6 jongeren tegen 33 Europese landen – het is als David vs. Goliath op wereldschaal. Maar de zaak van de zes is een serieuze: ze willen dat al die landen krachtiger maatregelen nemen tegen de opwarming van de aarde en klimaatverandering dan ze nu doen. Die trends zijn namelijk levensbedreigend, zo stellen de jonge klagers. Een bewijs daarvan vinden ze in de enorme bosbranden die Portugal de afgelopen tien jaar hebben geteisterd. “Klimaatverandering is de grootste bedreiging voor mijn toekomst en die van mijn generatie”, zegt Cláudia Duarte, met haar 23 jaar de oudste van de groep aanklagers. Duarte, verpleegster van beroep, woont in het district Leiria in Portugal, dat in 2017 zwaar werd getroffen door de natuurbranden. Haar mede-initiatiefnemers zijn tussen de 10 en de 22 jaar oud.
Het aanvankelijke doel van deze bijna vijf jaar geleden gestarte zaak was om een juridisch bindende beslissing van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) te vragen “die regeringen in Europa verplicht om de dringende maatregelen te nemen die nodig zijn om de klimaatcrisis te stoppen”. De verzoekers stellen dat de Europese landen niet alleen veel verdergaande en onmiddellijke reducties moeten doorvoeren op emissies die binnen hun grenzen vrijkomen, maar ook die van overzee, bijvoorbeeld via hun export van fossiele brandstoffen.
Ongekend
Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens heeft de zaak onlangs doorverwezen naar de Grand Chamber, die uit zeventien rechters bestaat. “Slechts een miniem deel van de zaken – 0,03% – die volgens het Hof de meest ernstige kwesties aan de orde stellen, worden naar de Grand Chamber gestuurd”, zeggen de indieners op hun crowdfundingwebsite. “Nooit eerder hebben zoveel staten zichzelf moeten verdedigen voor een internationaal orgaan. Dit wordt dus een hoorzitting van ongekende omvang over een kwestie met ongekende gevolgen.” Naar verwachting wordt de zaak in de herfst behandeld.
De zaak legt een direct verband met de bosbranden die Portugal sinds 2017 teisteren en die “een direct gevolg zijn van de opwarming van de aarde”. De verzoekers stellen dat zij door deze branden een risico voor hun gezondheid lopen; zo zouden ze als gevolg daarvan al ademhalingsproblemen hebben ondervonden. Naast de wilde branden wordt in de zaak ook benadrukt dat de klimaatverstoring in de winter krachtige stormen veroorzaakt die een directe bedreiging vormen voor hun huizen.
Geen geld
“Wij willen een bijdrage leveren aan de toenemende druk die gewone mensen in heel Europa uitoefenen op hun regeringen om nu actie te ondernemen”, aldus de zes. “We stappen naar het Europees Hof voor de Rechten van de Mens omdat zijn beslissingen belangrijke veranderingen teweeg kunnen brengen in het beleid van de Europese regeringen.” Hoewel het EHRM staten kan veroordelen tot het betalen van schadevergoeding, zeggen de verzoekers dat ze niet op geld uit zijn. Het gaat er in deze zaak alleen om “dat Europese regeringen actie ondernemen om hun toekomst te beschermen”.
De klagers hebben via een crowdfundingcampagne geld opgehaald voor hun zaak en hebben de steun gekregen van maatschappelijke organisaties, VN-experts, academici en vertegenwoordigers van de door jongeren geleide klimaatbeweging in Europa. Deze laatsten hebben het Hof in Straatsburg toestemming gevraagd om formeel aan hun zaak deel te nemen als ‘derde-partij-interveniënten’. Dit mechanisme stelt individuen en organisaties in staat om onafhankelijk bij het Hof opmerkingen in te dienen. Het Climate Action Network-Europe, een coalitie van 179 aangesloten organisaties uit 38 Europese landen, verklaarde dat zij met hun tussenkomsten “de argumenten van de aanklagers inzake de passiviteit van de Europese landen op klimaatgebied willen versterken”. De klacht vertoont enige gelijkenis met de zaak die door Urgenda voor de Nederlandse rechter werd gebracht – en gewonnen.
Gediscrimineerd
“Klimaatverandering schaadt hun recht om niet gediscrimineerd te worden”, aldus het juridische team van de eisers. “Als jongeren zullen zij de ergste gevolgen van klimaatverandering ondervinden, simpelweg omdat zij langer zullen leven. Omdat er geen rechtvaardiging is om hen en andere jongeren te dwingen deze last te dragen, discrimineren de Europese regeringen de jongeren.”
Het gaat echter niet alleen om discriminatie. Toen het Europees Hof voor de Rechten van de Mens de zaak aan de betrokken regeringen meedeelde, stelde het ook de vraag of het recht van de verzoekers om niet te worden onderworpen aan een “onmenselijke of vernederende behandeling” is geschonden. “Nooit eerder heeft het Hof een schending van dit recht vastgesteld in een zaak betreffende milieuschade”, aldus het juridische team. “Het feit dat het Hof deze vraag zelf heeft gesteld, geeft aan hoezeer de rechters getroffen waren door het bewijs van wat de jeugdige eisers in de loop van hun leven zullen moeten doorstaan als gevolg van de klimaatverandering, tenzij de nodige radicale maatregelen worden genomen.”
Waarom schrijft Innovation Origins over dit onderwerp? We vragen het de auteur
“De klimaatverandering is niet alleen een actueel maar ook een relevant thema dat ons allemaal raakt. Elke dag brengen we op IO mensen en initiatieven in beeld die bezig zijn met de aanpak van de klimaatcrisis. Maar er is ook politieke wil nodig. Dat deze groep jonge mensen dat via het Europese Hof probeert af te dwingen is om twee redenen interessant. Ten eerste doet het denken aan de Urgenda-zaak waardoor de Nederlandse regering werd opgedragen werk te maken van de aanpak van CO2-uitstoot. Ten tweede zijn deze jonge mensen werkelijk – en terecht – bezorgd over hun toekomst. Ze proberen met legale middelen af te dwingen wat regeringen over heel Europa destijds in Parijs al hadden beloofd maar onvoldoende ten uitvoer brengen.”
Als je dit artikel leuk vindt, lees dan ook:
