Wanneer is de coronacrisis afgelopen? Dat is begin 2021 het heetste hangijzer waar de wereld mee worstelt. Een enorme vaccinatiecampagne die precies een maand geleden van start ging, moet de Covid-19-pandemie op termijn naar de geschiedenisboekjes verwijzen. Toch zijn we er nog lang niet. Want ook het Wereldkampioenschap coronavaccinprikken moet eerder beschouwd worden als een lastige marathon dan een simpele sprint.
Het klinkt eenvoudig: vaccins produceren en miljoenen mensen inenten. Toch is dit op een snelle vakkundige wijze voor elkaar krijgen een uiterst zware kluif. Niet alleen zijn landen afhankelijk van de levering van verschillende serums. Ze moeten ook nog daadwerkelijk toegediend worden. Het liefst zo snel mogelijk. Het incidenteel uitdelen van een prikje, is een heel ander verhaal dan het op grote schaal vaccineren van de gehele bevolking.
Waar staan de landen een maand na V-Day? Dat wordt duidelijk met de onderstaande prikkaart van Europa waarop het huidige percentage gevaccineerden is gevisualiseerd. Na Bulgarije bungelt Nederland van de EU-lidstaten momenteel onderaan met een summiere 0,94%. Geen oranje om blij van te worden.
Britse bloedspoed en Servische serumsprint
In Europa is in nog maar weinig landen echt sprake van ‘massaal’ vaccineren. De meeste lidstaten zetten wel mondjesmaat een vaccinatie, maar dit zet weinig zoden aan de dijk. Alleen in Verenigd Koninkrijk lijkt de anders zo vaak bekritiseerde NHS de volledige logistieke operatie optimaal onder controle te hebben. Hier heeft inmiddels al meer dan een op de tien inwoners minstens eenmaal een coronavaccin toegediend gekregen. Ook niet EU-land Servië valt op. Dat lijkt, na een uiterst stroeve start, zijn draai gevonden te hebben. In tegenstelling tot andere landen, vertrouwen de Serviërs op het Chinese Sinopharm-serum waar ze miljoenen van inkochten. Dat dit middel een effectiviteit heeft van 75 tot 80% en niet is goedgekeurd door de EMA, nemen ze op de koop toe.
Toch wordt het verschil met ‘wereldkampioen’ Israel, dat over de ‘luxe’ beschikt van een hoog aantal dienstplichtigen en reservisten, groter en groter. Bijna de helft van de 8,8 miljoen koppen tellende bevolking is reeds eenmaal ingeënt tegen het coronavirus. Inmiddels begint dit aanzienlijke aantal ook merkbaar te worden in de opnamecijfers in het land. Deze liepen met maar liefst 60 procent terug onder de zestig plussers in de eerste drie weken van de vaccinatiecampagne. En dat allemaal al na de eerste Pfizer-prik waarvan nog een tweede moet volgen voor een optimale bescherming tegen Covid-19. De wereldwijde top 10 ziet er eind januari als volgt uit.
Tussenstand versus priktempo
Tot dusver ligt de focus in berichtgeving over de vaccinatiecampagne enorm op het totale aantal toegediende vaccins. Dit percentage toont echter maar voor een deel aan hoe ‘goed’ een land bezig is met het uitrollen van de vaccinatie. Een minstens zo belangrijk getal is het aantal vaccins dat per dag wordt toegediend. Hierdoor wordt inzichtelijk hoe snel landen hun prikcapaciteit kunnen opschalen en of ze kampen met voorraadproblemen indien het tempo daalt.
In Nederland is deze flessenhals relatief breed omdat hier nog altijd honderdduizenden vaccins liggen opgeslagen in Oss waardoor er een mogelijke inhaalslag in het verschiet ligt.
Het tempo is in landen als Denemarken, Italië en Spanje na een vliegende start begin deze maand volledig verdwenen. Prikt Nederland wel écht zo veel trager dan de rest? Nee. Hoewel ons land onder het EU-gemiddelde zit, wordt er eigenlijk nergens écht haast gemaakt. De valse start heeft echter voor een achterstand gezorgd waardoor Nederland op het eerste kaartje zo slecht uit de verf komt. Maar dit percentage toont niet het volledige verhaal.
Op de onderstaande prikkaart wordt het dagelijkse aantal toegediende vaccins per 10.000 inwoners op basis van het voortschrijdende weekmoyenne getoond. Nederland traag? Ja. Maar zijn al die anderen nou zo snel? Nee. Dit teruggeschroefde tempo wordt duidelijk zichtbaar als je de cijfers van vorige week erbij pakt.
Werk aan de winkel
Vaak wordt gedacht dat het toedienen van miljoenen vaccins vooral een medische aangelegenheid is. Toch is dit daadwerkelijk ten uitvoer brengen eerder een logistiek vraagstuk. Hoe manifesteer je in een paar maanden een geoliede prikmachine die op industriële schaal de bevolking zo snel mogelijk naar de vrijheid helpt? Alleen een voldoende voorraad vaccins, is daarbij niet afdoende. Ook de uitvoering moet op strategische wijze plaatsvinden.
Alleen in Groot-Brittannië lijken ze de schakeltjes van dit logistieke radarwerk eind januari op de juiste plek te hebben. De Britten voeren het tempo zelfs steeds verder op, terwijl dit in de rest van Europa allerminst het geval is. Dit is ook te verklaren: de planken met Pfizer-vaccins zijn bijna leeg en de volgende batch laat nog even op zich wachten.
Indien de EU-landen hun huidige tempo en capaciteit niet opvoeren, is het toekomstbeeld zeer somber. Dit wordt direct duidelijk op de volgende infographic met de geschatte datum waarop 70 procent van de volwassenen tweemaal is gevaccineerd tegen Covid-19 indien er met hetzelfde treuzeltempo wordt verder geprikt. Dit is in het Verenigd Koninkrijk nog voor de zomer het geval terwijl er in Bulgarije begin 2042(!) pas genoeg inwoners zijn ingeënt om te kunnen spreken van groepsimmuniteit.
Logistieke monsterklus
Om op deze toekomstige ‘Groepsimmuniteitdag’ uit te komen is gebruik gemaakt van het huidige aantal toegediende prikken plus het voortschrijdende daggemiddelde dat geëxtrapoleerd is naar het moment waarop 70 procent van de inwoners van 19 jaar en ouder twee prikafspraken achter de rug heeft.
Zijn deze deze schattingen realistisch? Gelukkig niet. Prikt Nederland het traagst van allemaal? Ook niet. Kroatië, Litouwen, Italië, Hongarije, Letland en Bulgarije treuzelen nog meer op basis van de dagcijfers van de voorbije week. Hoewel ons land inderdaad niet bepaald bij de kopgroep zit, is de prikcapaciteit momenteel in in geen enkele lidstaat op orde.
Denemarken – en in mindere mate Spanje en Italië – toonden in januari wel aan dat ze in staat zijn om wat tandjes bij te schakelen bij voldoende voorraad. Maar nergens is de snelheid tot nu toe hoog genoeg geweest om al in 2021 je naasten in de armen te springen en te proosten op Coronabevrijdingsdag. De bovenstaande infographic moet vooral aantonen hoe essentieel schaalvergroting is voor een vlotte en voorspoedige vaccinatiestrategie.
De vaart erin…
Het is ligt in de lijn der verwachtingen dat de vaart er in de komende maanden meer inkomt als de miljoenen doses Janssen, AstraZeneca, CureVac en Sanofi van de lopende band rollen. Toch dient de fase hierna – de serums ook daadwerkelijk in bovenarmen steken op Britse (of Israëlische schaal) – absoluut niet onderschat te worden.
Het vormt de meest complexe logistieke puzzel uit de geschiedenis van de mensheid met miljarden losse schakeltjes zoals serums, zorgpersoneel, producenten, leveranciers, faciliteiten, overheden en inwoners. Hoe zorg je ervoor dat de juiste spullen bij de juiste mensen terecht komen. Als dit niet strak georganiseerd is, zorgt zand in de machine voor vertraging van maanden of zelfs jaren.
Anders duurt het nog jaren
Hoe goed regeringen over deze operatie hebben nagedacht, leren we in de nabije toekomst. Een ding is duidelijk: de EU-landen moeten allemaal een heel gebit aan tandjes bijzetten want met het huidige tempo zitten we hier nog jaren aan vast. Los van de slepende lockdownmoeheid, economische malaise en mentale kwelling, leidt klungelig getreuzel in deze nieuwe fase onvermijdelijk tot meer slachtoffers en aanhoudende drukte in ziekenhuizen.
Wanneer viert Nederland ‘Coronabevrijdingsdag’? Hopelijk in 2021. Maar om dit te bereiken, moet nog een ongekende hoeveelheid werk verzet worden. En ja: dit is een wedstrijd. Een wedstrijd die we moeten winnen.
