Aan voormalige Duitse Bondskanselier Helmut Schmidt wordt een citaat toegeschreven dat alles in zich heeft: ‘Als je een visioen hebt, dan moet je naar de dokter gaan’. Deze “bon mot” wordt vaak gebruikt om zogenaamd visionaire ideeën tot absurditeit te reduceren.
Intussen lijkt een generatie politici uit alle kampen deze zin echter volkomen verkeerd te interpreteren. Dit uit zich in een fantasieloos en bloedeloos beleid dat niet eens een toekomst schetst en in tekstballonnetjes leeft. De campagne voor de Bondsdagverkiezingen van de afgelopen weken was dan ook inhoudsloos.
Vervoersbeleid
De “Groenen” zijn gecrasht – ondanks de klimaatcrisis. Een jubelende CDU/CSU maakte het zichzelf gemakkelijk met een onbeschroomd “ga zo door”. Waarschijnlijk niet eens beseffend wat het “ga zo door” betekende. Voorbeeld: het beleid van Angela Merkel van de afgelopen jaren bevatte vele mislukkingen. Waaronder het afdwalen naar een vervoersbeleid dat in feite moet worden omschreven als “sabotage”.
Hoewel de financiële hoorn des overvloeds werd geopend voor de transformatie naar elektromobiliteit, werden er geen vangrails opgesteld voor de weg daarheen. Zoals altijd dachten ze dat ze alles konden oplossen met het trekken van het chequeboekje. Over de rekening werd echter jarenlang genegeerd en die speelde ook geen rol in de “verkiezingscampagne”. Voor de burgers echter wel.
Automatische piloot
Apropos “verkiezingscampagne”. Er had heel wat in kunnen staan. Te beginnen met klimaat, vervoer, energie, infrastructuur, digitaal, industrie en buitenlands beleid. Maar geen van de grote partijen leek er echt over na te denken. Het land draaide op de (analoge) automatische piloot terwijl een muffe troep politici in het ruimteschip Berlijn, die nog nooit van hun leven echt gewerkt hebben, het volk voorhielden dat het in de toekomst nog meer geld zou moeten uitgeven.
Net als bij poker, bepaalde degene die het minst zijn pokerface verloor de race. Olaf Scholz, de kandidaat van de sociaal-democraten. Zijn strategie: “laat de anderen het maar doen, dan blijf ik uiteindelijk over” bleek precies goed te zijn. Inhoud bij de sociaal-democraten? Helemaal niets. Geen antwoorden op de belangrijke politieke vragen van de komende jaren. De gebruikelijke gemeenplaatsen als “sociale rechtvaardigheid” en “belastingverhogingen” kwamen van de backbenchers. Scholz maakte daadwerkelijk de ‘ruit’, het kenmerkende handgebaar van de huidige bondskanselier en beval zichzelf aan als opvolger van “Mutti Merkel”, als “Pappi”, om het zo maar te zeggen.
Schaamteloze champagnesteun
De Unie, zo werd tegen het einde van de verkiezingscampagne duidelijk, had de slaapwagon nooit verlaten. Het is verwonderlijk dat het resultaat nog steeds rond de 20 procent lag.
De Vrije Democraten probeerden een argumentatief beleid te voeren. Wat natuurlijk erg moeilijk is in een emotioneel geladen omgeving. Vooral kiezers die voor het eerst hebben gestemd, waren overtuigd door het verkiezingsprogramma van de FDP (bij gebrek aan alternatieven) en waren in de meerderheid bij de kiezers die voor het eerst hebben gestemd voor de “Groenen”, waarover de pers zich vrolijk maakte.
De pers moest pijnlijk beseffen dat haar schaamteloze campagnesteun aan de Groenen nauwelijks door de burgers werd aanvaard. Zeker, het klimaat is belangrijk, maar wie vreest voor zijn vermogen is moeilijk te overtuigen om nog meer geld uit te geven aan bijvoorbeeld een volledig verknipte energietransitie, digitalisering op kleuterschoolniveau of “moedwillig gesaboteerde” infrastructuur.
Industriemuseum Duitsland
De industrie, daarentegen, zweeg opvallend. Slechts hier en daar werd gesproken over het opdoemende industriemuseum van Duitsland. Natuurlijk is de eeuwige roep om subsidies en lage energieprijzen niet opgehouden voor de verkiezingen.
Dus wat kunnen we verwachten voor de toekomst? Zal er een coalitie worden gevonden die de dringende problemen van de komende jaren kan oplossen? Klimaat, energie, vervoer, digitalisering en industrie, om er maar een paar te noemen?
Het is vrijwel zeker dat beide coalities, d.w.z. zwart-groen-geel (Jamaica) of rood-geel-groen (verkeerslichten), de snelheidsbeperking van 130 km/u op de autosnelwegen zullen invoeren. Quasi als vijgenblad voor de klimaatdiscussie. Elektromobiliteit zal in beide coalities op de oude voet doorgaan; of de slaperigheid in de ministeries van vervoer en economie zal worden doorbroken hangt af van de hoofdrolspelers. Het is mogelijk dat de overheidssubsidie voor PHEV’s(plug-inhybride voertuigen) op instigatie van de Groenen wordt geschrapt. De vernieuwing van de infrastructuur zal worden bemoeilijkt door de groene coalitiepartner. Daar hebben snelwegen niet langer de hoogste prioriteit, maar fietssnelwegen voor de stedelijke clientèle.
Benzine naar 3 euro
De benzineprijs zal blijven stijgen, al was het maar vanwege de CO2-heffing, en zal zeker richting 3 euro gaan. Dat zal onrust veroorzaken. De drempel van 2 euro voor super op autosnelwegen is hier en daar al doorbroken.
De energieprijzen zullen stijgen. En heftig. Dit is contraproductief voor de elektromobiliteit, maar de staat heeft inkomsten nodig om de verknoeide EEG leven in te blijven blazen.
Het aandeel van de kolengestookte elektriciteitscentrales zal echter niet zo snel dalen als verwacht. De sluiting van de laatste kerncentrales betekent dat een gat van 10 GW moet worden gedicht voor de industrie, vooral in het zuiden. De uitbreiding van de opwekking van duurzame energie zal worden versneld, maar zal voorlopig nauwelijks relevant zijn voor de basisbelasting, omdat de belangrijke noord-zuidverbinding voor het elektriciteitsnet het probleemkind van de industrie blijft.
Dus meer invoer uit Frankrijk (kernenergie) en Polen (steenkool).
Energieopslag zal stiefmoederlijk behandeld blijven worden, en de zeepbel “waterstof” zal niets veranderen. Dit is toch alleen relevant in het geval van Jamaica; in het geval van een verkeerslicht zal waterstof als opslagmedium nauwelijks een pot met goud winnen. Daarentegen hoort men er bij de Groenen maar weinig over.
Ideologieën staan innovaties in de weg
Huizenbouwers en huiseigenaren kunnen te maken krijgen met aanzienlijk hogere kosten als gevolg van een verplichting voor zonnedaken. Energie-optimaliseringsmaatregelen voor bestaande woningen zullen voor beide coalities vrijwel zeker duur uitvallen. Ook dit zal onrust veroorzaken.
Kunnen we innovaties verwachten? Bijvoorbeeld V2G-technologie die het elektriciteitsnet stabiliseert als gevolg van de “fidget power” van zonne- en windenergie? Of grotere inspanningen op het gebied van digitalisering? Of onderzoek naar nieuwe energieproducenten zoals de vloeibare zoutreactor?
Hier zal de ideologie soms minder (Jamaica) soms meer (verkeerslichten) in de weg staan. Pragamatisme zou aan de orde van de dag zijn, maar het zal nauwelijks kunnen zegevieren, zoals de ervaring van de afgelopen decennia ons heeft geleerd. De allesomvattende bureaucratie zal snelle en meer dynamische veranderingen in de weg staan.
De voorwaarden voor een “echte visie”, zoveel is zeker, zijn denkbaar slecht. Het maakt niet uit welke coalitie er uiteindelijk gevormd wordt. De vraag is alleen of er dan genoeg artsen zullen zijn. Ditmaal voor de burger die geacht wordt dit alles te betalen.
Over deze column
In een wekelijkse column, afwisselend geschreven door Eveline van Zeeland, Eugène Franken, Helen Kardan, Katleen Gabriels, Carina Weijma, Bernd Maier-Leppla en Colinda de Beer probeert Innovation Origins te achterhalen hoe de toekomst eruit zal zien. Deze columnisten, soms aangevuld met gastbloggers, werken allemaal op hun eigen manier aan oplossingen voor de problemen van deze tijd. Morgen zal het dus goed zijn. Hier zijn alle voorgaande afleveringen.
Ook interessant: Duitsland zet vol in op waterstof, en Nederland moet mee
