De Brainportregio is een belangrijke groeimotor van de Nederlandse economie. Het is dan ook, zowel voor de regio zelf als voor het land, van groot belang om die positie verder te verstevigen. Dat daarmee niet alleen het verdienvermogen toeneemt maar ook talrijke maatschappelijke opgaven kunnen worden aangepakt, maakt dat doel alleen maar relevanter. In een serie van 12 artikelen kijkt Innovation Origins naar de meest in het oog springende vraagstukken binnen dit streven. Leidraad daarbij is het onderzoek ‘Brainport aan de top‘ dat Rabobank in samenwerking met Strategy Unit publiceerde. Vandaag het negende artikel in deze reeks, waarin we naar kijken naar het koesteren, opleiden en aantrekken van talent.
Met een keurige 7,1 geven de hoofdrolspelers een positief oordeel over de manier waarop de Brainportregio omgaat met het koesteren, opleiden en aantrekken van talent. Toch is er nog geen reden voor een al te groot halleluja: niet alleen zitten er grote verschillen in die beoordeling (studenten blijken er bijvoorbeeld aanzienlijk minder positief over) maar er hangen ook een paar donkere wolken boven de (arbeids)markt. Die hebben te maken met de houdbaarheid van dit succes in tijden van laagconjunctuur, een dreigende mismatch tussen vraag en aanbod, zorgen over de aansluiting van de opleidingen op het werkveld, de problematiek rond internationals en seizoenswerkers en de aantrekkelijkheid van de regio zelf.
De opgave om aantrekkelijk te blijven voor bestaande en toekomstige werknemers en talenten is dus aanzienlijk. Maar het nadenken daarover is al volop in gang, bijvoorbeeld binnen het arbeidsmarktteam van Brainport Development. Program Director Yvonne van Hest volgt de talentenstromen al bijna 10 jaar. Die ervaring heeft niet alleen veel inzichten opgeleverd, maar ook het nodige realisme. “Momenteel wordt er bijvoorbeeld heel veel verwacht van omscholing. In theorie is dat een fantastisch middel, de behoefte aan Tech- en IT-gerelateerde banen is enorm dus hoe meer mensen die materie beheersen, des te dichter we bij een oplossing komen. Maar in de praktijk blijkt het toch niet zo gemakkelijk om van – pakweg – een historicus een systems engineer te maken.”
Magneetwerking
Daar komt nog een uitdaging bij, zegt van Hest. “Het liefste wil je mensen met beroepen waar structureel minder behoefte aan is omscholen tot vakmensen die wel hard nodig zijn. Maar in veel gevallen is het niet zo zwartwit. Door bijvoorbeeld een verpleegkundige om te scholen tot IC-verpleegkundige los je op de IC wel een probleem op, maar je creëert een nieuw probleem bij de bron: er ontstaat ook weer een vacature voor een verpleegkundige.”
Gerard Zwartkruis, directeur Bedrijven bij Rabobank regio Eindhoven, ziet een grote uitdaging voor de arbeidsmarkt in het aantrekkelijk houden van de regio zelf. “Brainport Eindhoven heeft de impact van een metropool maar de uitstraling van een provinciestad. De magneetwerking van deze stad moet omhoog. De kranten staan niet voor niets vol met verhalen over de aanpak van de woningbehoefte en andere aspecten van het voorzieningenniveau. Gelukkig zijn er nu plannen genoeg, maar we praten wel over tientallen jaren in uitvoering. De vraag is of we ons zoveel tijd kunnen permitteren.”
“Wij hebben hier de beschikking over een unieke combinatie: slimme koppen en gouden handen. We bedenken het én we maken het.”
Gerard Zwartkruis
Zwartkruis denkt daarnaast dat het “unieke ecosysteem” nog beter uitgebuit kan worden. “Wij hebben hier de beschikking over een combinatie die je nergens anders ziet: slimme koppen en gouden handen. We bedenken het én we maken het. Dat is zichtbaar in al die topbedrijven, maar ook in events als de Dutch Design Week, de Dutch Technology Week, Glow en de Maker Faire. Als je daar nou eens een soort satéprikker doorheen zou steken en ook de rest van het jaar elementen daaruit zichtbaar maakt, dan is dat in zichzelf een belangrijk element om talent te behouden en aan te trekken. Zeker als je het weet te combineren met aansprekende andere terugkerende events zoals het WK robotvoetbal, een lokale Solar Challenge of nieuwe activiteiten rond esports of gamification. Laat onze corona-ervaring bovendien een inspiratie zijn om dat alles in een hybride vorm te gieten: dat kan zorgen voor een vernieuwing die talenten echt aan de stad kan binden.”
Internationals
De betrokkenen bij het Rabobank-onderzoek geven aan dat het goed zou zijn om minder talenten uit het buitenland te halen en in plaats daarvan een beroep te doen op lokale krachten. “Internationals beseffen minder hoe ze bij kunnen dragen aan het woon- en leefklimaat van de Brainport”, zo concluderen de onderzoekers. “Er is teveel gefocust op het halen van buitenlandse talenten. Lokaal talent wordt onvoldoende betrokken en behouden.” Toch is het een illusie om te denken dat we het zonder inbreng van buiten kunnen redden, zegt Yvonne van Hest. “Voldoende instroom en buitenlands talent blijven ook belangrijk, je kunt simpelweg niet iedereen omscholen. Hoe hoger het gevraagde niveau, des te lastiger dat wordt. Om- en bijscholing kan én moet zeker helpen, maar er zijn meer structurele oplossingen nodig voor het onderliggende probleem. Ook werkervaring speelt een rol, vandaar dat bedrijven op zoek blijven naar buitenlandse kenniswerkers.”
