“Zonder keuze geen kansen” – alleen met een gedeelde visie kan er uiteindelijk een ‘Tilburg Turbo’ ontstaan

By Bart Brouwers

Nabijheid van andere ondernemers en de dynamiek die daarbij hoort, een stevige kennisinfrastructuur en een woon- en werkomgeving van hoge kwaliteit: Midden-Brabant (*) heeft veel van de voordelen die typisch zijn voor succesvolle regio’s. En toch zijn de economische prestaties op zijn best gemiddeld te noemen. Waar ligt dat aan? Om daar achter te komen deed de Rabobank uitgebreid onderzoek en kwam uiteindelijk tot acht opgaven die de regio een krachtige impuls moeten geven. In deze serie onderzoeken we aan de hand van interviews met betrokkenen wat er precies moet gebeuren in Tilburg en omgeving. Vandaag Opgave 1: Werken aan een gedeelde visie. Lees hier de eerder verschenen artikelen in deze serie.

Alkmaar heeft kaas, Zuid-Limburg de heuvels en Eindhoven heeft high-tech, maar wat kenmerkt Midden-Brabant nu echt? Er is leisure met de Efteling en Beekse Bergen, er is veel logistiek, er is natuur en een dynamisch mkb. Maar welk onderdeel van de Midden-Brabantse samenleving is nu echt zo sterk dat het als uithangbord kan fungeren en de wereld naar deze streek kan trekken? Er is, anders gezegd, grote behoefte aan een gedeelde visie en, op basis daarvan, een overtuigend en samenbindend verhaal. Van de acht opgaven die de Rabobank-onderzoekers opstelden op basis van hun bevindingen, is dit misschien wel de meest randvoorwaardelijke: zonder gedeelde visie kan de rest ook niet van de grond komen.

Midpoint

“Zonder keuze geen kansen”, zo maakt directeur Henny de Haas van Hoppenbrouwers Techniek direct het kernprobleem duidelijk. “We noemen onszelf Midpoint, Hart van Brabant, Midden-Brabant, en echt, we hebben een goede positie, van hieruit we zijn overal heel snel. Maar een mooie plek is op zichzelf nog niks als we daar niet een scherpere keuze aan toevoegen. Wie zelf niet kiest, wordt ook niet door anderen gekozen.”

Het is een kritiekpunt dat in de interviews en ronde-tafelgesprekken voor het onderzoek geregeld terugkwam: waar je ligt is geen verdienste. “Voor logistiek is het handig, maar je wilt liever weten waar je naar toe gaat dan waar je nu staat”, zegt rector-magnificus Wim van de Donk van Tilburg University. Volgens hem zit de sleutel voor een oplossing in het koppelen van je wortels met een zekere mate van vernieuwing. “Zaken waar je goed in bent vormen het fundament, maar op basis daarvan moet je nieuwe combinaties maken door vernieuwing toe te laten.” Als voorbeeld noemt Van de Donk de Tailors: een aan de universiteit ontstaan ondernemerscollectief dat zich, met een knipoog naar het textielverleden van de stad, richt op oplossingen via AI, kunstmatige intelligentie. “Hopelijk omarmt de stad ze, zoals wij ook de stad omarmen. Wij leiden studenten op voor een rol in de vernieuwingsslag die we hard nodig hebben. Wat dan wel nodig is, is dat niet alleen de start-ups die vernieuwing toelaten, maar ook al die gevestigde bedrijven.”

De Haas heeft er ervaring mee, maar weet ook dat het lastig kan zijn voor een mkb’er. “Wij hebben inmiddels voldoende HBO’ers en wetenschappelijk geschoolden in ons bedrijf om aantrekkelijk te zijn voor deze groep. Maar voor veel andere bedrijven geldt dat nog niet; die hebben, net als wijzelf jaren geleden, gewoon te weinig kritische massa om iets te kunnen bieden aan hoog opgeleide afgestudeerden. Als eenling houd je het snel weer voor gezien.”

Zorg en logistiek

Als het gaat om keuzes voor die gedeelde visie, ziet Van de Donk in elk geval twee sectoren waar de regio nog grote stappen kan maken: zorg en logistiek. “Maar voor beide thema’s geldt dat dat alleen kan als je je openstelt voor vernieuwing. We zijn al jaren de logistieke hotspot van Nederland. Maar is dat alleen vanwege een toevallige ligging, of toch vanwege een andere kwaliteit? Dat zal blijken als we de stap weten te zetten naar smart logistics: waar duurzaamheid, kostenbesparing en circulariteit bij elkaar komen. Pas als digitalisering en logistiek bij elkaar komen, komen we vooruit. Datzelfde zien we in de zorg. Zijn we in staat onze creativiteit in het digitale domein ook daar een plek te geven? Met partijen als CZ en Interpolis dicht in de buurt en tal van andere grote zorgpartijen staan we hier perfect voor voorgesorteerd. Maar in alles geldt dat we de innovatievere ecosystemen moeten gaan koesteren.”

Hoe belangrijk zo’n gedeelde visie ook is, voor Stefan Lanslots mogen ook de concrete, praktische doelen nooit uit het oog verloren worden. De directeur van Avec, die in 2019 nog winnaar was van de prestigieuze BOV-trofee, benadrukt dan ook dat er altijd méér moet zijn dan alleen een aansprekende slogan. “Met een marketingkreet haal je bedrijven niet naar deze regio. Toen ik Avec destijds verplaatste van Waalwijk naar het Tilburgse Veemarktkwartier was dat vooral vanwege de gunstige voorwaarden en de subsidie op de grondprijs. Natuurlijk is het mooi om midden in stad in een creatieve hub te zitten, maar als ondernemer kijk ik op de eerste plaats naar de centen.”

Lanslots adviseert dan ook het ‘gemijmer over mogelijke visies’ niet oneindig te laten doorgaan. “Grond, nieuwbouw, vergunningen, personeel, dat is waar het om gaat. Kom dus gewoon met goedkope grond of korting op de belastingen. Als Tilburg inderdaad met een gedeelde visie keuzes wil maken en groot wil worden op het gebied van bijvoorbeeld AI, ga dan gewoon actief op zoek naar die bedrijven. Vraag je af welke beïnvloedbare factoren doorslaggevend zijn en ga daarmee aan de slag. Als je de huisvesting gratis maakt, komen ze echt wel.” 

Touch of Tilburg

Rabobank-directeur Lilian Damen kijkt er anders tegenaan. “Met de drieslag Kiezen, Koppelen, Koesteren kun je echt wat bereiken. Het begint, zoals Henny de Haas ook al aangaf, met kiezen. Alleen door zelf keuzes te maken kunnen we de buitenwereld duidelijk maken wie we zijn en waarom we interessant voor ze zijn. Op basis van die keuze kunnen we ons positioneren. En vervolgens moeten we dat wel ook communiceren, anders blijft het teveel een intern verhaal.”

Op deze manier kan er gebouwd worden aan die typische ‘touch of Tilburg’, zegt Damen. “Daar zitten belangrijke elementen in die we al kennen, maar ook volop vernieuwing, vooral in relatie tot de digitaliseringsslag die we nu willen bewerkstelligen. De recreatiesector, de natuur, de logistieke hubs en de expertise die hier aanwezig is rond gezondheidszorg, daar kunnen we prima op voortbouwen. Maar er is wel nog heel wat te doen, vandaar dat die gedeelde visie zo belangrijk is. De kennisinstellingen helpen ons om daar programmeerlijnen aan te koppelen. Kijk bijvoorbeeld naar logistiek: natuurlijk zouden we trots zijn als we volgend jaar wéér de beste regio van Nederland zijn, maar nog mooier is het als we onze lat nog wat hoger leggen: niet nog meer vierkante dozen vol opslag, maar een transitie naar een veel duurzamer gebruik ervan, bijvoorbeeld door met de warmte-overschotten de stad van energie te voorzien.”

En als dat dat soort voorbeelden zichtbaar worden, dan kan het ook meteen snel gaan, zegt Van de Donk. “Brainport mag dan zijn Eindhoven Engine hebben, wij hebben straks de Tilburg Turbo.”

*) Regio Midden-Brabant omvat de volgende gemeenten: Dongen, Gilze en Rijen, Goirle, Heusden, Hilvarenbeek, Loon op Zand, Oisterwijk, Tilburg en Waalwijk.