Kunstmatige intelligentie (AI) verandert het onderwijssysteem in rap tempo. E-learningplatforms en instellingen investeren fors in de integratie van AI in hun systemen. Global Market Insights Inc. heeft gerapporteerd dat de omzet van AI in het onderwijs tegen 2027 naar verwachting meer dan 20 miljard zal bedragen.
AI kan leerpraktijken drastisch overhoop gooien. Denk aan het verhogen van de betrokkenheid van studenten, het verbeteren van de leermiddelen en het aanbieden van leerervaringen die zijn afgestemd op de specifieke behoeften van de student. De technologische ontwikkeling kan echter ook meerdere risico’s en uitdagingen met zich meebrengen. “De grootste uitdaging is dat docenten en instellingen zich echt in AI moeten gaan verdiepen”, zegt Florian Lippert, universitair hoofddocent en vicevoorzitter voor Europese Cultuur en Literatuur aan de Rijksuniversiteit Groningen (RUG), waar hij richtlijnen ontwikkelt voor het gebruik van AI in onderwijs.
- AI brengt een revolutie teweeg in het onderwijs.
- Nu AI een steeds prominentere rol gaat spelen, hebben docenten AI-expertise nodig om studenten effectief te begeleiden.
Een veelbelovend vooruitzicht
“Aan de ene kant creëert AI heel veel mogelijkheden in het onderwijs”, zegt Lippert. “Het helpt ons nu al enorm bij het sneller dan ooit verkrijgen van meer specifieke informatie en bij het uitvoeren van complex, data-intensief onderzoek.” Daarnaast zijn er andere aspecten waarbij AI al zeer nuttig is in het onderwijs. “Het kan ons helpen om taalbarrières te overschrijden en het vergemakkelijkt daarmee de discussies tussen studenten”, voegt hij eraan toe.
Als voorbeeld van hoe AI het onderwijs vooruit helpt, noemt Lippert het AI-ondersteunde digitale annotatieplatform Perusall, dat de leerstoelgroep Europese Cultuur en Literatuur onder leiding van Pablo Valdivia enkele jaren geleden begon te integreren in hun onderwijs aan de RUG. Op dit platform krijgen studenten opdrachten waarbij ze een tekst lezen of een video bekijken. De studenten voorzien de tekst of de video van commentaar of vragen binnen het platform. “De docent krijgt dan gedetailleerde informatie over welke passages het meest besproken zijn door de studenten en over welke onderwerpen er vragen waren”, zegt Lippert, “wat docenten weer helpt om zich meer te richten op onderwerpen die speciale aandacht nodig hebben in de klas.”
Maar hoewel AI al jaren wordt gebruikt in onderwijscontexten, voegt hij eraan toe, is het sinds de lancering van ChatGPT pas echt onmogelijk geworden om het onderwerp te negeren. ChatGPT heeft al meer dan 100 miljoen unieke gebruikers en studenten maken 30% uit van dat totaal, waardoor het een van de snelste tools of toepassingen is die ooit in het onderwijs zijn gebruikt.
Als we het hebben over AI in het onderwijs, denken velen misschien alleen aan de techgebieden, zoals informatica. Maar AI is juist ook op veel andere gebieden zeer relevant geworden, zowel als onderzoeksonderwerp als hulpmiddel voor onderwijs en leren, legt Lippert uit. Dit geldt voor zijn eigen vakgebied, culturele studies, maar ook voor sociologie, psychologie, natuurwetenschappen en vele andere disciplines.
Uitdagingen rondom AI
Het valt niet te ontkennen: AI gaat het onderwijs in de toekomst veranderen. Maar de vraag is, brengt het vooral positieve aspecten met zich mee, of zijn er vooral uitdagingen en risico’s?
“Enkele vragen die een antwoord behoeven zijn: Waar versterkt AI het leren? En waar belemmert het het leren? AI kan niet worden genegeerd en kan op de lange termijn ook niet uit het onderwijs worden geweerd. Daarom moeten beleidsmakers in het onderwijs hun verantwoordelijkheid nemen, de kansen grijpen en de risico’s aanpakken.” Hoewel universitair onderzoek belangrijk blijft voor de verdere ontwikkeling van AI in een onafhankelijke omgeving onder normen van academische integriteit, zouden alle onderwijsinstellingen specifieke do’s en dont’s met betrekking tot AI moeten opnemen in hun onderwijs- en leerrichtlijnen. Docenten moeten op zijn minst een basiskennis hebben van welke AI-tools gebruikt kunnen worden in hun vakgebied en studenten leren wat nuttig is en wat niet. “In het algemeen moeten we beter worden in het uitleggen aan leerlingen hoe leren werkt en hoe ze dat concreet moeten aanpakken.”
Lippert illustreert het verschil met twee eerstejaars universiteitsstudenten die de opdracht krijgen om een essay van 3000 woorden te schrijven. “Bij Student A staat een generieke onderzoeksvraag centraal, voorgesteld door de docent. Deze student wordt aan zijn lot overgelaten met enkel deze opdracht; hij zal daardoor vermoedelijk denken dat het ultieme doel enkel bestaat uit het opleveren van een eindproduct – 3000 woorden die de vraag beantwoorden en goed klinken.” Lippert wijst erop dat Student A waarschijnlijk eerder de neiging heeft om dit werk volledig toe te vertrouwen aan AI dan Student B. Laatstgenoemde krijgt de vrijheid om zijn eigen nieuwe onderzoeksvraag te ontwikkelen, gebaseerd op zijn persoonlijke interesses. Hij heeft geleerd dat het echte leerproces niet enkel draait om het eindresultaat, maar om de reis zelf – het vinden van een vraag, het lezen van bronnen, het doen van onderzoek en het structureren van zijn argumentatie. Op die manier verwerft hij kennis.” Daarom is het van belang dat docenten het vermogen tot zelfreflectie bij leerlingen stimuleren: “Leerlingen dienen het ‘waarom’ en ‘hoe’ achter het leerproces te begrijpen om te kunnen inzien waar AI hun vooruitgang ondersteunt en waar het juist belemmert.”
AI en de toekomst van onderwijs
De integratie van AI in het onderwijs bevindt zich nog in een relatief vroeg stadium. De impact ervan neemt echter in rap tempo toe. “Het is nu van cruciaal belang om de maatschappelijke impact en ethische uitdagingen van AI te bestuderen”, zegt Lippert. “Onafhankelijke academici spelen een sleutelrol in de toekomstige ontwikkelingen op dit gebied.”
Opleiders van de toekomst hebben AI-gerelateerde expertise nodig om te weten wat er gaande is en wat wel en niet gebruikt moet worden in hun vakgebied. Ze moeten deze aspecten actief bespreken met studenten en beter uitleggen wat leren eigenlijk is. “In die zin”, concludeert Lippert, “zal AI de zelfreflectie van leerlingen flink kunnen bevorderen.”
Als je dit artikel leuk vindt, lees dan ook:
