Zitten we nog wel aan het stuur, nu AI onze taken overneemt?

Droom of nachtmerrie, utopie of dystopie? Tijd voor wat realisme over kunstmatige intelligentie (AI). In een wereld die snel verandert door de komst AI bood Carlo van de Weijer, leider van het Eindhoven Artificial Intelligence Systems Institute (EAISI), een verhelderende verkenning van de toekomst van AI en onze rol daarin. In een lezing voor een overvolle zaal met TU Eindhoven alumni en professionals uit de industrie op de High Tech Campus Eindhoven, dook Van de Weijer in de essentie van AI, de exponentiële groei en de potentiële maatschappelijke impact.

In zijn toespraak deze maandag navigeerde Van de Weijer door het complexe en snel evoluerende landschap van kunstmatige intelligentie met een mix van expertise, vooruitziendheid en een vleugje humor. Zijn lezing schetste een levendig beeld van een toekomst die verweven is met AI en benadrukte de kritische vraag: “Wie zit er echt aan het stuur van de vooruitgang?”

Volgens Van de Weijer is de vooruitgang van AI niet slechts een technologische sprong, maar een cruciale verschuiving in hoe machines menselijke intelligentie aanvullen. Deze evolutie, legt hij uit, gaat verder dan eenvoudige automatisering en daagt ons uit om de aard van intelligentie zelf te heroverwegen. Nu de capaciteiten van AI de menselijke intelligentie snel naderen en uiteindelijk zullen overtreffen, roept van de Weijer ons op om ons te blijven afvragen wie de touwtjes in handen heeft.

Verantwoordelijke AI

Van de Weijer begon met een reflectie op de oprichting van zijn EAISI-instituut en benadrukte zijn missie om AI-systemen te bevorderen die zowel technologisch geavanceerd als ethisch verantwoord zijn. “In alle eerlijkheid denken we dat onze technische universiteit nodig is om deze waardevolle maar ook verantwoordelijke systemen te creëren,” zei hij, waarmee hij het dubbele potentieel van AI onderstreepte om het menselijk leven te verbeteren en ethische complexiteiten te introduceren.

Van de Weijer ging in op de technische aspecten en maatschappelijke implicaties van AI: “Hoewel er geen vaste definitie van kunstmatige intelligentie is, er iets aan de gang dat ervoor zorgt machines intelligenter worden dan wij. Dat zal binnenkort gebeuren.”

Hij doorspekte zijn toespraak met anekdotes en voorbeelden die de abstracte concepten van AI tot leven brachten. Van de Weijer gebruikte de metafoor van zelfrijdende auto’s om onze controle (of het gebrek daaraan) over AI te onderzoeken, en vroeg zich af: “Zitten we nog steeds aan het stuur?” De metafoor breidde zich uit naar een breder maatschappelijk niveau, waarbij hij de overkoepelende controle van de mensheid in twijfel trok in een toekomst die gedomineerd wordt door intelligente machines.

Machines om je benen en je hersenen te ondersteunen

Van de Weijer legde uit dat wij mensen wel weten hoe we moeten innoveren. “Wij komen met de oplossingen. Het is niet zo dat wij van oudsher al de beste soort op aarde waren; het is het feit dat we op een gegeven moment technologie konden bedenken die ons een voorsprong gaf op alle andere dieren. We werden machinebouwers. De eerste machines hielpen onze armen en benen bij het zware werk.”

Het echte gevaar is niet dat computers als mensen gaan denken, maar dat mensen als computers gaan denken.

Carlo van de Weijer

De machines werden verwelkomd, hoewel ze ook gepaard gingen met veel angst en vrees, zei Van de Weijer terwijl hij een foto liet zien van Luddites die 200 jaar geleden de weefmachines in Manchester vernietigden omdat ze dachten dat ze alle banen om zeep zouden helpen. “Innovatie gaat altijd gepaard met veel mensen die bang zijn voor innovatie, maar nooit winnen ze. Het is altijd de innovatie die met een beter product komt en tot een beter leven leidt.”

Net als nu, met AI. “Maar nu, en dat is het verschil, zijn het niet onze armen en benen. Nu, met deze kunstmatige intelligentie, krijgen juist onze hersenen de hulp van machines. En wederom denken sommige mensen dat ze hun baan en de controle over hun leven gaan verliezen, terwijl anderen juist het tegendeel benadrukken.” AI zit volgens Van de Weijer inmiddels in ons systeem – en dat vergt een meer holistische benadering. “Als Spotify je de verkeerde suggestie voor het volgende nummer geeft, is dat vooral grappig. Als een auto besluit om linksaf te gaan in plaats van rechtsaf, of ze vragen je om je verkeerde been te amputeren, dan is dat allesbehalve grappig.”

Eng

Het idee dat AI de menselijke intelligentie overtreft en leidt tot een toekomst waarin machines autonome beslissingen kunnen nemen, kwam aan de orde met een mengeling van ernst en speculatieve nieuwsgierigheid. Van de Weijer vroeg zich af: “Wat gebeurt er als AI dit alleen maar gaat doen om indruk te maken op andere robots om meer kans te maken op andere robots? Dan wordt het eng.”

Tijdens zijn lezing pleitte Van de Weijer voor een toekomst waarin AI en menselijke intelligentie samenwerken in plaats van te concurreren. Hij zag AI als een hulpmiddel dat, wanneer het op een verantwoorde manier wordt ingezet, een aantal van de meest urgente uitdagingen van de mensheid kan oplossen, van klimaatverandering tot gezondheidszorg. “We moeten onszelf uit de problemen innoveren,” verklaarde hij en hij drong aan op een proactieve houding ten opzichte van het inzetten van AI voor het grotere goed.

“Maak er je hobby van!”

De lezing kende een optimistisch einde, waarbij van de Weijer het publiek opriep om de mogelijkheden van AI te omarmen en tegelijkertijd waakzaam te blijven voor de ethische en maatschappelijke implicaties. Om deze noodzaak te illustreren, nam Van de Weijer zijn publiek bijna 200 jaar mee terug in de tijd: toen de eerste foto’s werden gemaakt, dachten mensen dat ze geen schilders meer nodig zouden hebben.

“Maar meteen veranderden de schilders hun werk en werden ze impressionisten. Mensen begonnen hun impressie van de werkelijkheid te schilderen, wat natuurlijk veel interessanter is. Dat is ook wat we met deze technologie moeten doen. Technologie komt niet om het werk over te nemen. Het kwam ook niet om het werk van de schilder over te nemen. Het maakte dat werk juist veel interessanter. En dat is ook waar je zelf aan moet denken. Het echte gevaar is niet dat computers als mensen gaan denken, maar dat mensen als computers gaan denken. Want als je dat doet, heb je in de toekomst geen toegevoegde waarde meer. Bedenk dus welk deel van je werk bestaat uit het volgen van de regels. Blijf je dat doen? Prima, maar realiseer je wel dat op termijn de computers dat beter zullen doen. En als je toch zo van repetitief werk houdt, is dat ook prima. Maar neem dat idee dan vooral niet mee naar je werk. Maak er je hobby van!”

“We moeten onszelf uit de problemen innoveren.”

Carlo van de Weijer

Creativiteit en ethisch oordeel

Zo’n beslissing zou ook je werk verbeteren, denkt Van de Weijer, vanwege de onvervangbare creativiteit en ethische oordeelsvorming van mensen. “Het zijn die vreemde gedachten die je hebt, die rare dromen en die grappige verhalen die in je hoofd opkomen – dat is de toegevoegde menselijke waarde die in de toekomst nog belangrijker zal zijn dan nu. Laat die verhalen dus werken, want we hebben jouw vreemdste idee nodig om ons uit de problemen te innoveren.”

Carlo van de Weijers toespraak was niet alleen een verhandeling over AI, maar ook een oproep tot actie voor verantwoorde innovatie, ethische overwegingen en technologieontwikkeling waarbij de mens centraal staat. Terwijl AI zich blijft ontwikkelen, herinneren Van de Weijers overwegingen ons aan de cruciale rol die mensen spelen bij het vormgeven van een toekomst waarin technologie het beste van de mensheid versterkt en ervoor zorgt dat we “aan het stuur” blijven.