“Voldoende instroom en buitenlands talent blijven ook belangrijk, je kunt simpelweg niet iedereen omscholen.”
Yvonne van Hest
Talentenpool en Employeneurship
Een obstakel zien de onderzoekers in de aansluiting tussen het onderwijs en het bedrijfsleven: “De geringe instroom van technisch geschoold (mbo)personeel is een industriebreed probleem. Aansluitend hierop is er sprake van differentiatie tussen de vaardigheden die tijdens de opleiding aan bod komen en de werkelijke vaardigheden die bij een baan gevraagd worden. Hiervoor zou een nauwere samenwerking tussen het onderwijs en het bedrijfsleven een oplossing kunnen bieden.” Zoals mede dankzij Fontys en Summa al volop gebeurt op Brainport Industries Campus (BIC) en Automotive Campus Helmond. “En niet alleen daar”, vult Zwartkruis aan. “Je ziet overal dit soort initiatieven ontstaan, óók bij de bedrijven zelf. Neem Sioux, NTS en ASML; allemaal bouwen ze hun eigen campussen met aandacht voor training en opleiding. Ik geloof heel erg in het combineren van opleidingen met mkb. Het maakt de drempel een stuk lager, twee kanten op.” De Rabodirecteur wijst erop dat het juist nu, ondanks de Corona-impact, belangrijk is te blijven investeren in het opleiden en trainen van mensen. “Mooi voorbeeld daarvan is TMC, de technische dienstverlener uit Eindhoven die vol inzet op het blijven ontwikkelen van haar pool van technici. Met een mooi woord noemt men dat employeneurship.”
Een andere veel gehoorde oplossing is het creëren van een Brainportbrede talentenpool. Een van de ondervraagden voor het onderzoek: “Uiteindelijk zien we dat we binnen het ecosysteem concurreren met elkaar binnen dezelfde talentenpool. Als we willen groeien moet de talentenpool samen ontwikkeld worden en groot genoeg gehouden worden om de bedrijven te bedienen.” Zwartkruis onderschrijft het principe maar wijst erop dat de tijden (en behoeften) nu wel anders zijn dan voorheen. “Voor de Rotterdamse haven werkte zo’n arbeiderspool uitstekend: het zorgde ervoor dat de havenarbeiders konden rouleren tussen bedrijven, als het me de ene even wat minder ging dan met de ander. Het zou fantastisch zijn om dat ook hier toe te passen. Maar bedenk wel dat de behoefte aan expertise anders is en ook meer fluctueert. Dat betekent dat om- en bijscholing sowieso een belangrijke rol moet spelen.”
“Een platform dat studenten kan koppelen aan het bedrijfsleven zou heel nuttig kunnen zijn.”
Sanne van Kouwen
Brainport Connect
De studenten die meededen aan het onderzoek denken dat een meer specifieke uitwerking van zo’n pool zou kunnen werken. “In de vorm van een platform dat studenten kan koppelen aan het bedrijfsleven zou het wel nuttig kunnen zijn”, licht Sanne van Kouwen toe. Zij heeft zich, als onderdeel van haar Master in Innovation Sciences, binnen het onderzoek gericht op de positie van de studenten in de regio. “Studenten geven aan dat de start van Brainport Connect wat dat betreft positief is, maar dat ze toch de link met het bedrijfsleven te missen. Er zijn wel goede initiatieven, zoals Innovation Space aan de TU Eindhoven, maar dat is maar voor een select groepje studenten nog. De grote OEMs zijn ook wel zichtbaar, maar dat geldt veel minder voor het mkb. Het zou enorm helpen als Brainport dat op een of andere manier structureel kan stimuleren, bijvoorbeeld in de vorm van een ‘Brainport traineeship’, zoals een van de studenten suggereerde. Zo maak je van heel veel individuele initiatieven iets groots en structureels.” Wat Van Kouwen daarnaast opviel is het feit dat Brainport buiten Eindhoven nog wat bekender mag worden. “We hebben voor dit onderzoek ook gesprekken gevoerd met studenten aan de TU Delft en daar hadden ze echt geen idee wat Brainport eigenlijk is. Dat is zo zonde!”
Schaap met vijf poten
Yvonne van Hest heeft ook nog een concrete tip voor de werkgevers binnen de Brainportregio: “Stop met zoeken naar dat schaap-met-de-vijf-poten voor elke vacature. Sta open voor andere smaken, zoals die interessante internationale student die helaas (nog) geen goed Nederlands spreekt, of de gemotiveerde omgeschoolde kandidaat die een paar diploma’s mist. Of denk na over het anders inrichten van je interne processen, bijvoorbeeld via automatisering. Nu lijkt het erop dat veel bedrijven relatief lang hun vacatures open hebben staan, terwijl een schaap met drie of vier poten echt ook heel goed kan functioneren.”
Lees hier de andere tot nu toe gepubliceerde artikelen in deze 12-delige serie.
Als je dit artikel leuk vindt, lees dan ook:
