AI en kunst lijken op zich twee verschillende werelden: technologie en menselijkheid. Maar als we beter naar de twee kijken, blijkt dat ze nauw met elkaar verweven zijn. De mens creëert tenslotte technologie. De twee gaan dus hand in hand. AI volgt een lange traditie van technologie die teruggaat tot de bakermat van de beschaving. De mens heeft er altijd naar gestreefd zijn toestand te verbeteren met behulp van technologie.
Een tentoonstelling die op 5 november wordt geopend in het Duitse Hygiënemuseum in Dresden behandelt dit onderwerp. Conservator Yasemin Keskintepe gelooft dat AI eerder een kans dan een bedreiging vormt voor kunst. IO sprak met haar over de tentoonstelling en hoe zij tot deze conclusie komt.
Hoe is het idee voor deze tentoonstelling geboren?
“AI is een populair onderwerp. De tentoonstelling gaat over de gevolgen van kunstmatige intelligentie. We stellen de vraag: hoever willen we gaan met deze technologie en waar moeten we de grens trekken?
Teksten van ‘Hot Tub Christmas’, die mede geschreven zijn door een taalmodel en OpenAI onderzoekers in het Jukebox project
Wat is volgens u het verband tussen kunst en kunstmatige intelligentie?
“De tentoonstelling roept vragen op. Wat is kunst? Kan AI creatief zijn? Hoe staat het met auteurschap? Dit zijn vragen die de afgelopen jaren aan de orde zijn geweest. Hoe zit het met een compositie die of beeld dat gegenereerd is door AI. Is dat wel kunst? Wat is het creatieve proces erachter? Hoe verschilt het van het menselijke creatieve proces?
Hierover bestaat veel discussie. Sommigen vinden dat systemen die leren van patronen uit het verleden en iets in dezelfde stijl produceren weinig te maken hebben met creativiteit, omdat ze niets nieuws produceren. Maar je zou ook kunnen zeggen dat wij mensen eveneens leren van het verleden en ons ook laten inspireren door andere bronnen.”
Kunst bouwt niet alleen voort op het verleden, maar heeft ook buitenbeentjes
“Precies. AI stelt mensen in staat om dingen vanuit een ander perspectief te zien of dingen opnieuw te combineren die ze eerder niet op die manier zouden hebben gezien. Ik vind dit proces spannend. Het is de interactie tussen waar mensen goed in zijn en waar AI goed in is.
AI-systemen zijn instrumenten die één ding heel goed kunnen en dat ene ding ook heel goed kunnen uitvoeren – maar dat niet op andere dingen kunnen overdragen. Alleen mensen zijn daartoe in staat. AI kan ons mensen helpen onze blik te verleggen naar patronen die we eerder in de data niet zouden hebben gezien.”
AI wordt ook gebruikt om muziek te schrijven. Is dit het einde van de compositie? Is dit onderwerp ook onderdeel van de tentoonstelling?
“De tentoonstelling laat verschillende voorbeelden zien van wat er al mogelijk is met AI, waaronder het componeren van muziek. We werken samen met Open AI, een Amerikaans onderzoekslab, en hun Jukebox-project. Bezoekers kunnen afstemmen op en luisteren naar een reeks liedjes die door AI-systemen zijn gemaakt.
Maar hier dringt de vraag zich op: is dit creativiteit? Kan AI van iets wat een muzikant heeft bedacht een geweldig nieuw popliedje maken? Dat is een open vraag. Je kunt het van beide kanten bekijken. AI kan ons zeker geweldige sjablonen geven om er een kunstwerk van te maken.”
Heeft AI de ontwikkeling van de kunst in het verleden beïnvloed?
“Technologische vooruitgang en kunst zijn altijd hand in hand gegaan. Kunstenaars uit welk tijdperk dan ook zijn er altijd snel bij geweest om uit wetenschappelijke bevindingen te putten, maar ook om zulke nieuwe technologische ontwikkelingen te gebruiken als hulpmiddelen voor hun praktijk. Met AI is dat niet anders.”
Hoe ver gaat AI terug in de tijd?
“Het begrip kunstmatige intelligentie is pas in 1956 ontstaan, maar het idee van wat wij vandaag onder AI verstaan of ermee associëren, gaat terug tot de oudheid. Er is altijd een verlangen geweest naar intelligente machines, machines die ons werk voor ons doen of die ons antwoorden geven op levensvragen. Op de tentoonstelling zijn tien manuscripten te zien van wetenschappers uit de oudheid tot de 20e eeuw met de eerste ideeën over kunstmatige intelligentie.
Een voorbeeld is een schets van Ismael al Jazari uit het middeleeuwse Baghdad, waarop zijn ontwerp voor een handwasmachine te zien is. Een ander voorbeeld is het binaire systeem van Leibniz dat als basis dient voor elk computersysteem. De tentoonstelling gaat ook in op de vraag naar de sociale gevolgen van AI, bijvoorbeeld via hulpmiddelen in onze huiselijke omgeving.
Wij tonen een interessante casestudie van een persoon genaamd M. Eifler die een systeem heeft ontwikkeld ter ondersteuning van hun langetermijngeheugen, dat zij zijn kwijtgeraakt. Ze houden een dagboek bij en filmen verschillende sequenties uit hun leven en gebruiken het systeem om hen te helpen het dagboek en de video’s met elkaar te verbinden.”
Wat is de rol van de exposerende kunstenaars?
“De kunstenaars scheppen een indrukwekkende visuele wereld. Door verbanden te leggen, slagen ze erin het onderwerp op een heel spannende manier te presenteren en nieuwe perspectieven te laten ontstaan.”
Sommige mensen zijn een beetje bang voor AI. Kan deze tentoonstelling dienen om die angst weg te nemen?
“Ik hoop het van harte, juist omdat wij de basisprincipes van de werking van de technologie behandelen en presenteren om sommige van deze angstgevoelens weg te nemen. Het is geen hekserij! De technologie bestaat uit een paar componenten, data en algoritmen.
We hebben momenteel alleen nog maar zwakke AI, die steeds wordt gebruikt in een zeer duidelijk en nauw omschreven toepassingsgebied. Er is nog een lange weg te gaan voordat AI de volledige cognitieve capaciteit van een mens heeft. Dat behoort nog steeds tot het domein van science fiction.”
Het Duitse Hygiënemuseum kijkt terug op een roemrucht en kleurrijk verleden. Het werd opgericht in 1912 en diende als centrum voor de verspreiding van de toenmalige hygiënische basisconcepten op het gebied van waterzuivering, persoonlijke hygiëne en gezondheid. In de jaren ’30 maakten de nazi’s gebruik van het instituut om hun officiële standpunten over eugenetica en rassentheorie uit te dragen. Tijdens het bombardement op Dresden (1945) werd het museum vernietigd. Het heropende met een nieuwe, unieke missie: de interactie van de mens op zijn omgeving. Het wordt behandeld op een multidisciplinaire manier.
Lees ook over Dresden als hoofdstad van Silicon Saxony
Als je dit artikel leuk vindt, lees dan ook:
