Waarom ranglijstjesdenken voor regio’s toch zinvol kan zijn

Op 20 november jl. presenteerden Birch Consultants en innovatieprofessor Erik Stam van de Universiteit Utrecht een belangwekkende vergelijking van regionale ecosystemen op het vlak van ondernemerschap. Deze zogenaamde Entrepreneurial Ecosystem Index 2020 rangschikt op een kwantitatieve manier de kwaliteit van 40 stadregio’s. Juist nu zijn doorwrochte analyses hoe we sterker uit de crisis komen van toonaangevende onderzoekers hard nodig. De uitkomsten zijn zoals de onderzoekers aangeven belangrijk omdat ondernemerschap een proces is waarbij individuen kansen zien en nieuwe waarde genereren. De uitkomsten zijn een indicatie van de bijdrage van regio’s om Nederland ondernemender en welvarender te maken.

Toch blijft het onderzoek te algemeen en is het vooral aan de lezer zelf te komen met regionale acties en aanknopingspunten. Hier ligt een mooie taak voor IO om de onderzoekers naar aanleiding van mijn duiding hierop uit te dagen. Hopelijk zijn de onderzoekers sowieso in staat de index snel te verrijken met meer kwalitatieve brede welvaartsindicatoren zodat quality of life en het toenemend belang van de leefomgeving een volwaardige plek krijgt in de index. De onderzoekers constateren toenemende verschillen tussen regio’s, maar wagen zich nog niet aan de toenemende verschillen en inclusiviteit binnen regio’s. Een steeds grotere groep profiteert ook in succesvolle regio’s niet van de waarde van kenniswerkers, talent en het daarmee samenhangende hogere bruto regionaal product. Ik zou de onderzoekers willen uitdagen deze inclusiviteit in een volgende index mee te nemen.

Succesvolle regio’s blijven succesvol

Op het eerste oppervlakkige oog presenteert de index weinig nieuws onder de zon. Brainport heeft eigenlijk zoals verwacht net als Delft, Amsterdam en Leiden gewoon een sterke voedingsbodem voor ondernemerschap. Niet geheel verrassend zijn dit tevens regio’s met een universiteit of zijn ze gevestigd nabij een universiteit. R&D-uitgaven, hoogopgeleid talent, kennis, vraag en innovatienetwerken zijn immers cruciaal. In fysieke zin onderbouwt de index eens te meer het belang te investeren in campussen zoals de recent ontwikkelde Brainport Innovation Campus.

Tegelijkertijd zie ik de index ook als een impliciete oproep extra kritisch te kijken naar in discussies vaak dominante, maar kostbare investeringen in vooral fysieke, maar ook bredere bereikbaarheid. Dit is slechts een van de factoren. Met genoegen zal de provincie Noord-Brabant kennis hebben genomen van de inhaalslag die Brabant heeft gemaakt rond onder andere financiering en (ten dele) de aanwezigheid van Diensten en Netwerken. In het nieuwe Beleidskader Economie 2030 blijft de provincie fors investeren in het stuwende deel van de Brabantse economie.

Wake-up call Rotterdam en Tilburg

De index toont een zorgelijker beeld wat betreft ondernemerschap in de Rotterdamse en Tilburgse regio. Deze regio’s lijken niet genoeg te profiteren van de aanwezigheid van universiteiten. Naast de matige score van de regio Rotterdam is het des te pijnlijker dat de regio minder lijkt te profiteren van de universiteit met de oudste managementtraditie. In die zin is het niet meer dan logisch dat de kennisinstellingen in de Rotterdamse regio, de Delftse en Haagse regio meer en meer samenwerken.

Vermeldenswaard is de opgerichte ontwikkelingsmaatschappij Innovation Quarter, die is gericht op het duurzaam versterken van de economische structuur en het ontsluiten van het innovatieve vermogen van de regio Zuid-Holland. Erasmus Universiteit Rotterdam, Erasmus Universitair Medisch Centrum en de TU Delft werken steeds nauwer samen de maatschappelijke uitdagingen op het gebied van gezondheid, duurzaamheid, verstedelijking en digitalisering op te pakken en beogen hun wetenschappelijke samenwerking structureel uit te bouwen op het gebied van Health & Technology.

Een ander goed voorbeeld is Medical Delta. Dit is het consortium voor gezondheid en medische technologie van het Erasmus Medisch Centrum en het Leids Universitair Medisch Centrum.
Meest zorgelijk is dat de Tilburgse regio op elk van de elementen kennis, netwerken en leiderschap onder het gemiddelde scoort. Het is vooral een steun in de rug voor de samenwerking en acties vanuit Midpoint. Hoopgevend is dat het Rijk in 2019 ingestemd heeft met €5 M voor de regio in het kader van de zogenaamde Regiodeals. Tevens is de afgelopen tijd geïnvesteerd in proeftuinen gekoppeld aan vier plekken: gate2, Huis van de Logistiek, House of Leisure en Station88.

Toch is Entrepreneurial Ecosystem Index voor mij aanleiding de regio Tilburg op te roepen nog eens kritisch te kijken naar omarmde en wellicht overschatte ‘slimme bundeling van kennis en vaardigheden, dat is waar onze regio bekend om is. Zo beschikken we over een sterke kennis- en onderwijsstructuur met drie MBO’s, twee hogescholen, een vooraanstaande universiteit en vele verbonden kennisinstituten. We maken een koppeling met het bedrijfsleven: van het bedenken van ideeën tot het realiseren van succesvolle implementaties’. De komst van voormalig CdK van Brabant, Wim van der Donk als nieuwe baas van de Tilburgse Universiteit komt als geroepen als je kijkt naar het belang van leiderschap en netwerken voor regio’s.

Wijze lessen

Brainport Eindhoven wordt alom geroemd om de manier van langjarige samenwerking en afstemming tussen de private en publieke stakeholders. In de regio Delft zijn en worden op dit vlak in de Zuidhollandse context forse stappen gezet. Samenwerking tussen vooral kennisinstellingen loont en organisaties als Brainport Development en Innovation Quarter dragen hieraan bij. In het verlengde hiervan zie je dat dit gepaard moet gaan met substantiële investeringen in kennis en R&D.

In dit opzicht hoop ik dat de Entrepreneurial Ecosystem Index 2020 links of rechtsom bij de vorming van een nieuw Kabinet op tafel komt. Het Rijk kan regio’s veerkrachtiger maken door meer te investeren in R&D en kennis. Dit terwijl het debat nu eerder lijkt te gaan over kostbare infrastructurele investeringen. Stof tot nadenken biedt de typering van leiderschap aan de hand van penvoerende organisaties met een innovatieproject. In de beeldvorming denk je bij leiderschap eerder aan burgemeesters, directeuren van ziekenhuizen, rectoren van universiteiten en CEO’s van grote bedrijven.

De index laat echter zien dat het zaak is publieke en private stakeholders nog beter te faciliteren en het ‘spel’ te leren dat komt kijken om fondsen, subsidies, etc te verwerven. Brainport Eindhoven en de Delftse regio laten zien dat dit soort ondernemersvaardigheden cruciaal zijn. Regionale ontwikkelingsmaatschappijen en –organisaties wakkeren dit soort ondernemerschap aan.

Auteur dr. Cees-Jan Pen is lector bij het lectoraat De Ondernemende Regio van Fontys Hogescholen. Hij is adviseur in diverse gremia op het gebied van werklocaties (bedrijventerreinen, kantoren en winkels), stedelijke en regionale economie en vastgoed. Pen heeft 15 jaar ervaring vanuit zowel de overheid als de adviessector met onderzoek rond vastgoed en ruimtelijk-economische vraagstukken.