De coronacrisis raakt velen erg hard en de daaruit voortvloeiende economische problemen zullen vanuit veler overtuiging blijvend zijn. Anderen maken het bonter door te beweren dat de jaren dertig weer terug zullen komen.
Ik ben ervan overtuigd dat dit een verkeerde gedachte is. Foutdenken is deels de oorzaak van deze geprognotiseerde ellende. We neigen ernaar te leven in het moment en zien de grotere verbanden niet meer omdat we gebombardeerd worden met nieuws dat alleen de actualiteit behandelt. De pieken en dalen lijken daardoor groter dan ze werkelijk zijn. Daar bovenop draagt de comfortabele confirmation bias bij aan groepsdenken en tunnelvisie.
Nietzsche sprak ooit uit: er bestaan geen feiten, slechts interpretaties. Ook wetenschappelijke kennis ontloopt die interpretatie helaas niet altijd. Volgens de Amerikaans natuurkundige en wetenschapsfilosoof Thomas Kuhn treden wetenschappers de werkelijkheid niet onbevooroordeeld tegemoet. Wetenschappers bezien de werkelijkheid vanuit een kader van vooronderstellingen. Alleen binnen een paradigma kunnen feiten vastgesteld worden. Het paradigma heeft zelf niet de status van een feit, maar van een wereldbeeld.
Vijf voor twaalf
Ik verbaas me er altijd over dat zoveel sprekers beweren dat het vijf voor twaalf is, met andere woorden als we nu niet snel acteren, dan gaan we allen ten onder. Bij het begrip vijf voor twaalf, vraag ik me altijd af hoe laat het was tijdens de Cuba-crisis in 1962 toen de wereld aan de rand van een atoomoorlog stond; twee voor twaalf wellicht? Het doemdenken is uiteindelijk gelukkig positief, want het dwingt ons tot creatieve oplossingen. Daarbij zijn problemen pas problemen indien die problemen als problemen worden ervaren.
Het voorspellen van de toekomst.
Sommige futuristen kunnen haarfijn uitleggen wat er bijvoorbeeld in 2028, 2030 en 2035 gaat gebeuren. Veelal betreft het technologieën die nog in de R&D fase zitten, waarvan de toekomst nog onduidelijk is. Maar voorspellen is erg moeilijk. De Chinese wijsgeer Lao-Tse zei 2700 jaar geleden al: zij die kennis hebben voorspellen niet. Zij die voorspellen, hebben geen kennis.
De geschiedenis laat dan ook een enorme lijst zien van foute voorspellingen. De olie raakt op in 1985 (uit 1973). We moeten overstappen op alcohol omdat er binnenkort een tekort aan olie ontstaat (uit 1907). Over twintig jaar rijden we op de snelweg allen automatisch (uit 1955). De beste analisten voorspelden in 1973 dat de (Wankel-) rotatiemotor in 1980 een marktaandeel van 20-60 procent zou behalen. Het werd een factor 100 tot 300 lager. NUON gaf in 2007 (Volkskrant 25 juli) aan dat binnen vijf jaar HR ketels vervangen zouden worden door ketels op basis van een brandstofcel. De fout die gemaakt wordt bij het voorspellen van de toekomst is dat de toekomst ons niet overkomt, maar dat we deze zelf maken. Zie bijvoorbeeld het succesverhaal van Tesla.
Hoe dan wel?
Het is onmiskenbaar dat ‘nieuwe technologieën’ een grote impact op ons en de maatschappij hebben. 5G en straks 6G, 3D- en 4D printen, nanotechnologie, data science, fotonica, kunstmatige intelligentie, elektrificering van het vervoer, de blockchain, internet of things en virtual reality zijn enkele voorbeelden. Op mobiliteitsgebied interacteren deze technologieën met diverse maatschappelijke uitdagingen, zoals het streven naar nul verkeersslachtoffers, nul-emissie, nul congestie en de beschikbaarheid van goedkope energie zonder geopolitieke risico’s. Deze maatschappelijke uitdagingen zullen de komende decennia blijven en zijn interessant om in te investeren. Op bedrijfsniveau zouden deze maatschappelijke uitdagingen terug te vinden moeten zijn in de missie en visie. Het directe gevolg daarvan is dat deze bedrijven de beste mensen kunnen aantrekken, want duurzaamheid wordt in de volksmond gelijk geschakeld met innovatie. En vrijwel iedereen wil voor een innovatief bedrijf werken.
De focus op duurzaamheid blijft voorlopig nog een tijd. In ieder geval totdat de hierboven beschreven maatschappelijke uitdagingen zijn opgelost. De geschiedenis leert dat vrijwel alle problemen uiteindelijk worden getackeld door technologische vooruitgang. Let daarbij op de investeringen die worden gedaan, want vaak is niet de beste technologie succesvol, maar de technologie die de meeste investeringen genereert.
Geld in overvloed
Traditionele economen beschouwen de stijgende vraag naar olie of andere grondstoffen als dé bepalende factor voor stijgende prijzen. De ‘Oostenrijkse School’, een stroming binnen de economische wetenschap, heeft een geheel andere visie op de ontwikkeling van grondstofprijzen. Zij beschouwt juist de verhoging van de lopende geldhoeveelheid, door een expansie van de kredietverstrekking, als de cruciale factor van stijgende prijzen. Voor de aanhangers van de ‘Oostenrijkse School’ is één ding zeker: des te meer monetaire eenheden circuleren, des te lager hun intrinsieke waarde. Deze expansie van de kredietverstrekking zien we ook terug in de enorme investeringen in nieuwe technologieën en bedrijven. Kortetermijnwinst is daarbij absoluut niet aan de orde. Goede ideeën zijn veel geld waard. Ook in crisissituaties.
Tips om sterker uit de coronacrisis te komen
- Weet dat de “waarheid” voor iedereen anders is.
- Voorkom groepsdenken en tunnelvisie.
- Onthoud dat sec goede ideeën veel geld waard kunnen zijn.
- Kijk naar de grotere lijnen i.p.v. teveel leven in het moment.
- Sluit je waar mogelijk aan bij de megatrends die grote effecten hebben op microniveau.
- Weet dat de toekomst ons niet overkomt, omdat we deze nog zelf moeten maken.
- Elk probleem herbergt een kans. Deze kunnen eenvoudig benut worden door je zelf af te vragen welk voordeel er aan een probleem zit. Na enige tijd oefenen wordt het een automatisme.
Never waste a good crisis!
Over deze column
In een wekelijkse column, afwisselend geschreven door Buster Franken, Eveline van Zeeland, Jan Wouters, Katleen Gabriels, Mary Fiers, Tessie Hartjes, Hans Helsloot en Auke Hoekstra, probeert Innovation Origins te achterhalen hoe de toekomst eruit zal zien. Deze columnisten, soms aangevuld met gastbloggers, werken allemaal op hun eigen manier aan oplossingen voor de problemen van deze tijd. Morgen zal het dus goed zijn. Hier zijn alle voorgaande afleveringen.