In Brussel werd nogmaals duidelijk: waterstof kent evenveel potentie als uitdagingen in België

By Matthias Vanheerentals

Maandag vond de conferentie ‘Joining forces on Hydrogen – Belgium, Benelux and its neighbours’ in de Dome Event Hall in Brussel plaats. De conferentie werd georganiseerd door WaterstofNet en Cluster Tweed, verenigd onder de paraplu van de Belgian Hydrogen Council (BHC). We praten met Adwin Martens, Chief Strategy Officer bij WaterstofNet.

Met de conferentie wil de BHC de banden met de aangrenzende regio’s en landen versterken. Met vertegenwoordigers van de naastgelegen nationale waterstofraden (Nederland, Duitsland, Frankrijk) werden de mogelijkheden tot samenwerking besproken. Er waren levendige paneldiscussies met prominente sprekers van de top van de Belgische waterstofindustrie. Onderzoeksinstituten wisselden hun visie uit over hoe de waterstofontwikkelingen in de regio’s kunnen versneld worden. De conferentie werd bijgewoond door drie betrokken ministers: Tinne Van der Straeten (federaal minister Energie), Jo Brouns (Vlaams minister van Economie en Innovatie) en Philippe Henry (Waals vicepresident en minister van Klimaat, Energie en Mobiliteit).

WaterstofNet

België ondersteunt volop de ontwikkeling van waterstof. De federale regering keurde eind 2021 de allereerste federale waterstofstrategie goed waarmee ze van België een invoer- en doorvoerhub voor groene waterstof wil maken en de rol van België als voortrekker in waterstoftechnologie wil versterken.  In het kader van de nationale waterstofstrategie lanceerde de federale overheid op 21 april 2022 een eerste projectoproep ‘Clean Hydrogen for Clean Industry’ voor innovatieve projecten op vlak van productie, transport en gebruik van waterstof. De Europese Commissie heeft eveneens de ambitie om met de Europese Unie een wereldwijde voortrekkersrol te spelen op het gebied van schone waterstof. Schone waterstof kan bijdragen aan de doelstellingen van de European Green Deal. De EU wil waterstof inzetten voor de sectoren die niet op elektriciteit kunnen draaien, zo staat in de EU-waterstofstrategie. Hiervoor is het belangrijk om zo snel mogelijk waterstof te genereren middels wind- en zonne-energie, aldus de Commissie.

Drijvende krachten

WaterstofNet is één van de drijvende krachten achter de Belgian Hydrogen Council (BHC). Het kennis- en samenwerkingsplatform ondersteunt en realiseert waterstofprojecten in Vlaanderen/België en Nederland. Het kennisnetwerk startte bijna vijftien jaar geleden en stichtte in 2015 een industriële cluster (Waterstof Industrie Cluster of WIC) van een twintigtal bedrijven actief in waterstof. Inmiddels zijn vandaag al 165 bedrijven aangesloten, waarvan 80 procent in België en 20 procent in Nederland zit. Volgens Adwin Martens, Chief Strategy Officer bij WaterstofNet, heeft het platform een cruciale rol gespeeld om bedrijven samen te brengen en hen te laten werken rond innovatie. “De Nederlandse fabrikant VDL heeft een vrachtwagen van veertig ton gebouwd die op waterstof rijdt. De vrachtwagen rijdt nu bij de Belgische winkelketen Colruyt.”

De sector maakte de afgelopen jaren een groei door in België. “Een paar jaar geleden waren er in België vijfhonderd mensen aan de slag in de waterstofsector”, aldus Martens. “Vandaag de dag zijn dat er 1000 tot 1500. Waar waterstof twintig jaar terug in de onderzoeksfase zat bij universiteiten en kennisinstellingen, zie je vandaag de industriespelers meestappen in het waterstofverhaal.”

€ 40 miljoen Europese steun voor Nederlandse ‘waterstofinnovator’ Battolyser Systems

De Europese Investeringsbank heeft een financieringsovereenkomst van € 40 miljoen gesloten met de Nederlandse scale-up Battolyser Systems. De lening aan het klimaat-techbedrijf wordt gedekt door een garantie uit het InvestEU-fonds.

Algemene trends

Adwin Martens ziet heel wat evoluties en trends met betrekking tot waterstof. “We zien een trend om te verduurzamen door zo veel mogelijk wind- en zon te gebruiken. Bedrijven willen onder druk van de Green Deal versneld van de fossiele brandstoffen af. CO₂– en stikstofuitstoot moeten versneld naar beneden. Nu de kostprijs van gas en aardolie zo sterk fluctueert, willen bedrijven minder afhankelijk zijn van het gas van allerlei regimes en landen. België is momenteel via de haven van Zeebrugge een belangrijke importeur van aardgas voor Europa, zowel via pijpleidingen als via tankers. Om in de toekomst een rol van betekenis te blijven spelen wil België via de haven van Zeebrugge een belangrijke importhub worden van groene moleculen, in de vorm van waterstof of derivaten.”

Complementair aan groene elektronen

Martens gelooft sterk in een doorgedreven elektrificatie van onze samenleving, maar waarschuwt dat we het daarmee niet redden. Ook waterstof wordt volgens hem een belangrijke energiedrager. “We hebben – naast zon, wind en elektrificatie – ook waterstof nodig om heel de economie CO₂-neutraal te krijgen. Europa zet daar enorm hard op in.  De EU verwacht dat we  niet alle waterstof in Europa zelf kunnen maken, we zullen dus ook waterstof moeten importeren uit landen waar veel  zon en wind is. Europa heeft wel de technologie in huis die nodig is om die groene waterstof te gaan maken. In het beste geval gaan we groene waterstof van elders importeren, door technologie van hier te gebruiken”

Industrie

De belangrijkste vraag voor duurzame waterstof in Europa zit volgens Martens geconcentreerd in de Benelux. “In België, Nederland Duitsland vraagt de industrie (staal, chemie) veel waterstof. Ook in Amerika en Azië klinkt een vraag naar groene moleculen steeds luider.” Ook denkt Martens dat duurzame waterstof een belangrijke rol in de industrie gaat spelen. “Heel wat bedrijven uit de chemie en staalsector willen duurzame waterstof als grondstof. In de Benelux zitten we in pole-position. Je ziet veel ontwikkelingen bij bedrijven in België op het vlak van waterstof waar we fier op mogen zijn. Dieselmotoren worden omgebouwd naar waterstofmotoren. KU Leuven heeft zonnepanelen ontwikkeld die rechtstreeks waterstof kunnen maken. We zien dat veel bedrijven, zoals AGFA en Bekaert, aan het investeren zijn in de ontwikkeling en toepassing van groene waterstof. België telt twee toonaangevende producenten van toestellen voor waterelektrolyse, waarmee groene waterstof geproduceerd kan worden. Daarnaast worden ook bussen en vuilniswagens op waterstof gebouwd door Belgische bedrijven.”

De Nederlanders zijn terug bij af: pionieren met luchtvaart, een eeuw later, maar dan met waterstof

Conscious Aerospace heeft zijn hangar op de luchthaven van Rotterdam The Hague officieel geopend. Het bedrijf ontwikkelde HAPSS – een acroniem voor Hydrogen Aircraft Powertrain and Storage Systems – een technologie om bestaande vliegtuigen uit te rusten met waterstof brandstofcellen.

Moeilijke uitrol

De uitrol van waterstof verloopt volgens Martens moeilijk in België en bij uitbreiding in Europa. “De logica, de troeven, de wil en ambitie zijn er om waterstof verder uit te rollen”, zegt Martens. “Het is nu de zaak om de komende vijf à tien jaar grote stappen te zetten. Als wij het niet doen, dan doen omliggende landen het wel, en hebben we onze positie laten schieten. Het kan niet zijn dat het ene land wel waterstoftankstations heeft en het andere land niet. De infrastructuur moet op elkaar aansluiten. Zo beschikt België nog niet over een echt waterstofnetwerk van pijpleidingen. Eens die netwerken er zijn, moeten die aan elkaar gekoppeld worden. De logica is er, mede als de troeven en de ambitie. Het is nu essentieel dat Europa en de lidstaten het vereiste wettelijk kader voor de implementatie van waterstof snel duidelijk vorm geven. Ook moet naast de inbreng van de industrie een vergelijkbare inbreng vanuit de overheden gelegd worden, om de hoge initiële kosten samen te dragen. Enkel bij een realistische benadering, waarbij bedrijven, kennisinstellingen en overheden, goed samenwerken, kan de waterstofeconomie in onze regio opgestart worden. Met onze technologiespelers en havens kunnen we dan een unieke waterstofregio in Europa worden.”