Op dit moment kunnen iets minder dan 12 miljoen mensen wereldwijd zichzelf ‘volledig gevaccineerd’ noemen nadat ze tweemaal zijn ingeënt tegen Covid-19. Ongeveer tweederde van deze mazzelprikken woont in de Verenigde Staten of Israël. De achterstand van EU-lidstaten van de Europese Unie is steeds verder aan het oplopen. Het ligt in de lijn der verwachtingen dat in de komende maanden de vaart er meer inkomt.
Indien het huidige tempo aanhoudt, duurt het nog jaren voor veel landen genoeg groepsimmuniteit hebben opgebouwd om de coronapanedemie naar de geschiedenisboekjes te verwijzen. Dit onderwerp stond vorige week centraal. Deze week gaat ‘Corona in Europa’ over de reden waarom de mondiale kopgroep meer en meer uit het zicht raakt. Dit is goed te zien aan de hand van de top tien van deze week vergeleken met die van twee weken geleden.
Stroef uit de startblokken
Denemarken is na een vliegende start nog altijd het EU-land met de meeste prikken per hoofd van de bevolking. Toch hebben ook de Denen met slechts 4,9 procent totaal geen zicht op de top vijf. Op de kaart is het verschil tussen niet-EU-landen zoals Servië en Groot-Brittannië met de rest niet te missen. Door de ‘nieuwe rekenmethode’ is in Nederland begin februari met 1,62% van de inwoners minimaal een keer geprikt. Dankzij de ‘nieuwe rekenmethode’ is Letland voorbijgestreefd. Bulgarije blijft de grootste achterblijver van de EU met slechts 0,61%.
Volle vaart vooruit?
Prikt Nederland nou zo langzaam of prikken die anderen zo snel? Geen van beide. Eigenlijk overal in Europa, op Servië en het Verenigd Koninkrijk na, wordt in een slakkengang gewerkt. Deze lage tussenstand is voor het grootste deel te wijten aan de latere startdatum van de vaccinatiecampagne die in het kader van ‘zorgvuldigheid’ niet tegelijk met de rest mogelijk was. Toch klopt het beeld dat Nederland het traagst van allemaal is niet. Met een gemiddelde dagstijging van 0,08% zit ons land min of meer op het niveau van Oostenrijk, België en Tsjechië.
Slinkende voorraden en leveringsproblemen
In vergelijking met voorgaande weken is van een tempoversnelling weinig te merken. Dit heeft voor veel landen dan ook een duidelijke aanleiding: slinkende voorraden en dompers in het leveringsproces. In een vijftal landen dreigt zelfs een acuut tekort indien er niet snel een nieuwe voorraad geleverd wordt. Sinds deze week publiceert het ECDC het aantal geleverde vaccins op hun nieuwe Vaccine Tracker-dashboard. Wat blijkt? Sommige landen kunnen helemaal niet opschalen omdat de vaccins op zijn.
Aan de hand van de onderstaande landenslang wordt deze bottleneck direct inzichtelijk. De reden dat landen cijfers ‘boven de 100%’ tonen, komt door de ‘zuinigere’ prikmethode die het mogelijk maakt om een extra dosis uit een Pfizer-flacon te persen. Hierdoor zijn dit er zes in plaats van vijf.
Vaccinhoarder van Europa
Volgens minister Hugo de Jonge van Volksgezondheid is een groot deel van het trage tempo te verklaren door leveringsproblemen. Uit de cijfers blijkt echter dat Nederland juist het EU-land is waarin dit tekort nauwelijks een probleem vormt. Iets meer dan de helft van de 757.000 Pfizer-vaccins ligt nog altijd opgeslagen in de diepvries in Oss. Hiermee kunnen we onszelf de grootste vaccinhoarder van de Europese Unie noemen.
Ironisch genoeg wordt de beloofde inhaalslag hierdoor wel mogelijk als de leveringsproblemen aanhouden. In Spanje, Litouwen, Slovenië, Letland en Portugal is de voorraad bijna volledig op. Ook Polen en Denemarken zitten in de gevarenzone. Waarom hier zo veel vaccins bewaard worden, is onduidelijk. Dit kan een bewuste buffer zijn of onbedoeld zijn opgebouwd vanwege capaciteitstekorten in een latere schakel van de logistieke keten.
Noem het een geluk bij een ongeluk. De vaccinatieoperatie kan in Nederland nog wekenlang in het huidige tempo verderdraaien, zelfs als er helemaal geen Covid-19-vaccins geleverd zouden worden.
Aan voorraad geen gebrek
Omdat de hele wereld schreeuwt om coronaserums en dit de grootste logistieke operatie in de geschiedenis van de mensheid is, liggen tekorten in de lijn der verwachtingen. Hierdoor is opschalen naar het optimale tempo zoals in het Verenigd Koninkrijk, de Verenigde Staten en Israël begin 2021 niet mogelijk. Hoe kunnen deze landen hier geen problemen mee hebben? Kort gezegd: het inkoopbeleid van de Europese Unie.
De Britten en Amerikanen kunnen zo snel blijven prikken omdat zij niet alleen hun logistiek op orde hebben, ze beschikken eveneens over een voorraad van tientallen miljoenen serums. Dit komt omdat ze veel sneller handelden bij de onderhandelingen met de farmaceuten dan het bureaucratische Brussel waarin iedere beslissing intern overlegd dient te worden.
Ook de Europese Inclusieve Vaccin Alliantie bestaande uit Nederland, Italië, Frankrijk en Duitsland kon niet voorkomen dat de Angelsaksische concurrentie snellere deals sloot met farmaceuten als AstraZeneca, Pfizer en Moderna. Tijdschrift Politico schreef hier een uiterst leesbare terugblik over.
Frustratie, getreuzel en geblunder
Wat is het gevolg? Fabrieken in Nederland, België en Duitsland waar iedere dag opnieuw grote hoeveelheden vaccins bestemd voor het Verenigd Koninkrijk van de lopende band rollen, terwijl binnen de eigen Unie de voorraad steeds verder slinkt. Maar! We betalen wel aanzienlijk minder voor de prikken dan de rest van de wereld. Waar EU-voorzitter Ursula Von der Leyen in december nog trots het startschot afvuurde van de historische Europese vaccinatiecampagne, is ze een krappe maand later vooral het middelpunt van kritiek in een slepende diplomatieke farmaceutensoap waarbij het handelsconflict met AstraZeneca van afgelopen week een gênant dieptepunt vormde.
Betaalt de EU nu de prijs voor haar eigen zuinigheid, logge besluitvormingsprocessen en getreuzel? Het heeft er alle schijn van. De Britten hadden de deal met de Oxford-fabrikant drie maanden eerder rond terwijl het kleine Israël een forse zak geld plus waardevolle medische data over had voor hun plaats in de fast lane bij Pfizer.
Sommige landen zoals Hongarije hebben dermate weinig vertrouwen in de collectieve EU-inkoop dat ze naar Servisch voorbeeld hun heil hebben gezocht in Russische en Chinese vaccins die ze nu op eigen houtje proberen in te slaan. Hoewel de kans op nieuwe tegenslagen bij de levering aan EU-landen in de komende maanden aanzienlijk is, kan het zuinige Nederland voorlopig nog een poosje vooruit dankzij – of ondanks – onze ‘zorgvuldig’ opgebouwde voorraad.
Als je dit artikel leuk vindt, lees dan ook:
