Op het eerste gezicht loopt Venetië achter op het ecologische pad naar de duurzame samenleving. Wie op bijvoorbeeld de wereldberoemde Rialtobrug staat, hoort onder hem of haar het eindeloos pruttelen van dieselmotoren van de talloze vaporetto’s en andere boten. Nog zoiets: pas een jaar geleden ging de eerste elektrische laadpaal (voor de scheepvaart) de grond in, binnenkort komen er drie bij…
Maar dit beeld van Venetië houdt geen tred met de nog onzichtbare achtergrondontwikkeling. Venetië beschikt sinds dit jaar over een acceleratieprogramma voor duurzame ontwikkeling, waar start-ups in een (nog te restaureren) Venetiaans palazzo de stap naar voren zetten. Dat alles onder de paraplu van stakeholders als internationale energieondernemingen, het lokale MKB, de universiteit en het openbaar bestuur op meerdere niveaus.
Dat is op zich geen bericht om stijl van achterover te vallen. Maar de Venice Sustainability Innovation Accelerator, kortweg VeniSIA, is niet zomaar een aanjager van ontwikkeling, zegt Carlo Bagnoli, wetenschappelijk directeur van VeniSIA. Het doel is uiteindelijk dat Venetië, de stad, zelf de accelerator van innovatie wordt.
Dit vraagt om uitleg. We belden met Bagnoli, die ook hoogleraar bedrijfskunde is aan Ca’ Foscari, de universiteit van Venetië.
Venetië dat telkens overstroomt is een slachtoffer van de klimaatsverandering. Hoe is de situatie nu?
Venetië heeft een aantal problemen op het gebied van de ecologische en sociale duurzaamheid. Hoogwater is uiteraard een thema, ook al helpt dat de zogenaamde Mozesdam in 2020 in gebruik is genomen.
Dus dat probleem is uit de wereld?
We hebben te maken met tal van andere uitdagingen op het gebied van het milieu, zoals het verbeteren van de lucht- en waterkwaliteit. We hebben nu eenmaal te maken met unieke eigenschappen van een stad die op het water is gebouwd. Zo heeft Venetië geen gemakkelijke toegang tot duurzame energiebronnen voor gebouwen en verkeersmiddelen en is het heel lastig om al die historische gebouwen energieneutraal te maken.
Wat is de grootste uitdaging voor de sociale duurzaamheid?
De bevolking van het historisch centrum neemt elk jaar in omvang af. In zestig jaar tijd is de stad met tweederde gekrompen. Venetië heeft nu nog maar zo’n 50.000 inwoners.
Hoe wilt u de problemen aanpakken?
Gekscherend zeg ik wel eens: laten we van Venetië een pretpark maken. Dan zetten we aan het eind van de middag de waterkering open, zodat de toeristen nog even door het hoge water kunnen banjeren voordat het park gaat sluiten.
Wat is een andere optie?
Er wat aan doen. In een stad moet worden geleefd en gewerkt, anders is het geen levende stad. De aanpak van VeniSIA voorziet in de krachtige ontwikkeling van ecologische en sociale duurzaamheid.
We gaan de klimaatcrisis bestrijden door innovatie te ontwikkelen op een plek die juist door de opwarming van de aarde onder druk staat. Daardoor gaan we massaal het gebruik van telewerken promoten en gaan we in eerste instantie 500 mensen uit de hele wereld aantrekken die in de hightechsector werken. Daarnaast hebben we een internationale oproep gedaan om ideeën. We hebben in twee maanden tijd ruim 1500 aanmeldingen gekregen. Daaruit is een selectie gemaakt van elf innovaties, die in Venetië zullen worden geaccelereerd.
Waarom zou een hightech telewerker in Venetië willen wonen en werken?
Venetië heeft van zichzelf grote aantrekkingskracht, maar er moet wel een netwerk zijn dat hightech’ers willen. Uit Amerikaans onderzoek blijkt dat telewerkers het op afstand werken prima vinden als hun werkplek over tenminste drie aspecten beschikt: snelle datalijnen, fiscale voordelen en een internationale omgeving.
Is Venetië daadwerkelijk goed bekabeld?
Jazeker. Daarbij komt dat buitenlandse werknemers die voor een niet-Italiaanse onderneming werken profiteren van een laag belastingregime. Deze internationale gemeenschap van innovators gaat werken aan oplossingen voor ecologische en sociale duurzaamheid. Zij trekken op hun beurt weer andere innovators en investeringen aan.
Er zijn wel andere innovatiehubs in de wereld. Waarom Venetië?
Wat Venetië uniek maakt is dat het historische centrum maar 5 vierkante kilometer beslaat en 50.000 inwoners heeft. Venetië is daarmee een levende innovatiehub. Niet alleen worden innovatieve oplossingen hier bedacht, maar die oplossingen kunnen ook direct in de praktijk worden gebracht. Je kunt experimenteren in een complete stad. Het wordt daarmee tegelijkertijd een showroom.
Zijn er al resultaten zichtbaar?
Welzeker, los nog van het incubatorprogamma komen er steeds meer start-ups in Venetië, precies wegens dat idee dat Venetië een laboratorium is. Zo is Zero Farms, een ontwikkelaar van verticale landbouwsystemen uit het achterland van Venetië, van plan een proefopstelling in Venetië te bouwen.
Welke innovatie trekt Venetië nog meer aan?
Naast VeniSIA vormt Venetië het hart van tal van andere projecten. Zo wordt de petrochemische haven van Porto Marghera, die tegenover Venetië ligt, getransformeerd tot een waterstofdistrict. Dat gebied is er niet alleen om waterstof te produceren, maar is het centrum van alle bedrijvigheid die te maken heeft met waterstof en andere duurzame technologieën. Dat gaat van een specifiek ventieltje tot complete infrastructurele projecten. Onze ondernemingen kunnen dat aan. Veneto, de regio waarvan Venetië hoofdstad is, heeft een van de hoogste percentages van MKB-ondernemingen van Europa.
Wordt het nog wat met de elektrische vaporetto?
Die gaat eraan komen. Intussen is zo’n jaar geleden de hybride vaporetto in de vaart gekomen. Die is uitgerust met een verbrandings- en elektrische motor.
In dit verband is het aardig te melden dat Phillippe Starck vorige week het model van de duurzame gondel van de toekomst heeft gepresenteerd, Hij heeft die speciaal ontwerpen voor VeniSIA. De ontwerper heeft daarbij duurzame hightechmaterialen en -technologie erin verwerkt, zoals biohars van zeewier en geperste bamboe. Het vormt een symbool van de duurzame toekomst van Venetië.
Lees over de Mozes-waterkering en de eerste elektrische laadpaal van Venetië
