Onze universiteiten en hogescholen zijn onmisbare broedplaatsen voor innovatie en valorisatie. Hun onderzoeksactiviteiten zijn al honderden jaren de zuurstof voor innovatieve ondernemingen en maatschappelijke organisaties. Daarom is het belangrijk om af en toe de peilstok in ons hoger onderwijs te steken. En om te kijken hoe we het weerbaar en toekomstbestendig kunnen houden.
Dat laatste wordt een flinke uitdaging. Veel andere sectoren zijn sinds het begin van deze eeuw radicaal veranderd door digitalisering en de opkomst van nieuwe businessmodellen. Die veranderingen noemen we systeemdisrupties. Eigenlijk zien we ze bijna overal, behalve bij universiteiten en hogescholen in Europa. Als een Gallisch dorpje hebben zij stand kunnen houden, dankzij tradities en bescherming door wetgeving en overheidsfinanciering.
Vraagkant
Systeemdisrupties in bijvoorbeeld automotive, HR, politiek, media, logistiek en finance, volgden allemaal hetzelfde patroon. Nieuwe concurrenten treden toe op aanpalende sectoren of markten. Zij combineren de traditionele diensten of producten met nieuwe technologieën. De traditionele aanbieders hebben dit te laat door en kunnen hun strategie en interne processen niet op tijd aanpassen.
Door de innovatieve product-marktcombinaties van de nieuwe concurrenten verandert de vraagkant van de markt opeens sneller dan de traditionele aanbieders kunnen waarnemen. De concurrenten kunnen veel beter inspelen op deze snel veranderende vraag, omdat zij niet gehinderd worden door legacy: gewoonten van de markt, assets op de balans, leningen, bedrijfscultuur of regelgeving. Vervolgens duwen zij de traditionele aanbieders uit de markt.
Studieprogramma’s
Er zijn vijf redenen waarom ook onze universiteiten zich op disrupties zouden moeten voorbereiden. In de eerste plaats is dat omdat we al verschillende nieuwe concurrenten zien opstaan. De belangrijkste zijn Online Program Management-aanbieders als 2U en Coursera. Zij leveren volledige studieprogramma’s en kopen de onderdelen daarvan in bij traditionele universiteiten.
Naar verwachting groeit deze markt van 6 miljard dollar nu naar 13,3 miljard in 2025. Deze concurrenten zijn wendbaarder, bieden kortere onderwijsprogramma’s en cursussen op academisch niveau, en kunnen zich beter organiseren rond de wensen van studenten dan traditionele universiteiten en hogescholen. Zij gebruiken gerenommeerde universiteiten als onderaannemer en creëren zo kwaliteit en branding.
Marktaandeel
In de tweede plaats groeien de financiële middelen van deze nieuwe concurrenten bijna explosief door equity-investeringen. In 2021 pompten durfinvesteerders ruim 20,8 miljard dollar in onderwijstechnologie. Naar verwachting zijn de investeringen vanaf 2023 groter dan de totale onderwijsbegroting van Nederland. Die investeringen moeten rendement opleveren. De enige manier om een snelle return on equity te krijgen: marktaandeel vergroten ten koste van traditionele universiteiten en hogescholen.
De derde verandering is te zien bij de arbeidsmarkt: die vraagt nu echt om een ander type afstudeerders dan twintig jaar geleden. Radicale technologische ontwikkelingen leiden ertoe dat kennis razendsnel vernieuwt en veroudert. Dat vereist van universiteiten een veel sterkere focus op competenties, Leven Lang Leren, nauwere banden met de arbeidsmarkt, en een proactieve rol bij het vormen van de arbeidsmarkt van de toekomst. Universiteiten en hogescholen werken hieraan, maar het is de vraag of dat snel genoeg gaat.
De vierde verandering heeft te maken met de studenten van de toekomst. Voor hen is ‘online’ overal, nog meer dan nu. De innovatieconcurrenten van de traditionele universiteiten zijn voor hen overal en 24/7 beschikbaar. In die veel transparantere markt zoeken studenten het onderwijs waar het rendement van de door hen geïnvesteerde tijd en geld het hoogst is. Dat is niet per se bij de traditionele hogescholen of universiteiten.
Tot slot veranderen ook de maatschappelijke eisen aan universiteiten en hogescholen. De maatschappij vraagt oplossingen voor grote uitdagingen als de klimaatcrisis, schaarste van hulpbronnen, de biodiversiteitscrisis en geopolitieke spanningen. Traditionele universiteiten en hogescholen zijn georganiseerd rond disciplines in silo’s die we faculteiten noemen. Het gebrek aan samenwerken en interdisciplinair werken tussen faculteiten staat een échte focus op maatschappelijke uitdagingen in de weg. Op termijn schaadt dit de licence to operate van traditionele universiteiten en hogescholen.
Foto: Het uit 1462 daterende Academiegebouw van de Universiteit Utrecht.
Over deze column:
In een wekelijkse column, afwisselend geschreven door Eveline van Zeeland, Derek jan Fikkers, Eugène Franken, JP Kroeger, Katleen Gabriels, Carina Weijma, Bernd Maier-Leppla, Willemijn Brouwer en Colinda de Beer probeert Innovation Origins te achterhalen hoe de toekomst eruit zal zien. Deze columnisten, soms aangevuld met gastbloggers, werken allemaal op hun eigen manier aan oplossingen voor de problemen van deze tijd. Hier zijn alle voorgaande afleveringen.
Als je dit artikel leuk vindt, lees dan ook:
