Wonen in je eigen duurzame sociale huurwoning

By Corine Spaans

Het is nog steeds even wennen. Wonen in je eigen experiment, zegt Antoine Post. Als student natuurkunde aan de TU Eindhoven (TU/e) concludeerde hij zes jaar geleden dat de verduurzaming in de sociale woningbouw sneller moet. “Je zag wel hier en daar een zonnepaneel en een warmtepomp, maar dan hield het wel op. Laat staan dat het echt geïntegreerd was.” Post wilde bereiken wat bedrijven niet is gelukt.

Samen met zes mede-studenten richtte hij in 2016 Team CASA op. Zes jaar later, tijdens een rondleiding op een van de schaarse zonnige dagen in februari, laat Post vol trots zien dat het is gelukt: een ‘Comfortable, Affordable, Sustainable Alternative’ huis, CASA 1.0. Hij en zijn vriendin wonen er sinds oktober vorig jaar.

Show room

Hun huis bevindt zich op de begane grond van een drie appartementen tellend complex, aan de Markestrijp, in Brainport Smart District, naast Helmond Brandevoort. Posts appartement is zestig vierkante meter en de andere twee dertig. 

Het is compact en licht. Grote ramen geven een uitzicht over het weiland waarin het complex staat. Via een buitentrap zijn de andere twee appartementen te bereiken. Die zijn nog niet bewoond. Post verwacht deze zomer in appartement 50B een nieuwe bewoner te kunnen verwelkomen. Appartement 50A blijft voorlopig leeg. 

Dat is een showroom. “Veel mensen willen komen kijken.” Post huurt zijn appartement van woningcoöperatie Woonbedrijf, een van de grootste partners van Team CASA. “Met die showroom hoef ik niet telkens mijn slaapkamer te laten zien.”

Lees hier meer over het ontstaan van Team CASA

Innovaties

In de zes jaar van ontwikkelen en bouwen haakten vele partners aan bij het Team CASA. Zo ook de hoofdaannemer Hurks, die het pand uiteindelijk bouwde. Tijdens het bereiken van het hoogste punt, in april vorig jaar, vertelde project coördinator Paul Claes, van Hurks, dat de studenten met lijsten van leveranciers en onderaannemers kwamen met wie ze wilden gaan bouwen. “Dat maken wij als aannemer niet vaak mee. Vaak komt een opdrachtgever bij ons met de vraag: ‘Willen jullie dit huis of gebouw voor ons maken?’ Dan maken wij daar een offerte voor en dan gaan wij de markt op. Maar hier was het net andersom.”

Lees hier meer over het bereiken van het hoogste punt

Als eerstejaars student Natuurkunde verbaasde Post zich over de hoeveelheid innovaties voor de verduurzaming van huizen. “Daar kom je al snel mee in aanraking als je alleen al door het Flux loopt.” Flux huisvest de faculteit Electrical Engineering en voor het grootste gedeelte van de faculteit Technische Natuurkunde. “Maar die innovaties bereiken de gemiddelde woningbouw niet.”

Bij testprojecten zag Post dat er wel werd gewerkt met een warmtepomp of een zonnepaneel. “Maar niet de combinatie van alles samen. Daar lag voor ons de crux: om alles te integreren. Via het programma Honors Academy, voor studenten die iets extra’s willen doen tijdens hun bacheloropleiding, startte Post met zes andere studenten een project, “om vanaf nul een woningbouw te ontwerpen met duurzame technieken”. 

Brein

Het project groeide uit tot een studententeam. Er ontstond een ontwerp om één installatie te laten draaien voor een heel appartementencomplex. “Als je elk appartement uitrust met een hele installatie, dan wordt het als snel best duur. Ook is het niet echt efficiënt.”

In de kern van het appartementencomplex bevindt zich het brein van de installatie, een “regelkast, met alle techniek”. “Feitelijk gewoon een soort computer met veel usb-kabels.” Zonnepanelen op het dak wekken stroom en warmte op. “In de zomer wek je veel stroom op. Juist dan willen we ook de warmtepomp aanzetten, niet in de winter.” 

Dat heeft volgens Post twee voordelen. “Met de warmtepomp kun je koelen. Die warmte onttrekt de warmtepomp uit de vloeren van appartementen of uit het dak. Vervolgens slaat de pomp die warmte op in een grote watertank.” Onder de groene kas – want Post teelt ook eigen eten – bevindt zich een watertank van waarin alle warmte wordt opgewarmd tot een graad of 75. “Daarmee kunnen we ons in de winter verwarmen. Het enige wat je dan moet aanzetten is een soort aquarium pomp. Dat is de enige stroom die je nodig hebt om op dat moment de woning te verwarmen. De warmte is immers al opgeslagen in de zomer.”

Wat het zo complex maakt, is hoe dat hele systeem goed aan te sturen, zegt Post. “Dat gebeurt via dat brein. Daarnaast is er een gelijkstroomnet. De zonnepanelen wekken namelijk ook gelijkstroom op. Normaal gesproken wordt dat omgezet naar wisselstroom. Het nadeel van wisselstroom is dat het balanceren tussen de warmtepomp aanzetten of weten of er nog genoeg stroom is, moeilijk gaat. Dat kan wel, maar daarvoor moet je heel veel meetapparatuur hebben, om precies te zien waar stroom wordt opgewerkt en verbruikt. Met gelijkstroom hoeft dat niet. Simpel gezegd, hoe hoger het voltage van je gelijkstroomnet hoe meer energie er lokaal beschikbaar is.”

Onwerkelijk

Via een display is te zien hoeveel stroom er binnenkomt. Komt er een teveel aan stroom binnen dan weet het systeem: nu moet de warmtepomp aan. Is er tekort aan warmte en de pomp moet dan aan, dan is er een accu die bijlaadt. “Zo hoef je geen stroom van het stroomnet te gebruiken.” 

Dat die communicatie tussen de systemen makkelijker wordt, is een belangrijk onderdeel van het lokaal energiegebruik, aldus Post. “Opslag is belangrijk, maar als je die gaat opladen op het moment dat er geen zon is, dan maak je alsnog gebruik van het stroomnet.” 

Dit hele systeem ontstond na twee jaar onderzoek- en ontwerptijd, achter de computer. Het in een echt appartementencomplex bouwen, vergt heel wat afstemming, ervaarde Post. “En wij dachten dat na het ontwerpen het moeilijkste gedaan was. Toen begon het eigenlijk echt. De integratie met het bouwkundige deel is het grootste werk geweest.”

Nu het allemaal werkt, is het voor Post soms nog onwerkelijk. “Vaak heb je met een technische studie dat je werkt aan iets dat je nooit verder komt dan hooguit het lab. Dit is wel even een andere schaal. Ik woon er dag en nacht. Ik kan niet zeggen: ik ga naar huis en sluit het even af.” 

Pizzaoven

Op termijn moet de kern van het pand een afgesloten ruimte zijn, waar bewoners niet bij kunnen en hoeven. Nu is het wel handig dat Post overal bij kan. Gaat er iets mis, dan bellen monteurs met hem om te kijken wat er aan de hand is. Ook staat er nu nog een accu in zijn gang. Die accu kan zo’n zes uur aan stroom geven aan het hele pand. “Dat is nu wel handig, maar als er ooit een andere bewoner komt, dan zoeken we een andere plaats.”

Post kan uren praten over wat er allemaal zo bijzonder is aan het complex. Zo is buitengevel gemaakt van bamboe dat onder hoge druk, zonder lijm, samen is geperst tot hardhout. “Het mooie is dat het geheel onderhoudsvrij is en het is brandveilig.” Ook zijn er perkjes met wilde bloemen. En zijn van de pallets die sneuvelden tuinmeubelen gemaakt en fungeert een keukenblok dat stuk ging als werkbank in de tuin.

In de tuin staat nog een project van Post: een pizzaoven bouwen. “Dat kost toch wat meer tijd dan ik had gedacht.” Die oven maakt Post van het zand dat werd uitgegraven voor de watertank. “Ik vroeg een apart hoopje te maken met het zand wat diep in de grond zit en de normale landbouwgrond. Daar zat al wat klei in. Ik heb wat toegevoegd en zie daar: een kleine pizzaoven.” 

Dat het is gelukt komt vooral ook door de hulp van de TU Eindhoven (TU/e) en Woonbedrijf, benadrukt Post. Daar is hij nog het meest trots op. “Dat niet alleen wij, maar ook de TU/e en Woonbedrijf er alles aan hebben gedaan om een bewoonbaar pand neer te zetten. We zijn dit samen gestart om er ook echt te gaan wonen. Hoe weet je anders of het werkt? Dat de TU/e en Woonbedrijf er ook voor zijn gegaan, vind ik heel bijzonder.” 

Post en oud-student Pau Brossa Rodriguez hebben een start-up opgericht: Integer Technologies. Om samen met bouwbedrijf Hurks het concept op te schalen en te commercialiseren en een volgende versie (CASA 2.0) te optimaliseren.