Door de coronapandemie is digitale zorg op afstand, via apps, slimme sensoren en andere vormen van telemedicine, in een stroomversnelling terechtgekomen. Veel patiënten omarmen deze technologische ontwikkelingen, maar hoe zit dat met zorgverleners? “Als zij de technologie niet adopteren en integreren in de zorg, raken ze op den duur patiënten kwijt”, denkt Bas Bloem, de Nijmeegse hoogleraar Neurologie en Parkinson-expert.
Een pandemie veroorzaakt veel leed, maar kan ook goede dingen voortbrengen. “Je ziet dat het gebruik van zorgtechnologie voor zorg op afstand is toegenomen”, zegt Bas Bloem, zelf al jaren voorstander van de mogelijkheden die de technologie biedt en pleitbezorger voor vernieuwingen in de zorg.
“Voorheen dachten artsen nog wel eens dat hun patiënten niet zaten te wachten op zorg op afstand, omdat ze liever bij hun arts langskomen en niet zo veel vertrouwen hebben in de technologie. Maar tijdens de coronapandemie kon het vaak niet anders. Wat bleek: verrassend veel patiënten omarmden de nieuwe mogelijkheden.” Als voorbeeld noemt hij de consulten op afstand via een beeldscherm, sensoren bij patiënten thuis en verschillende thuismetingen, voor onder meer Parkinson, hartfalen en COPD.
Blended care
“Je kunt allerlei mooie apps en instrumenten bedenken voor de patiënt. De acceptatie valt of staat met hoe de zorgverlener hier mee omgaat en dit ondersteunt”, zegt Daan Dohmen. Dohmen is hoogleraar Digitale transformatie in de zorg en is daarnaast zorgondernemer. Met zijn bedrijf Luscii, dat actief is in zeven landen in Europa en Afrika, probeert hij patiënten actief te betrekken bij hun gezondheid en de brug te slaan tussen patiënten en de ziekenhuizen. “Patiënten kunnen veel meer zelf, thuis en op afstand, en blijken hiertoe bereid. Voorwaarde is wel dat hun arts of zorgverlener de nieuwe mogelijkheden ook omarmt. De echte magie zit ‘m niet in de techniek, maar op het snijvlak van technologie en mens. Blended care, noemen we dat.”
Momentopname
Hoewel Bloem een groot voorstander is van de toepassing van digitale technologieën en zorg op afstand, is het volgens hem geen vervanging van het face-to-face contact. “Natuurlijk moet je eerst persoonlijk kennis maken met een voor jou nieuwe patiënt en daarna moet je elkaar af en toen fysiek ontmoeten. En een diagnose stellen gaat echt vele malen beter in de spreekkamer dan op afstand. Natuurlijk zie ik ook de nadelen en beperkingen van zorg op afstand, bijvoorbeeld als het gaat over privacy of de toegankelijkheid van die zorg. Tegelijkertijd zie ik dat het de mogelijkheden om contact te houden en zicht te houden op de gezondheid van patiënten aanzienlijk verbetert”, zegt Bloem.
“Wij zien bijvoorbeeld parkinsonpatiënten meestal zo’n twee tot vier keer per jaar in het ziekenhuis. Dat is echter altijd een momentopname. Als ik vraag hoe het de afgelopen maanden ging met die patiënt, weet ik niet of ik alle relevante informatie te horen krijg. En dus is het handig om meer informatie over het functioneren thuis te verzamelen via bijvoorbeeld sensoren of thuismetingen. Zo kun je onder meer objectief nagaan hoe vaak iemand is gevallen, belangrijke informatie die in de spreekkamer eigenlijk niet te verkrijgen is.”
Technologie alleen betekent niets
Als patiënt kun je niet zomaar binnenlopen bij je arts, een afspraak wordt vaak maanden vooruitgepland. “In die zin heeft zorg op afstand nog een groot voordeel: je kunt snel even contact hebben”, zegt Bloem. “Toen Noord-Italië vorig jaar zwaar getroffen werd door corona, konden parkinsonpatiënten niet meer naar het ziekenhuis. Artsen werden massaal ingezet op de covid-afdeling en de parkinsonzorg werd afgeschaald. Er is toen een online service opgezet, waarbij patiënten konden overleggen met een wildvreemde verpleegkundige die zij nooit hadden ontmoet. Die zorg werd zeer gewaardeerd, omdat ze hun vraag konden stellen en snel een antwoord kregen. Er wordt wel gezegd dat zorg op afstand zo kil is, maar dit werd door de Italiaanse patiënt juist als warm en persoonlijk ervaren.”
Vergelijkbaar is de Corona Check die Luscii, het bedrijf van Dohmen, samen met het OLVG ziekenhuis in Amsterdam ontwikkelde. Gebruikers kunnen in deze app dagelijks gegevens over hun gezondheid en klachten invoeren en krijgen zo advies of het verstandig is om zich te laten testen. Ook kunnen gebruikers een verzoek doen voor telefonisch contact met een verpleegkundige of arts. Dohmen: “Zo’n 30 artsen gaven dagelijks tegen de 200.000 mensen advies. Dat was zonder technologie niet gelukt.”
Verpleegafdeling
Het controleren van patiënten die thuis zijn en tegelijkertijd onder deskundig toezicht staan via digitale technologie, gebeurt dus steeds vaker. Voor de patiënt scheelt het reistijd en wachttijd. De technologie ondersteunt het werk van de zorgverlener en deze zogenoemde ‘remote patient control’ vermindert de druk op de ziekenhuizen. Je kunt nog een stap verder gaan, met een virtuele verpleegafdeling: de virtual ward.
Dohmen: “Dit houdt in dat patiënten die normaal gesproken nog in het ziekenhuis zouden liggen eerder naar huis kunnen om daar, met regelmatige controles en metingen, te herstellen. Zeker nu de coronacrisis de druk op de ziekenhuizen heeft vergroot, is dit een alternatief dat ziekenhuizen hun patiënten graag aanbieden. Het Nijmeegse Canisius Wilhelmina Ziekenhuis en het Jeroen Bosch ziekenhuis in Den Bosch werken hier bijvoorbeeld al mee.” Zorgtechnologie kan daarnaast worden ingezet bij selfcare, waarbij het draait om coaching en preventie op afstand.
Meer service en betere zorg
Ondanks alle mogelijkheden die digitale zorgtechnologie te bieden heeft en de versnelde implementatie door de coronacrisis, verwachten Bloem en Dohmen niet dat de arts op korte termijn moet vrezen voor zijn werk. Dohmen: “Technologie gaat de zorgverlener voorlopig niet vervangen. Daarvoor is er te veel vraag en te weinig aanbod van zorg, er is sprake van schaarste. De spreekkamers zullen niet leeglopen, omdat patiënten liever een app gebruiken. Maar waarschijnlijk gaat er wel meer differentiatie plaatsvinden de komende jaren.”
“Patiënten gaan op zoek naar het ziekenhuis of kliniek waar zij de beste behandeling kunnen krijgen en zullen daarbij waarschijnlijk ook bewust kiezen voor zorgverleners die digitale technologieën gebruiken als ondersteuning. Als er meer zorg op afstand mogelijk is, dan maakt het niet zo veel uit of dat ziekenhuis bij jou in de buurt is. Desnoods kies je voor een arts aan de andere kant van het land.”
Ook artsen zijn hiervan doordrongen. Bloem: “Ik vermoed dat artsen en ziekenhuizen ook na de coronacrisis gebruik blijven maken van de digitale zorgtechnologie en zorg op afstand. Je biedt meer service en tegelijkertijd verbeter je de zorg aan de patiënt. Wie dit niet doet, zal achterblijven en uiteindelijk patiënten kwijtraken.”
Internationaal HealthValleyEvent
Bas Bloem en Daan Dohmen zijn beide keynote spreker op het HealthValleyEvent dat op 10 en 11 maart in Nijmegen wordt gehouden, met als thema Co-Fit Future. Op dit jaarlijkse internationale zorginnovatiecongres is veel aandacht voor innovaties in de zorg maar ook voor de acceptatie en (het versnellen van) de implementatie hiervan.
Ook interessant: mHealth: een app op doktersrecept
Als je dit artikel leuk vindt, lees dan ook:
