Waar zitten de hitte-eilanden in Nederlandse binnensteden? Op deze vraag probeert Innovation Origins in de komende weken een antwoord te verschaffen met behulp van de zogenaamde EcoStress-gegevens van de Amerikaanse ruimtevaartorganisatie NASA. De metingen met vlakken van zeventig bij zeventig meter, zijn sinds vorige maand ook beschikbaar voor Nederlandse steden waardoor het mogelijk wordt om op straatniveau te spotten waar de lokale hitte-eilanden zitten.
Lees hier alle eerder gepubliceerde artikelen van deze reeks.
Hoewel het buiten inmiddels flink is afgekoeld, is deze zomerse rubriek nog altijd snikheet. Na zes afleveringen is er een behoorlijke verzameling kaarten van Nederlandse binnensteden opgebouwd, waarin precies duidelijk wordt waar het op een warme zomerdag het meest opwarmt.
Deze kaarten worden gemaakt met behulp van de ECOSTRESS-gegevens van een NASA-satelliet in het zomerse weekeinde van 12 en 13 augustus, toen het in Nederland bijna overal boven de dertig graden werd. Omdat de data via deze methode in blokken van 70 bij 70 meter weergegeven worden, toont dit direct de hitte-eilanden op hyperlokaal niveau aan waarbij grote onderlinge verschillen opduiken.
In deze aflevering weer drie nieuwe steden: ‘s-Hertogenbosch, Amersfoort en Maastricht. Airco of oven? Daar gaan we in het zevende deel van deze reeks achterkomen. Let wel: het gaat hier om een inschatting van een algoritme van de bodemtemperatuur die per definitie hoger uitvalt dan de luchttemperatuur die we kennen van de weerkaarten (waarvoor de temperatuur op anderhalve meter hoogte in een weiland wordt gemeten). Ook warmen bedrijventerreinen en meubelboulevards in de regel sterker op dan stadsparken en woonwijken.
‘s-Hertogenbosch
In vergelijking met veel andere steden, houden de binnenstad en de meeste woonwijken de hitte-stress hier redelijk onder controle. De grondtemperaturen van meer dan 45 graden beperken zich tot enkele kleine gebiedjes rondom het station. Het oude stadscentrum is voor Nederlandse begrippen zelfs aan de koele kant te noemen. Een tamelijk bescheiden hitte-eilandje is te spotten even ten westen van de Markt. En hoewel het nergens echt piekt hier, is verkoeling het best te vinden in het uiterste zuiden bij Bastion Oranje.
Toch betekent dit niet dat het in Den Bosch helemaal nergens opwarmt. Verder valt het op dat de wijken ten noorden van de binnenstad enkele graden koeler blijven dan de wijken in het oosten en westen. De Helftheuvelpassage toont een piek van 48. Maar dit is nog niets in vergelijking met de iets noordelijker gelegen complexen op het bedrijven. De temperaturen van boven dan vijftig zien we terug tussen de containers van de industriehaven en het dak van H&B Logistics. Rondom de Heinekenbrouwerij warmt de omgeving het meest op met 50,5°C, een zeer hoge waarde die meer dan genoeg is voor een plekje in de hitte-eiland top tien aan het einde van dit verhaal.
Amersfoort
De hitte-eilandkaart van de tweede stad van de provincie Utrecht is vanwege zijn kleuren een tamelijk vreemde eend in de bijt. Hoe dit kan? Uitgestrekte woonwijken omgeven door bomen, heel veel bomen. Vooral het westelijk gelegen Bergkwartier lijkt vrij weinig last te hebben van de zomerhitte. Het kwam tot dusver in deze rubriek niet voor dat zo’n groot gebied onder de veertig graden bleef. Eigenlijk overal ten zuidwesten van het station blijft het ruim onder de veertig. Ook Liendert, Rustenburg en Schothorst warmen aanzienlijk minder op dan veel andere woonwijken.
Is Amersfoort het beste jongetje van de klas? Bijna wel, lijkt het. Want ook in de binnenstad vallen de temperaturen reuze mee volgens de Ecostress-gegevens. Het Lieve Vrouwekerkhof wordt enkele graden warmer dan de rest van de binnenstad, net als de Arnhemseweg. De Amersfoortse kaart toont tot slot goed aan hoe de situatie tussen woonwijken onderling kan verschillen. Direct ten zuiden en noordwesten van het centrum, waar de bebouwing ook dichter op elkaar zit, warmt het gemiddeld een graad of vijf meer op dan het Bergkwartier uit de vorige alinea. Maar dit is dan ook wel de meest prominente oase van verkoeling die in alle ruim twintig steden voorbijkwam.
Maastricht
Amersfoort hitte-stresskampioen? De binnenstad in ieder geval niet. Hiervoor moeten we naar het uiterste zuiden van Nederland. De zomerhitte lijkt maar weinig vat te krijgen op de straten van het centrum van Maastricht. Zelfs de bescheiden hitte-eilandjes van 45 °C die we nog wel terugzagen in de vorige twee steden, komen hier niet voor. Geen enkel centrum dat tot dusver de revue passeerde, hield de boel zo koel als dat van de hoofdstad van Limburg, dat toch in een van de warmere gebieden van het land ligt.
Is dit het gevolg de verkoeling van de Maas, ruimte voor groen of een pro-actief hitte-eilandbeleid van de gemeente? Vermoedelijk een combinatie van alles, maar we horen de antwoorden ook graag uit de stad zelf. Samen met Amersfoort kan Maastricht zichzelf het ‘beste jongetje van de klas’ noemen als het gaat om hitte-eilanden rondom het stadshart. Het enige smetje op deze keurige hitte-eilandkaart vormt de evenementenhal MECC in het zuidoosten van de stad, waarvan het dak opwarmt tot een bloedhete 50,1 °C. Aangezien de rest van de stad zo fris blijft, valt dit behoorlijk uit de toon.
Toch neemt dit niet weg dat veel gemeenten die met dit onderwerp bezig zijn, eens een bezoekje moeten overwegen aan Zuid-Limburg. Indien ze dit te ver weg vinden is Amersfoort een prima alternatief.
Hete ranglijstjes
De top tien van allerheetste locaties van Nederland van deze reeks heeft er drie nieuwe gegadigden bij na deze zevende episode: ‘s-Hertogenbosch komt binnen op plaats zeven en acht, terwijl MECC Maastricht de nieuwe negende stek in beslag neemt. Hierdoor verdwijnen het Groningse Sontplein, Rotterdamse Kleinpolderplein en de Schiedamse Rotterdamse Dijk uit de ranglijst. Na deze aflevering ziet dit er als volgt uit, met nog altijd het dak van het Jaarbeurshallencomplex in Utrecht als onbetwiste lijstaanvoerder.
Tenslotte introduceert deze rubriek een tweede ranglijst waarin alle steden die tot dusver in kaart werden gebracht zijn gerangschikt op de hoogste grondtemperatuur in het stadshart. In de tweede kolom wordt geen onderscheid gemaakt tussen het centrum en de rest van de kaart. Om alles beter in perspectief te plaatsen staan in de rechterkolom de luchttemperaturen van 12/13 augustus vermeld. Het wordt met behulp van deze lijst al snel duidelijk de probleemgevallen in ieder geval niet in deze aflevering voorbijkwamen.
Als je dit artikel leuk vindt, lees dan ook:
