Finland bestrijdt emissies door akkers met gips te behandelen

By Elcke Vels

Over Decarbonizing Europe

Waar gaat het coronaherstelfonds over?

De Europese Commissie heeft een bedrag van 723,8 miljard euro beschikbaar gesteld om de gevolgen van de coronacrisis te bestrijden en Europa groener, schoner en toekomstbestendig te maken. Alle lidstaten konden plannen indienen voor een uitkering uit dit fonds.  

Wie doen er allemaal mee?

Alle lidstaten van de Europese Unie. Alle lidstaten? Nee, Nederland heeft nog geen plannen ingediend. Hoewel eind januari bekend werd dat er achter de schermen in Nederland hard is gewerkt om de Europese miljarden binnen te slepen. 

Waar moeten de lidstaten het geld aan uitgeven?

Minstens 37 procent moet worden gebruikt voor vergroening en 20 procent voor digitalisering. Daarnaast zijn er nog andere speerpunten:

– Smart, sustainable and inclusive growth
– Social and territorial cohesion
– Public health, economic social and institutional resilience
– Policy for future generations

Wat gebeurt er nog meer?

Verder heeft de EC nog enkele zogenoemde flagship areas benoemd:
Power up 
Renovate 
Recharge and Refuel 
Connect 
Modernise 
Scale-up 
Reskill and upskill

Wat gaat Innovation Origins doen?

De komende maanden besteden we aandacht aan de uitvoering van de plannen. We beschrijven wat elk land doet om de CO2-uitstoot terug te dringen en we maken reportages van innovatieve projecten. Aan de hand van infographics kun je de inspanningen van de lidstaten met elkaar vergelijken.

Wat te doen met het overtollige gips dat ontstaat als bijproduct bij processen uit de chemische industrie? Lange tijd wist men niet wat ze ermee aan moesten, maar Finland heeft een oplossing gevonden en gaat de komende jaren honderdduizenden hectare landbouwgrond met gips behandelen.

“Hiermee gaan we het weglekken van nutriënten in waterwegen tegen en tegelijkertijd pakken we de uitstoot van broeikasgassen aan”, zegt Petri Ekholm, een wetenschapper werkzaam bij het Finse milieu-instituut SYKE. In het Finse coronaherstelplan (RRP) wordt nu 20 miljoen euro uitgetrokken voor de landbouwinnovatie.

Verbranden van zuiveringsslib maakt recycling van fosfaat tot 80 procent mogelijk

De terugwinning van fosfor uit zuiveringsslib kan bijdragen tot een circulaire economie voor de fosfaatindustrie. Er is echter een duurzame en economische strategie voor nodig.

Enorme vervuiling

Voor onze voedselproductie is fosfaat, een mineraal dat gebruikt wordt voor de bemesting van het land, onmisbaar. Maar de verspreiding ervan over het land komt met een groot nadeel. Het weglekken van fosfaat in waterwegen, gelegen in de buurt van landbouwgrond, veroorzaakt enorme vervuiling. Met alle gevolgen van dien, waaronder vissterfte en toxische algenbloei. Finland wil met de gipsbehandeling voorkomen dat het fosfaat weglekt naar onder andere de Oostzee. De Finse landbouwplannen moeten daarnaast bijdragen aan de verwezenlijking van Finlands ambitieuze klimaatdoelstelling om de uitstoot van broeikasgassen tegen 2030 te halveren, zo staat beschreven in het RRP. 

Ekholm doet al lange tijd onderzoek naar de effecten van gips op landbouwgronden. Volgens hem is de innovatie meer dan welkom. “De gipsbehandeling versterkt de structuur van de grond”, legt hij uit. “Onder andere fosfaat en organische koolstof zullen minder snel terechtkomen in waterwegen en zeeën. Het helpt bovendien nutriënten en organisch materiaal vast te houden en verbetert zo de duurzaamheid van de landbouwsector. Het feit dat gips eigenlijk een afvalproduct is waarvoor nu een toepassing is gevonden, maakt het ook tot een duurzame oplossing. Wat klimaatverandering betreft, voorkom je dat organische koolstof uit de bodem uitlekt naar wateren, waar het kan worden omgezet in kooldioxide of zelfs methaan. Al met al dus een zeer efficiënte oplossing, waarvan het effect vrijwel onmiddellijk merkbaar is.”

Finland wil wereldleider worden op het gebied van waterstof

Klimaatverandering is topprioriteit in het Finse coronaherstelplan (RRP).

In het Water Protection Enhancement Program van het Finse Ministerie van Milieu werd er al voorbereidend werk getroffen. Daardoor kan het gipsprogramma snel van start gaan. De eerste landbouwgronden zullen dit jaar behandeld worden. Verwacht wordt dat in de periode 2022-2023 zo’n 80 procent van de hoeveelheid gips op de velden zal zijn aangebracht. Volgens de strengste criteria is zo’n 540.000 hectare aan landbouwgrond in Finland geschikt voor de behandeling.

40 ton gips vervoeren

Het gips wordt vanuit de Finse overheid gratis ter beschikking gesteld aan Finse boeren om zo het gebruik ervan te stimuleren. Over het algemeen wordt de landbouwtoepassing door de boeren zelf positief ontvangen, weet Ekholm. “In de afgelopen jaren hebben boeren die deelnamen aan verschillende veldproeven wetenschappers van feedback voorzien. De reacties waren overwegend enthousiast.” Maar, zoals iedere innovatie, zitten er ook aan de gipsbehandeling haken en ogen. “Je moet je voorstellen dat boeren zo’n 40 ton gips moeten vervoeren, in enorme landbouwvoertuigen, over kleine zandwegen. Dat brengt lokale uitdagingen met zich mee. Maar die zijn op den duur niet onoverkomelijk, verwacht ik.”

Wetenschappelijke vraagstukken

Naast de lokale problematiek zijn er nog een aantal wetenschappelijke vraagstukken die een antwoord behoeven. Een cruciale vraag die bepalend is voor het effect van gipsbehandeling op de uitstoot van broeikasgassen, is wat er gebeurt met organisch koolstof in water, zoals de Oostzee. Ekholm: “Als koolstof in de anoxische lagen (red. diepere lagen zonder zuurstof) van het bodemsediment terechtkomt, kan het worden omgezet in een krachtig broeikasgas, methaan. Anderzijds remt zout water juist de methaanfluxen als gevolg van het sulfaat dat in het water aanwezig is. Het zou goed zijn om te onderzoeken wat hier precies gebeurt, om zo de juiste maatregelen te kunnen treffen.”

‘Er is meer nodig’

Ondanks de veelbelovende veranderingen die gips in de landbouw teweeg kan brengen, is er meer nodig om de landbouwsector in Finland te verduurzamen, concludeert Ekholm. Gips is immers een hulpmiddel, maar het lost de hoofdoorzaak van de vervuiling niet op. “Laten we vooral niet vergeten dat met name de veehouderij een grote rol speelt. Als we allemaal minder vlees eten, kunnen we echt een groot verschil maken. Het zal zeker nog wel even duren voordat we kunnen zeggen dat de Finse landbouwsector duurzaam is.”