Over Decarbonizing Europe
Waar gaat het coronaherstelfonds over?
De Europese Commissie heeft een bedrag van 723,8 miljard euro beschikbaar gesteld om de gevolgen van de coronacrisis te bestrijden en Europa groener, schoner en toekomstbestendig te maken. Alle lidstaten konden plannen indienen voor een uitkering uit dit fonds.
Wie doen er allemaal mee?
Alle lidstaten van de Europese Unie. Alle lidstaten? Nee, Nederland heeft nog geen plannen ingediend. Hoewel eind januari bekend werd dat er achter de schermen in Nederland hard is gewerkt om de Europese miljarden binnen te slepen.
Waar moeten de lidstaten het geld aan uitgeven?
Minstens 37 procent moet worden gebruikt voor vergroening en 20 procent voor digitalisering. Daarnaast zijn er nog andere speerpunten:
– Smart, sustainable and inclusive growth
– Social and territorial cohesion
– Public health, economic social and institutional resilience
– Policy for future generations
Wat gebeurt er nog meer?
Verder heeft de EC nog enkele zogenoemde flagship areas benoemd:
Power up
Renovate
Recharge and Refuel
Connect
Modernise
Scale-up
Reskill and upskill
Wat gaat Innovation Origins doen?
De komende maanden besteden we aandacht aan de uitvoering van de plannen. We beschrijven wat elk land doet om de CO2-uitstoot terug te dringen en we maken reportages van innovatieve projecten. Aan de hand van infographics kun je de inspanningen van de lidstaten met elkaar vergelijken.
Een crisis als de coronapandemie vraagt om stevige maatregelen. De EU heeft 723,8 miljard vrijgemaakt om met het coronaherstelfonds (Recovery and Resilience Facility; RRF) de Europese economie uit de door corona veroorzaakte recessie te trekken. Om aanspraak te maken op een deel van die grote zak geld, dienen lidstaten een plan in bij de Europese Commissie. In de serie Decarbonizing Europe leggen we die plannen onder een vergrootglas.
Binnen Europa neemt Luxemburg een unieke plaats in. Door zijn geografische ligging is het zowel een doorvoerland als een strategisch gebied voor bedrijven. Deze kenmerken zijn ook goed terug te zien op de emissie-cijfers. Want het Groothertogdom heeft het hoogste percentage broeikasgassen dat per hoofd van de bevolking wordt uitgestoten. De helft daarvan is afkomstig van het vervoer, met name van buiten Luxemburg geregistreerde voertuigen.
Lage brandstofprijzen lokken automobilisten uit omliggende landen. Dit “tanktoerisme” alleen is goed voor twee derde van de mobiliteitgerelateerde emissies. Zeven op de tien voertuigen die bij Luxemburgse tankstations tanken, komen uit het buitenland.
Een bezoek aan een benzinestation dicht bij de grens bevestigt dat beeld. In de zuidelijke stad Dudelange steken voortdurend Franse auto’s de grens over om goedkoper te tanken. Hoewel de Luxemburgse regering vanaf januari 2021 hogere belastingen heeft ingevoerd – met elk jaar prijsstijgingen – is de situatie niet veel veranderd. “Het is nog steeds erg voordelig voor ons,” merkt een Franse automobilist op – die liever anoniem wil blijven – terwijl hij aan het tanken is.
“Dankzij de lagere belastingen hebben zich hier veel logistieke bedrijven gevestigd, waardoor de vrachtluchthaven aantrekkelijk is geworden. Goederen die hier met vrachtvliegtuigen aankomen, worden overgeslagen in vrachtwagens, die -volgetankt met goedkope brandstof – vervolgens door de hele Unie reizen”, legt Claudia Hitaj uit. Zij is onderzoekster op het gebied van energie en milieu aan het Luxemburgs Instituut voor Wetenschap en Technologie (LIST).
Meeste auto’s per duizend inwoners
Luxemburg voert ook een andere ranglijst aan. Het land heeft het hoogste aantal personenauto’s per duizend inwoners – 681 in 2019. “Dat het een zeer welvarend land is, is niet de enige reden achter dit aantal. Soms is de auto de enige optie om naar het werk te gaan”, duidt Hitaj.
De pendelaars wonen op het platteland of komen uit de buurlanden. Als je met de trein van België naar Luxemburg-stad reist, kun je de intercity nemen die vanuit Luik gaat. Maa dat betekent wel dat je onderweg op verschillende stations stopt. Voor de dagelijkse pendelaar is dat niet comfortabel. Daarom lezen velen voor reizen met de auto.
Thomas Gibon is ook onderzoeker bij LIST. “Vorig jaar ontdekten we bij het bijhouden van de CO2-voetafdruk dat de helft van de werknemers in kleine dorpen woont waar geen aansluiting is op het openbaar vervoer, of waarbij er drie verbindingen nodig zijn om op de bestemming te komen. Bovendien ontbreekt het ons aan coördinatie met Frankrijk en Duitsland.”
Sinds 1990 is de bevolking van Luxemburg exponentieel gegroeid – van 381.000 tot 630.000 nu. Dit proces is nog steeds aan de gang. Overal wordt gebouwd; aan spoorwegen, wegen en gebouwen. Als gevolg daarvan zijn meer mensen naar het platteland verhuisd. “Hoe dichter de mensen bij elkaar wonen, hoe efficiënter het openbaar vervoer kan zijn”, voegt Hitaj eraan toe.
In een poging om het gebruik van auto’s te ontmoedigen, is in Luxemburg het openbaar vervoer sinds maart 2020 gratis; met uitzondering van de 1e klas van treinen. Hitaj: “Het was een groots gebaar, maar ik denk niet dat het zo’n groot effect heeft gehad op het terugdringen van het autogebruik. Afhankelijk van waar je woont, gebruiken mensen nog steeds de auto, omdat reizen met het openbaar vervoer te veel tijd vergt. Natuurlijk zijn er positieve effecten. Want wie geen auto heeft, kan gratis reizen. En het is ook goed voor toeristen.”
Groenere mobiliteit
De Europese Commissie heeft Luxemburg 93 miljoen euro toegekend vanuit het coronaherstelfonds. Een groot deel van dat geld -30 miljoen euro- wil het land besteden aan de uitbreiding van het netwerk van laadpalen. Luxemburg streeft naar 49 procent elektromobiliteit in 2030. Om dit doel te bereiken, onderkent het kabinet het gebrek aan oplaadpunten. Met het Europees geld kunnen zowel publieke, als niet-openbare oplaadpunten worden gefinancierd. De rest van het geld gaat naar zo’n 20 verschillende projecten. Het gaat daarbij om projecten als de digitalisering van het openbaar bestuur, de verbetering van de gezondheidszorg en de aanleg van een zero-emissiewijk in een voormalig industriegebied.
“Elektrificatie is het belangrijkste doel op korte termijn, aangezien de ontwikkeling vanhet nationale waterstofplan nog vrij veel tijd vergt”, zegt Gibon. Ook werkt het Groothertogdom met eigen middelen aan alternatieven voor het woon-werkverkeer over de weg, zo onderstreept Gibon. “Zo moet tegen 2028 een nieuwe tramlijn Esch-sur-Alzette met Luxemburg-stad verbinden. Daarnaast komt er ook een fietssnelweg. We hopen dat door deze projecten steeds meer mensen op een duurzame manier van tussen werk en huis gaan reizen.”
Waterstof
Naast mobiliteit draagt ook de industrie bij aan de hoge emissiecijfers in het land. “Luxemburg is ook een belangrijke emissie-exporteur. Staal, banden en andere energie-intensieve producten zijn enkele van de belangrijkste exportproducten. Daarnaast is er een aluminiumsmelterij – in Clerveaux, in het noorden van het land – en die heeft ook een grote impact op de CO2-uitstoot,” legt Gibon uit.
De staalindustrie is nog steeds belangrijk voor de Luxemburgse economie. De fabrieken draaien nu op elektriciteit. In de toekomst zou deze elektriciteit afkomstig kunnen zijn van waterstofgeneratoren, zo menen de onderzoekers.
NextGeneration EU
De coronacrisis is een van de grootste uitdagingen van onze tijd. Met NextGenerationEU – met 806,9 miljard euro het grootste herstelplan ooit – wil de Europese Unie de lidstaten helpen om sterker uit de crisis tevoorschijn te komen. Het coronaherstelfonds vormt de kern van dit plan (723,8 miljard euro).
Dit fonds heeft twee doelen: ten eerste de Europese economie uit de recessie trekken die door de coronapandemie is veroorzaakt. Tegelijkertijd is het bedoeld om een impuls te geven aan belangrijke investeringen voor de toekomst en aan maatregelen om verandering door te voeren.
Alle 27 lidstaten hebben een plan ingediend. Of al het geld ook daadwerkelijk wordt uitgekeerd, is afhankelijk van een uiteindelijke beoordeling van de projecten. Zo moeten bijvoorbeeld de landen ten minste 37 procent van hun begroting besteden aan klimaatmaatregelen en 20 procent aan digitalisering.
Duurzame groei
Naarmate Luxemburg blijft groeien, wordt de transitie naar een klimaatvriendelijke economie steeds nijpender. “De belangrijkste beslissing die we nu kunnen nemen, is ingrijpen bij die sectoren waar die groei plaatsvindt”, stelt Hitaj. “Op dit moment zien we op allerlei beleidsterreinen versnipperingen, omdat vooral kleine gemeenten groeien. Als deze versnippering blijft aanhouden, dan wordt het straks erg moeilijk om een efficiënt openbaar vervoersysteem te ontwikkelen. Het vereist ook coördinatie op nationaal niveau. Want het zijn de gemeenten die steeds meer inkomsten uit belastingen krijgen als zich daar steeds meer mensen vestigen.
Bij het verwezenlijken van die duurzame groei spelen ook voormalige industriecomplexen een belangrijke rol. Door die een nieuwe invulling te geven, hoeft elders geen nieuw terrein te worden ontwikkeld. Ook houdt het land zo de herinnering aan de eigen staalindustrie levend. In de Belvaux staan overblijfselen van een hoogoven als monument naast de gloednieuwe gebouwen van de universiteit.
Hetzelfde principe wordt gevolgd in een van de andere projecten van het Luxemburgse herstelplan. De op één na grootste investering betreft namelijk de ontwikkeling van het energieconcept voor de exploitatie van een emissievrije wijk in het voormalige industriegebied van Dudelange. De wijk moet betaalbare huisvesting bieden, aangezien de groei van het land ook tot een stijging van de huizenprijzen heeft geleid.
Lees ook: Luxemburg wil naar CO2-neutraal door minder forenzen, gemengde bossen en weer winkelen om de hoek
Steun ons!
Innovation Origins is een onafhankelijk nieuwsplatform, dat een onconventioneel verdienmodel heeft. Wij worden gesponsord door bedrijven die onze missie steunen: het verhaal van innovatie verspreiden. Lees hier meer.
Op Innovation Origins kan je altijd gratis artikelen lezen. Dat willen we ook zo houden. Heb je nou zo erg genoten van de artikelen dat je ons een bedankje wil geven? Gebruik dan de donatie-knop hieronder:
