drie partijen in de LocHal, was van meet af aan duidelijk dat het die drie zouden worden?

‘Nee. Wat we wel gedacht hebben, is dat we graag een functie zouden hebben die Seats2meet nu inneemt. Die hebben zich relatief vroeg gecommitteerd met een intentieovereenkomst. Ze waren erg enthousiast en pasten beter dan andere partijen. Ook omdat we op andere plekken wel met Seats2meet-achtige partijen met bibliotheken samenwerken. Dat klikte goed. Het Brabants Kenniscentrum Kunst en Cultuur (Bkkc), sinds de fusie met Kunstbalie Kunstloc Brabant geheten, zat op de Spoorlaan en die zouden we in het Veemarktkwartier gaan huisvesten. Toen dat niet doorging hebben we gezegd: is dit niet iets? Bovendien past Kunstloc Brabant er qua kennisfunctie bij. Vandaaruit zijn we met die partijen gaan praten.’

Is met de LocHal de Spoorzone voltooid?

‘Nee. We zijn aan het herontwikkelen, we willen wonen, werken en verblijven aan het gebied toevoegen. De LocHal, misschien wel een van de mooiste gebouwen in het gebied, moet straks een soort huiskamer worden. Ernaast komen een heel groot gebouw met Mind Labs, een samenwerking van universiteit, hogeschool, Fontys en het ROC en de Persgroep, en een groot aantal bedrijven. Aan de pleinkant komt een kantoorgebouw, zo ontworpen dat ook daar de ontmoeting centraal staat: een beetje de pay-off van het gebied. De gedachte die ook aan het ontwerp van de LocHal ten grondslag ligt is dat je die ontmoeting echt faciliteert, dat het een plek wordt waar mensen samenkomen, creatief kunnen zijn, kunnen werken. Als je met een eigen bedrijf begint, begin je misschien wel daar, heb je afspraken bij Seats2meet. En als dan je bedrijf doorgroeit, kan je op andere plekken in het gebied terecht. Aan het plein komt een woongebouw. Het is een gebied met enorm veel dynamiek. Als mensen het straks gaan bezoeken, zullen ze zien dat dat Tilburg aan z’n toekomst bouwt.’

Marcelle Hendrickx

‘Ik ben een enorme bibliotheekfan’, zegt wethouder Marcelle Hendrickx (D66), nog voor de eerste vraag geteld is. Net als bij de overige geïnterviewden is ook bij haar het enthousiasme voor de LocHal groot.
‘Het is in allerlei facetten waanzinnig. Vanuit onderwijsperspectief, het perspectief van de bibliotheek, vanuit de cultuur, vanuit de samenwerking.’

En niet alleen de direct betrokkenen zijn enthousiast over de LocHal.

‘Tilburgers zijn in zekere zin bescheiden, maar het is de zesde stad van Nederland, en je merkt dat er door alles wat er op dit moment gebeurt heel veel trots ontstaat. Men vindt het mooi dat er met zo’n prestigieus project gebruikgemaakt wordt van de eigen historie. Het zijn de eigen textielmensen die in het TextielLab van het TextielMuseum werken aan de gordijnen en aan de textiele architectuur.’

Tilburg krijgt met de vernieuwde Spoorzone een ander aanzien.

‘Onze stad was echt doormidden gehakt door het station. Je had voor het spoor en achter het spoor. Voor het spoor gebeurde het, achter het spoor gebeurde er niets of nauwelijks iets. Dat is veranderd door de twee doorgangen die er gekomen zijn, maar ook door de LocHal en alles wat daaromheen gebeurt.’

Zoals de Kennismakerij.

‘Een mooie metafoor, ook hoe wij vanuit de stad, het bestuur, kijken naar de bibliotheek van de toekomst. We maken geen blauwdruk, maar we gaan oefenen en uitproberen en kijken wat werkt. We zijn de Kennismakerij in 2014 begonnen en hebben hem op 8 december gesloten, want we gaan het nu in het echt doen. Het heeft super goed gefunctioneerd, moet ik zeggen. Voor wat betreft de inrichting was het een proeftuin. Het is niet meer van de bibliotheek maar van de stad. Dat willen we met die LocHal ook, en de programmering moet dus vanuit de stad gevuld worden. Daar moet urgentie op zitten, of noodzakelijkheid, creativiteit of feestelijkheid: dat mag allemaal.’

‘Cultuur is voor ons essentieel’

In bibliotheekland zijn bezuinigingen schering en inslag, hier niet. Wat doen jullie goed?

‘Laat ik beginnen met complimenten aan de bibliotheekorganisatie, de Bibliotheek Midden-Brabant. Een heel vooruitstrevende, vernieuwende bibliotheekorganisatie, die zich op tijd erg goed heeft doorontwikkeld naar een van de instituten die wij heel hard nodig hebben om de stad en de inwoners verder te brengen. De bibliotheek speelt daar een cruciale rol in. Voor ons vanuit het bestuur is, denk ik, de kracht dat wij hebben gezegd: juist die individuele talentontwikkeling van onze inwoners moet de basis vormen voor alles wat we met die stad willen. En daar hebben wij een bibliotheek-nieuwe-stijl bij nodig. Het is echt kennis maken, kennis halen, kennis verzamelen, kennis doorgeven, kennis produceren: al die dingen zitten erin. Maar ook kennismaken in de sociale context. We hebben daarbij heel bewust gekozen om niet één bibliotheekvestiging te hebben. De bibliotheek zit ook in de wijken, en daar wordt samengewerkt met scholen, soms is een deel van de bibliotheek op de school aanwezig. We zien dat zowel bij de kansen als de problemen de bibliotheek een cruciale rol speelt. Taalverwerving, laaggeletterdheid, eenzaamheid, bestaanszekerheid, jezelf verder brengen. Cultuur, creativiteit. Samen met het wijkcentrum, samen met welzijnsorganisaties, is de bibliotheek vaak de spil in de wijk.’

Tilburg heeft een gunstig cultuurklimaat.

‘Wij hebben vier jaar geleden voor het eerst weer heel serieus werk gemaakt van een ambitieuze cultuuragenda, samen met de stad. We hebben aan de hand van stadsgesprekken een cultuurplan opgesteld en heel nadrukkelijk gekozen voor een makersprofiel: we zijn een stad van makers. Dat zie je ook in ons MKB, we hebben heel veel MKB op hoog niveau, en dan gaat het ook over het makerschap. Maar je ziet het ook in onze cultuur, en bij onze kunstenaars. Dat is echte kwaliteit. We zijn daarmee ook een soort broedkamer voor veel andere plekken, en we experimenteren veel. We hebben gezegd: als we dat makerschap serieus willen nemen, dan moeten we investeren, ook bij die makers, ook met kort en snel geld, zodat ze een productie kunnen draaien. Cultuur is voor ons heel belangrijk, essentieel voor gezond en gelukkig worden of blijven. Maar ook heel essentieel voor het vestigingsklimaat.’