Als je in het leven niemand vertrouwt, heb je geen fijne tijd. Als je wilt samenwerken, moet je ook uitgaan van de positieve intentie van anderen. Dat is voor een mens al een hele kluif, maar nog lastiger als het ene land met het andere moet samenwerken om een probleem op te lossen. En wie kijkt er eigenlijk neutraal over alle landen heen. Wie kent onze geschiedenissen en begrijpt waarom we op een bepaalde manier reageren, zoals een goede moeder idealiter zou willen? Dat zijn waarschijnlijk niet de EU of de NAVO. De vraag is of we voldoende inzien hoe de historie ons denken bepaalt.
Neem het voorbeeld water. Water is veel sturender dan wij denken. Ik vraag me af of er groepjes internationale watergezanten zijn die met elkaar praten over de uitdagingen waar de kustlanden Frankrijk, België, Nederland, Denemarken en het VK mee te maken hebben, zoals stijgende zeespiegels en dalende bodems, en gezamenlijke windparken op zee. We zijn gewend te denken in grenzen, maar natuur en water gaan over grenzen heen. Die ecosystemen uit de natuur zijn een soort biologisch systemen die elkaar in evenwicht houden.
Belanghebbenden
Innovatief denken en samenwerken betekent denken vanuit alle belanghebbenden. Dus niet vanuit het belang van de business doelstellingen van een enkel bedrijf, of van inwoners van een dorp die een rivier gebruiken, of een enkel land dat kampt met een wateruitdaging. Het betekent dat er samen moet worden gekeken waar water voor nodig is. Hoe water kwantitatief en kwalitatief zo verdeeld kan worden dat iedereen genoeg heeft, en het ook hergebruikt kan worden.
Geschiedenis speelt in dit denken een rol. De manier waarop we in het verleden hebben gedacht over water, en hoe we onze grenzen door waterstromen hebben laten bepalen, hoeft echter niet te bepalen hoe we in de toekomst met water omgaan. De financieel en sociaal gestuurde Sustainable Development Goals van de EU helpen ons een handje bij dat overkoepelende denken over landsgrenzen heen.
Koude Oorlog
Denkend in grenzen denken wij aan Oekraïne en aan Rusland. Het verleden heeft een greep op het heden. Russische heersers hebben eeuwenlang te kampen met de uitgestrektheid van het land, dat juist aan de grenzen (en niet in het hart) het meest kwetsbaar is. Rusland heeft in de loop der eeuwen heel wat invallen van andere landen te verduren gehad. Het verleden verklaart de reacties van vandaag.
Ik ben zelf opgegroeid in de jaren ’80, toen de Koude Oorlog de status quo was. Schuilkelders met gasmaskers in de duinen bij Noordwijk hoorden erbij, en het vliegveld Valkenburg werd op gewone kaarten achterwege gelaten, zodat het plannen van een bom op dat gebied moeizamer was.
De NRC publiceerde afgelopen zaterdag: “Nadat de Koude Oorlog afgelopen was, heeft het Westen zich niet meer om Rusland bekommerd. Wij hadden ‘gewonnen’, en Rusland was vanaf dat moment een regionale macht die we konden negeren.”
De commercie rondom grondstoffen bepaalde afgelopen decennia mede de ‘samenwerking’ tussen voormalig Oost en West. De stijgende gasprijzen voelen we nu thuis in de portemonnee.
Delen
Je vraagt je af: hebben we dan wel geleerd van onze historische gebeurtenissen? Als optimist ben ik van mening dat we er niet van mogen uitgaan dat landen of systemen niet kunnen veranderen. Ik denk dat evenwicht vinden in samenwerking wel degelijk mogelijk is. Maar dat vergt wat van onze cultuur en onze opvoeding. Delen met anderen is een van de eerste dingen die we onze kleuters leren. Maar de kunst is om dat ook te doen als we groot zijn, en als sommigen van ons op machtige posities komen. Willen en kunnen delen zonder al te veel eigenbelang is vaak een luxe die alleen rijke landen zich kunnen veroorloven. En doen zij het ook?
Eerst maar eens binnenlands kijken wat we kunnen. In Nederland zijn we best goed in samenwerken rondom water. Nederland is een levend artefact voor oplossingen omtrent water. We hebben voorbeelden hoe we in het verleden met water om zijn gegaan (dijken, het leefbare deltagebied), en voorbeelden hoe we in de toekomst met water willen omgaan, in relatie tot bijvoorbeeld het klimaat (klimaatadaptatie). Het zou mooi zijn om die cross-over ervaringen internationaal te delen.
En als we als landen samen nadenken over de relatie van water met, landbouw, gezondheid. Over drinkwater en het bewaren van water. En over de manier waarop we prettiger zou kunnen samenleven in steden, waar het steeds voller en warmer wordt. De prijs voor een kuub water is nog niet ernstig gestegen, maar dat kan zomaar gebeuren.
Met dank aan het gesprek met @Bianca Nijhoff en @Ron Thiemann over het onderwerp Water en Nederland.
Over deze column:
In een wekelijkse column, afwisselend geschreven door Eveline van Zeeland, Eugene Franken, Katleen Gabriels, PG Kroeger, Carina Weijma, Bernd Maier-Leppla, Willemijn Brouwer en Colinda de Beer probeert Innovation Origins te achterhalen hoe de toekomst eruit zal zien. Deze columnisten, soms aangevuld met gastbloggers, werken allemaal op hun eigen manier aan oplossingen voor de problemen van deze tijd. Morgen zal het dus goed zijn. Hier zijn alle voorgaande afleveringen.
Als je dit artikel leuk vindt, lees dan ook:
