In het algemeen vinden de meeste mensen het idee dat werknemers worden vervangen door robots of software erger dan wanneer de banen worden overgenomen door andere werknemers. Maar als het om hun eigen baan gaat ligt dat precies andersom: dan worden mensen liever vervangen door robots dan door een andere werknemer. Dat is de conclusie van een onderzoek van de Technische Universiteit van München (TUM) en de Erasmus Universiteit in Rotterdam.
De komende decennia zullen miljoenen banen op het spel komen staan door robotica en kunstmatige intelligentie. Ondanks intensieve academische discussies over deze ontwikkelingen is er weinig onderzoek gedaan naar hoe werknemers reageren op vervanging door technologie.
Om dat te weten te komen, hebben bedrijfskundigen de TUM en de Erasmus Universiteit Rotterdam elf scenario’s onderzocht met meer dan 2000 personen uit verschillende landen in Europa en Noord-Amerika. Hun bevindingen zijn nu gepubliceerd in het gerenommeerde tijdschrift Nature Human Behaviour.
De bedreiging voor het gevoel van eigenwaarde
De studie toont aan dat de meeste mensen het in principe als gunstiger zien wanneer werknemers worden vervangen door andere mensen dan door robots of intelligente software. Deze voorkeur keert zich echter om als het gaat om het eigen werk van mensen. Wanneer dat het geval is, vindt de meerderheid van de werknemers het minder storend om te zien dat hun eigen werk naar robots gaat dan naar andere werknemers. Op de lange termijn zien dezelfde mensen machines echter als een grotere bedreiging voor hun toekomstige rol op de arbeidsmarkt. Deze effecten zijn ook waarneembaar bij mensen die recent werkloos zijn geworden.
De onderzoekers hebben ook de oorzaken achter deze schijnbaar paradoxale resultaten kunnen achterhalen: mensen vergelijken zichzelf minder met machines dan met andere mensen. Vervanging door een robot of een stuk software is dan ook minder bedreigend voor hun gevoel van eigenwaarde. Deze verminderde zelfdreiging was zelfs waarneembaar wanneer deelnemers aannamen dat ze werden vervangen door andere medewerkers die in hun werk gebruik maakten van technologische vaardigheden zoals kunstmatige intelligentie.
Nieuwe vaardigheden
“Zelfs als de werkloosheid het gevolg is van de invoering van nieuwe technologieën, wordt deze nog steeds beoordeeld in een sociale context”, zegt Christoph Fuchs, professor aan de TUM School of Management, een van de auteurs van de studie. “Het is belangrijk om deze psychologische effecten te begrijpen bij het beheersen van de enorme veranderingen in de arbeidswereld om zo verstoringen in de samenleving tot een minimum te beperken.”
De inzichten kunnen bijvoorbeeld helpen om betere programma’s voor werklozen te ontwerpen. “Voor mensen die hun baan aan een robot zijn kwijtgeraakt, zal het vergroten van hun zelfrespect minder prioriteit hebben”, zegt Fuchs. “In dat geval is het belangrijker om hen nieuwe vaardigheden bij te brengen die hun bezorgdheid over het verlies van hun baan aan robots op de lange termijn zullen verminderen”. Het onderzoek kan ook als uitgangspunt dienen voor verdere studies naar andere economische onderwerpen, zegt Fuchs.
Als je dit artikel leuk vindt, lees dan ook:
