Basiskennis over CO2 ontbreekt vaak in klimaatdiscussies

Dit is een gastbijdrage van Jan van der Meer, wethouder duurzaamheid in Eindhoven. 

De afgelopen weken ontstond een heftig debat over het ontwerp-klimaatakkoord. Met als gevolg dat klimaatverandering weer door menigeen wordt betwijfeld. Aan de discussies is vaak te merken dat basale kennis over CO2 ontbreekt en daarom zou het goed zijn als daar meer aandacht voor komt in blogs en artikelen. Ik ga een poging doen. Conservatieven doen er goed aan de wetenschap te respecteren en op zoek te gaan naar een eigen maatregelenpakket. Want je hoeft zelf echt geen wetenschapper te zijn om te constateren dat er iets aan de hand is. De sleutel ligt in de basiskennis over de effecten van CO2 die bij ons allemaal aanwezig zou moeten zijn.

Alsof het was afgesproken, werd door verschillende conservatieve en populistische opiniemakers vlak voor de kerst de aanval ingezet op het klimaatakkoord. De Telegraaf ging als vanouds daar het verst in door met ronkende headlines het Nederlandse volk alvast in de contramine te krijgen. En omdat de maatregelen door de conservatieven niet gepruimd worden, wordt ook maar meteen ontkend dat de aarde opwarmt en/of dat de mens daar enige invloed op heeft.

Op social media proberen zowel ‘klimaatalarmisten’ als ‘klimaatsceptici’ elkaar te overtuigen met allerlei grafiekjes en artikelen. Van het web is al gauw een artikel te plukken uit jouw gading, of het nu waar is of niet. Dat we over deze zaken al sinds 1988 een panel hebben van honderden wetenschappers uit de hele wereld (het Intergovernmental Panel of Climate Change; IPCC), die constant bezig zijn met het evalueren van de risico’s van klimaatverandering op basis van kritisch getoetste onderzoeken, is blijkbaar niet afdoende. Maar het IPCC levert al jaren het bewijs: de aarde warmt op en de opwarming wordt veroorzaakt door een teveel aan CO2 in de atmosfeer, daar terecht gekomen door verbranding van fossiele brandstoffen.

Deze consensus onder de wetenschappers mag echter de tegenstanders van klimaatbeleid niet vermurwen. De populisten hebben nu zelfs een nieuw frame bedacht, namelijk dat de wetenschappers hun brood verdienen met klimaatwetenschap en dat ze daarom niet onafhankelijk zijn. Zo is de aardige weerman Gerrit Hiemstra ook ineens verdacht. De Telegraaf kwam met een manifest van 24 ‘wetenschappers’ met een tegengeluid. Daar zat geen enkele klimaatwetenschapper tussen en niemand had een door andere collega’s beoordeeld wetenschappelijk artikel over het klimaat op zijn naam staan. Voor de Telegraaf is het blijkbaar geen probleem om dan net te doen alsof de meningen binnen de wetenschap verdeeld zijn over klimaatverandering. Alles voor het doel om dat vermaledijde klimaatakkoord maar van tafel te krijgen. En zo ontstaat dan toch weer ruis in de samenleving over (de oorzaken van) klimaatverandering.

Aan de twitterdiscussies valt me het meeste op dat veel mensen een gebrek hebben aan basiskennis over het functioneren van de atmosfeer en de rol van CO2 daarin. Als je eenmaal globaal weet hoe een en ander werkt, is het makkelijker te begrijpen waar het allemaal om gaat. Simpel gezegd komt het op het volgende neer. Toen de wereld zo’n 4,5 miljard jaar geleden ontstond was er nog geen zuurstof in de atmosfeer en waren er ook nog geen dieren om die zuurstof op te nemen. Langzaamaan hebben planten koolstofdioxide (CO2) via fotosynthese omgezet naar zuurstof en konden dieren (waaronder de mens) ontstaan. Deze balans in het dunne laagje atmosfeer rondom de aarde – waar we dus van afhankelijk zijn als mens – wordt sinds het industriële tijdperk verstoord. De door de planten opgenomen CO2 kwam via verrotting van uitgestorven planten in de aardbodem terecht en uiteindelijk na miljoenen jaren in steenkool, olie een aardgas. De mens heeft deze fossiele brandstoffen ontdekt en sindsdien in steeds sneller tempo opgestookt waardoor de opgeslagen CO2 in enkele decennia weer vrijkomt en de balans ernstig wordt verstoord. Door toedoen van de mens dus.

Koolstofdioxide is een gas dat in de atmosfeer ervoor zorgt dat zonnestralen weliswaar de aarde kunnen bereiken maar moeilijk weer wegkunnen. Dit wordt daarom ook wel het broeikaseffect genoemd. Teveel aan CO2 in de atmosfeer leidt dus tot opwarming van de aarde. Deze basale kennis zou wat meer mogen worden verteld in alle blogs en artikelen, zodat er niet meer met allerlei wetenschappelijk onderzoek hoeft te worden gezwaaid om aan te tonen dat klimaatverandering gaande is, wat de oorzaken zijn en wat er tegen te doen valt. En je hoeft tegenwoordig echt geen wetenschapper te zijn om te constateren dat er iets aan de hand is. Hitterecords worden in steeds hoger tempo verbroken. Nederland moet bijvoorbeeld nog steeds bijkomen van twee hittegolven en een lange periode van droogte in 2018. De tien warmste jaren ooit gemeten zijn vrijwel allemaal jaren van na 2000. Kortom, laat de wetenschap in waarde en gebruik ook vooral je eigen gezond verstand.

Zoals ik in de inleiding al stelde, pruimen veel conservatieven de maatregelen niet die in het ontwerp-klimaatakkoord staan. Maar in plaats van zelf maatregelen bedenken gaat men de wetenschap in twijfel trekken. Puur om niets te hoeven doen. In die zin zijn het ware conservatieven. Maar de oorlog over de wetenschap is gewoonweg niet te winnen, niet alleen omdat het bewijs van antropogene opwarming overweldigend is, maar ook omdat de opwarming gewoon buiten in de werkelijkheid is te ervaren. Het wordt alsmaar droger, heter en natter en iedereen ervaart dit inmiddels; over de hele wereld. De oplossing om erger te voorkomen is toch echt de reductie van CO2. Dus tegen de klimaatsceptici zeg ik: laat de wetenschap voor wat het is en kom met eigen maatregelen. Dat mag gerust kernenenergie en thorium zijn, maar doe iets en ga op een constructieve wijze het debat aan over het maatregelenpakket.

De discussie gaat wat mij betreft ook over de verdeling van de kosten. En het gaat daarbij in Nederland echt niet om 1000 miljard euro zoals Thierry Baudet wil doen geloven. Volgens het Planbureau voor de Leefomgeving bedragen de maatschappelijke kosten zo’n drie tot vier miljard per jaar, nog veel minder dan we voor defensie elk jaar uittrekken (tien miljard). Wel zullen de lasten eerlijker verdeeld moeten worden dan nu wordt voorgesteld. Het bedrijfsleven zou bijvoorbeeld een belasting kunnen betalen per ton uitgestoten CO2. Dat zit nu niet in het akkoord.

Een laatste redmiddel van de conservatieven in het debat is de stellingname dat de bijdrage van Nederland aan het geheel maar minimaal is. We maken tenslotte maar 0,3% van de wereldbevolking uit. Maar daar staat tegenover dat we de 18e economie van de wereld (1% van het totaal) zijn en per inwoner veel meer dan gemiddeld uitstoten. Maar belangrijker is dat wij Nederlanders leven in een delta, en we dus veel risico lopen op wateroverlast door de zeespiegelstijging. Als er één volk is in Europa dat zich grote zorgen zou moeten maken over klimaatverandering dan is het wel het Nederlandse. Reductie van CO2 is dan ook essentieel voor het voortbestaan van ons land en dus moeten we ervoor zorgen dat we vanuit de achterhoede opklimmen naar de voorhoede en eindelijk eens het goede voorbeeld geven. Want met de huidige 7% duurzame energie lopen we nou niet bepaald voorop in Europa. En als je het niet doet vanwege het klimaat, doe het dan vanwege onze economie. Want hoe dan ook is de toekomst groen en daar kun je maar beter aan verdienen ook.