“Wat voor stad wil je zijn?”, opent bottom-up stadsontwikkelaar Eva de Klerk haar keynote speech donderdagavond bij de Münchense avond van het festival We make the city in Amsterdam. Volgens haar zijn stadsbewoners overal ter wereld steeds ontevredener door het massatoerisme en andere door geld gedreven ontwikkelingen waarbij het volbouwen van elke vierkante meter ruimte elke creativiteit verstikt. Ze wil vooral duidelijk maken dat steden niet machteloos hoeven te zijn tegenover dergelijke ontwikkelingen. “Het antwoord is bewonersparticipatie en lokalisme.”
NDSM-werf
De Klerk vergaarde roem met het ontwikkelen van de NDSM-scheepswerf in Amsterdam-Noord tot een van de grootste, oudste en bekendste kunstenaarsbroedplaatsen ter wereld. Niet in haar eentje maar met de gebruikers. 250 stadsbewoners werken inmiddels in ongeveer 85 studio’s: een mix van kunstenaars, designers, creatieven en ambachtslieden. Het project was zo’n succes, dat De Klerk’s expertise inmiddels over de hele wereld wordt ingeroepen. “Ik werk nu voor Volkswagen in Tokio, in Seoul en op de voormalige luchthaven Berlin Tempelhof. Overal merk ik dat er een beweging is naar bewonersparticipatie.”
In haar voordracht laat De Klerk zien dat bewonersparticipatie, anders dan het begrip wellicht doet vermoeden, geen vaag en ongeorganiseerd proces is. “Het collectief zet de koers uit, maar het proces moet goed gedocumenteerd worden. Transparantie, ook op het gebied van financiën is heel belangrijk, omdat je wilt voorkomen dat er teveel invloed van buitenaf is.”
Geen modegrill
Ze waarschuwt ervoor dat participatieprojecten geen modegrill mogen zijn. “Stadsbesturen lijken het nog altijd te beschouwen als experimenten, maar ik zeg: het is een echt alternatief voor marktwerking. Als je het dan als experiment wilt zien, zie het dan als een permanent experiment. Steden hebben witte plekken nodig, waar bewoners zichzelf kunnen organiseren.”
In een oproep aan de goed vertegenwoordigde stadsbesturen van Amsterdam en gaststad München roept De Klerk op tot het toelaten van meer bewonersparticipatie. “Het is onmogelijk, maar niet ondoenlijk.”
Drie Hansen
De tweede keynote-spreker van de avond is Christoph Hilger, architect uit München. Hij vertelt over de moeilijkheid om het bij stadsontwikkeling iedereen naar de zin te maken. Als voorbeeld noemt hij drie Hansen, protypes van inwoners van de Beierse hoofdstad. De eerste Hans is een typische Beier in klederdracht, die naar het Oktoberfest gaat en van de traditionele architectuur houdt. De tweede Hans houdt juist van moderne architectuur, en is getrouwd met een man. De derde Hans heeft zich bekeerd tot moslim en zit met zijn vrienden op een motorclub. Hilger’s boodschap luidt: “München moet open-minded zijn. Een stad voor iedereen is mogelijk, maar de stad moet hem wel mogelijk maken.”
Duurzame stad
Behalve over stadsontwikkeling gaat het op de avond ook over het pogingen om de stad duurzamer te maken. Gaststad München heeft een keur van ondernemingen meegebracht die een pitch mogen geven. Een mooi voorbeeld daarvan is start-up Greenstyle die duurzame mode-ontwerpers onder één dak brengt. Net als Amsterdam heeft München te maken met een door verkeer dichtslibbende binnenstad en strengere Europese normen op het gebied van luchtkwaliteit. En net als in Nederland is de toename van het aantal pakketbezorgers in stinkende dieselbusjes een grote zorg in Duitsland.
Peter Blösl, de Münchense manager van bezorgdienst UPS (de grootste en oudste bezorgdienst ter wereld), vertelde hoe zijn bedrijf probeert het probleem aan te pakken. Duitsland mag dan bekend staan als autoland, München is volgens Blösl “de fietshoofdstad van Duitsland. Net als in Amsterdam wordt bij ons gesproken over het autovrij maken van de binnenstad, maar dat lijkt vooralsnog een beetje radicale oplossing. Ik spreek liever over een car reduced city.”
Volgens Blösl is iedereen in Duitsland het erover eens dat de ontwikkeling versneld moet worden. UPS draagt daar zijn steentje aan bij met een fietskoerierdienst, met 24 fulltime chauffeurs inmiddels de grootste van alle UPS-vestigingen ter wereld. “Daardoor worden dagelijks meer dan 500 stops vermeden. Behalve voor minder milieuvervuiling zorgt het ook voor een positiever imago. In München spreken ze over Paketen Raketen als ze het over UPS hebben. Natuurlijk, voor de buitenwereld blijft Duitsland het land van BMW en Audi en Amsterdam de stad van de fietsen. Maar morgen ga ik naar onze vestigingen in Amsterdam en Utrecht om uit te leggen hoe je zoiets opzet.”
Stadsfestival We make the city duurt nog tot en met zondag. Kijk hier voor het hele programma en hier voor de Münchense inbreng..
Als je dit artikel leuk vindt, lees dan ook:
