Waar zitten de hitte-eilanden in Nederlandse binnensteden? Op deze vraag probeert Innovation Origins in de komende weken een antwoord te verschaffen met behulp van de zogenaamde EcoStress-gegevens van de Amerikaanse ruimtevaartorganisatie NASA. De metingen met vlakken van zeventig bij zeventig meter, zijn sinds vorige maand ook beschikbaar voor Nederlandse steden waardoor het mogelijk wordt om op straatniveau te spotten waar de lokale hitte-eilanden zitten. Lees hier alle eerder gepubliceerde afleveringen.
Inmiddels zijn zeven steden onder de loep genomen. Het warmdraaien gebeurde met de cijfers uit Enschede. In de tweede episode speelden Arnhem, Eindhoven en Den Haag de hoofdrol. In deze derde aflevering is de beurt aan Tilburg, Groningen en Utrecht. Gedurende deze hele maand komen hier iedere dinsdag en vrijdag drie nieuwe steden bij.
Een kleine nuance voor we beginnen: de bodemtemperatuur gedraagt zich per definitie extremer dan de waardes die we kennen van de weerkaarten. Dit komt omdat meteorologen deze waarden meten op anderhalve meter hoogte boven een grasveld en dus niet in volgebouwde binnensteden.
Ook zijn de kleuren per kaart enigszins uitgebalanceerd, waardoor dezelfde kleuren op kaart A niet per se corresponderen met die op kaart B. Daarom zijn de gegevens uit de NASA-meting eveneens numeriek uitgedrukt. Op een zonnige zomerdag zoals op vrijdag 12 augustus is het aan de oppervlakte bijna altijd heter dan op de KNMI-weerkaarten. In de kaders is dan ook te zien wat de maximum luchttemperatuur was volgens het dichtstbijzijnde weerstation.
Tilburg
Met het ontbreken van een historisch stadshart en een historie van slopende wethouders gedurende de wederopbouwjaren, staat Tilburg nou niet bepaald te boek als een stad waar veel over verkoeling tijdens warme zomerdagen is nagedacht. En hoewel 013 zeker wel over hitte-eilanden beschikt in de binnenstad, zijn ze qua omvang toch redelijk bescheiden. Het winkelhart zit weliswaar boven de 44 graden, maar in vergelijking met andere steden valt het hier behoorlijk mee.
Ondanks dat het in het nabij gelegen vliegveld Gilze Rijen met 33,2 graden het warmst werd in heel Nederland op 12 augustus, blijkt uit de gegevens van de NASA-Ecostress dat Tilburg absoluut niet tot de slechtste jongetjes van de klas behoort op het gebied van hitte-eilanden. Nergens in het centrum tikt het kwik de 47 aan. Verder inzoomen kan overigens met de onderstaande interactieve tool.
Het Pieter Vreedeplein en de Nieuwlandsstraat warmden het meest op. De hoogste moyennes vinden we terug op een steenworp afstand van het centrum in de buurten Hoefstraat en Koestraat, waar het lokaal bijna 48 graden wordt.
Verkoeling is te zoeken in stadspark de Oude Dijk en rond het Tivolipark, vooral in de woonwijken iets verder naar het oosten. Maar eigenlijk valt het aantal ernstige hitte-eilanden, zeker in vergelijking met de rest van de steden, hier betrekkelijk mee.
Groningen
Hoewel het in Groningen bijna twee graden koeler bleef volgens het KNMI, warmt de historische stadskern veel meer en omvangrijker op dan bij Tilburg het geval was. De iconische Grote Markt vormt een soort hete kern van een zeer uitgestrekt hitte-eiland dat pakweg van het Rijksuniversiteitscomplex tot aan de Vismarkt loopt en eigenlijk alle omliggende straten tot aan het Gedempte Zuiderdiep aan toe meetrekt in de waardes rond of ver boven de 45 graden.
Toch is er altijd baas boven baas in de vorm van het Sontplein, waar het in de buurt van de parkeerplaats van meubelgigant IKEA en – ironisch genoeg – de brandweerkazerne bijna de vijftig werd aangetikt.
Is er dan nergens verfrissing te vinden in 050 op hete zomerdagen? Heus wel! In het Noorderplantsoen bleef de bodem op de meeste plekken onder de veertig graden. Verderop naar het oosten vertolken het Ooster- en Pioenpark de rol van oase. Bovendien stralen deze groene gebieden hun invloed flink uit, waardoor het ook in de omliggende woonwijken relatief aangenaam vertoeven is in vergelijking met het hete historische hart van de grootste stad in Noord-Nederland.
Utrecht
Gaat er deze episode niets boven Groningen? Het antwoord luidt “ja”. Wanneer je Utrecht Centraal verlaat aan de ‘rustige kant’, kom je uit op het Jaarbeursplein waar grondtemperaturen zijn gemeten die iedere eerdere plek doen verbleken. Met de donkere platte daken en royale parkeergelegenheid, kan je deze omgeving met recht een oven noemen. Met maar liefst 55,5°C graden, moet het bakken van een eitje op de motorkap hier goed mogelijk geweest zijn op deze zonnige vrijdagmiddag.
De binnenstad is over het algemeen een stuk koeler, maar omdat de kleurverlopen zover naar boven moesten oplopen schetsen de kleuren op de kaart van Utrecht een enigszins vertekend beeld. Toch behoren de smalle winkelstraatjes rond de Oude Gracht en het Neude niet tot de allergrootste hotspots in deze reeks, met maximaal 46 graden op de klinkers de Vinkenburgstraat.
Met het autoluw maken van grote delen van de binnenstad, de sloop van vervallen stukken Hoog Catharijne en het opnieuw aanleggen van de historische westerse singel, lijkt dit project ook op hitte-eilandmanagementvlak een schot in de roos te zijn.
De nieuwe gracht en de omliggende groene zones zorgen ervoor dat het in het westen van de Utrechtse binnenstad lang niet zo warm wordt dan elders. Toch moeten we voor het meest verfrissende plekje aan de oostzijde zijn, waar het gras rondom de sterrenwacht van het Sonnenborgh Museum onder de veertig blijft.
Hotspot top tien
Vanaf deze derde episode worden de allereerste plekken in de onderzochte steden in een top tien gezet, waarbij maximaal drie locaties mogen meedingen. Het Jaarbeursplein mag zich vanaf nu lijstaanvoerder noemen, met 55,5°C als absolute uitschieter in de zeven steden die tot dusver onder de loep werden genomen. Enschede is met drie plekken behoorlijk talrijk aanwezig. Zo ziet de complete lijst er tot dusver uit.
Op de vraag of in andere steden wellicht nog zwaardere hitte-stress dan rond het Jaarbeursplein te beleven valt? Dat moet in de komende weken duidelijk worden met aanstaande dinsdag episode 4 met weer drie nieuwe Nederlandse steden.
Zeven steden van 'koud' naar 'heet'
Als je dit artikel leuk vindt, lees dan ook:
