Het herprogrammeren van cellen is een veelbelovende aanpak in de strijd tegen een slopende ziekte als Parkinson. Dat blijkt uit door de EU gefinancierd onderzoek.
De betrokken wetenschappers hebben innovatieve genetische herprogammeringstechnieken ontwikkeld om hersencellen te vervangen en te laten herstellen. Het biedt nieuwe therapeutische mogelijkheden om ernstige aandoeningen als de ziekten van Parkinson en Huntington te bestrijden.
Hoewel de oorzaken van deze letterlijk zenuwslopende ziekten niet bekend zijn, hebben ze grote gevolgen. In het geval van bijvoorbeeld Parkinson zorgen stervende hersencellen voor verminderde dopamineproductie. De motoriek verslechtert hierdoor en een patiënt gaat beven of heeft last van stijfheid. Er zijn wereldwijd miljoenen Parkinson-patiënten.
Brein herstellen door programmeren hersencellen
Het In-Brain-project van de EU toont aan dat gliacellen, niet-neuronale cellen in het centrale zenuwstelsel, direct in de hersenen kunnen worden omgezet in neuronen. Dat gebeurt met behulp van nieuwe methoden om genexpressie te herprogrammeren.
Lopend onderzoek suggereert dat ook andere cellen, zoals huidcellen, op deze manier opnieuw kunnen worden geprogrammeerd. Hierdoor kunnen mogelijk hersencellen worden vervangen die zijn aangetast door verschillende neurodegeneratieve ziekten en door traumatisch hersenletsel of beroerte.
Hoofdonderzoeker Malin Parmar, een neurobioloog aan de Lund Universiteit in Zweden, beschouwt het als een doorbraak op het gebied van hersenherstel. „Als we leren om op een gecontroleerde manier nieuwe neuronen in de hersenen te creëren, biedt dit mogelijkheden. Neuronen die verloren zijn gegaan door ziekte kunnen worden vervangen en hersencircuits zijn te herstellen.”
Kansen voor Parkinson
Parmar ziet kansen voor met name Parkinsonpatiënten. „Deze nieuwe celgebaseerde therapieën zouden uiteindelijk bij alle patiënten in een vroeg stadium kunnen worden gebruikt als eerstelijnsbehandeling.”
Wetenschappers richten zich met name op de ontwikkeling van herprogrammeertechnieken met behulp van innovatieve zogeheten transcriptiefactoren. Deze eiwitmoleculen kunnen worden gebruikt om verschillende genen in gerichte cellen in of uit te schakelen, een gewenst gedrag te genereren en in feite het celtype te transformeren.
De resultaten van het In-Brain-project laten zien dat het herprogrammeren van cellen direct in de hersenen met de huidige technologie haalbaar is. De aanpak kan bijzonder geschikt zijn als therapie voor ziekten die een bepaald verlies van specifieke soorten neuronen veroorzaken. Hiertoe behoren Parkinson, Huntington, Alzheimer en mogelijk bepaalde vormen van celbeschadiging veroorzaakt door een beroerte.
Klinisch relevant
Parmar en haar team onderzoeken momenteel meer klinisch relevante modellen om nauwkeuriger te bepalen hoe gliacellen in neuronen in de hersenen veranderen. Dit is een belangrijke stap voordat de resultaten kunnen worden vertaald naar klinische toepassingen en nieuwe therapieën voor patiënten.
De aanpak kan in een vroeg stadium een effectieve therapie zijn voor mensen met de diagnose Parkinson door beschadigde hersencircuits opnieuw op te bouwen. Dit zou weer de noodzaak verminderen om medicijnen met ernstige bijwerkingen te gebruiken.
Als je dit artikel leuk vindt, lees dan ook:
