De datum van 27 december 2020 betekende voor de meeste Europese landen de aftrap van de allergrootste vaccinatiecampagne in de geschiedenis van de mensheid. Met mutaties uit Zuid-Afrika en Groot-Brittannië op de loer en een feestdagenpiek in het verschiet, is de volgende fase van de Covid-19-pandemie losgebarsten.
Europa is tamelijk vroeg in vergelijking met de rest, maar sommige landen mochten al in de tweede week van december los zoals Israël en de Verenigde Staten. Tientallen landen zijn inmiddels uit de startblokken. Het doel? Zo snel mogelijk genoeg groepsimmuniteit bewerkstelligen zodat de pandemische fase van Covid-19 zo snel mogelijk de geschiedenisboekjes in kan. Voor Nederland lijkt de haast allemaal iets minder groot te zijn in de voorbije weken.
Als enige EU-land sloot Nederland het kalenderjaar af zonder ook maar een prik gezet te hebben. Hoewel er inmiddels tienduizenden vaccins zijn binnengekomen, staat de teller nog altijd op nul. Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Hugo de Jonge vertelde vorige week dat in Europa alleen Duitsland en Denemarken na hun ‘symbolische aftrap’ de boel logistiek op de rit zouden hebben. Maar is dit wel zo? Daar heeft OurWorldinData een zeer uitgebreide en actuele dataset voor.
Het antwoord luidt: nee. Overal om ons heen zijn reeds duizenden, zo niet tienduizenden of honderdduizenden serums toegediend. Dat ziet er de nieuwe Prikkaart van Europa van maandag 4 janari als volgt uit.
Symbolisch begin of snelle start?
Dat Nederland op logistiek vlak moeite heeft om de rest van het continent bij te benen, blijkt niet voor het eerst tijdens de coronapandemie. Het stroef uit de startblokken komen doet denken aan afgelopen zomer bij het opschalen van de testcapaciteit. Wat opvalt aan de kaart van Europa is dat de landen die hun testcapaciteit destijds het beste op orde hadden – Denemarken en Groot-Brittannië – opnieuw de continentale koplopers zijn. Toch zijn deze landen niet uniek.
Nagenoeg ieder EU-land is na zijn ‘symbolische’ prikmoment doorgegaan met het vaccineren van de bevolking tegen Covid-19. Van de EU-landen zitten alleen België, Cyprus, Zweden en Tsjechië begin 2021 nog altijd op een enkeling. Maar in de rest van de Unie worden iedere dag opnieuw injectienaalden in bovenarmen gestoken. Zelfs het merendeel van de Midden- en Oost-Europeaanse landen, die niet per se bekendstaan om hun goede infrastructuur om zo’n project uit te voeren, lijkt voor alsnog uitstekend mee te komen. Ook Portugal, Spanje en Italië komen prima uit de startblokken.
De absolute koploper wereldwijd is Israël, een land dat in de herfst nog kopje onder leek te gaan na een zeer dikke najaarspiek. Het land faalde destijds in zo ongeveer alles, maar wil nu kennelijk niet nogmaals voor joker staan. Met behulp van de enorme extra man- en vrouwkracht in de vorm van dienstplichtigen en reservisten is er gestart aan een vaccinatieoperatie waarmee ze wereldwijd op eenzame hoogte staan. Op 4 januari kregen al 1,22 miljoen Israeliërs een prikbeurt, goed voor ruim 14 procent van de voltallige bevolking en 121.000 per dag (1,3 procent van de bevolking). Het tempo zit er bovendien ook goed in: dit is goed te zien op de onderstaande tabel.
Zorgvuldig getreuzel en geklungel
Meedoen aan V-Day was in het zo zorgvuldige Nederland nooit een optie. Maar dat hoefde ook niet, verzekerde minister De Jonge in december. Andere landen zouden net zo goed als Nederland worstelen met logistieke kinken in de kabels waardoor er na het eerste ‘prikmoment’ weinig zou worden doorgepakt. In Nederland gebeurde dit wel. Maar dan vooral met de aanvangstdatum. Eerst werd het 4 januari. Nadat de GGD’en tegensputterden, viel eind januari. Toen vervolgens het land te klein was, kwam de datum 8 januari geprikt. Wel na het kerstreces, dat het kabinet zelfs een week eerder afbrak vanwege de zo ‘dringende’ coronacrisis.
Omdat de pandemie nog altijd in volle gang is, stromen de ziekenhuizen in Nederland voller en voller. Op oudjaarsdag luidden IC-chefs Diederik Gommers en Ernst Kuipers de noodklok: er moest zo snel mogelijk ziekenhuispersoneel inggeënt worden om rampscenario code zwart te voorkomen. Hugo de Jonge reageerde na het pakken van een welverdiend lang weekeinde waarop hij te zien was als Oud en Nieuw-gast bij RTL Boulevard. Het werd tóch nog een dagje eerder voor het zorgpersoneel dat vanaf 7 januari een prikje kon krijgen.
De reden voor deze gênant trage start wijzigt ook nagenoeg iedere week opnieuw. Het excuus dat elders onzorgvuldig gehandeld zou worden en hier veiligheid voorop stond kon na de kerst al bij het vuilnis. Afgelopen week was het ineens ‘uitvoeringstechnisch‘ niet haalbaar om eerder te beginnen met prikken. En op de eerste werkdag van 2021 bleek het tóch wel mogelijk te zijn om eerder te beginnen, maar dat Nederland zich onvoldoende wendbaar toonde. Maandag werd een nieuwe vaccinatiestrategie gepresenteerd waarin het ziekenhuispersoneel als eerste aan de beurt komt. Als ‘alles meezit’ de gehele bevolking in het derde kwartaal ingeënt kunnen zijn.
Het in begin oktober zo hopeloze geachte Israël laat als geen ander zien wel van hun kolossale coronaflaters uit het verleden te leren. Als zij in dit tempo doorprikken dan hebben zij hun voltallige vaccinatiecampagne al in april voltooid.
Improviseren zonder te leren
Nederland lijkt zich ook in dit nieuwe coronahoofdstuk te laten overvallen. Maar dit mag inmiddels geen verrassing meer heten. Zaken als de pandemische verdedigingslinies niet op orde, machtspelletjes, te laat of te weinig personeel aannemen, ICT-geblunder en de afwezigheid zijn van iets dat lijkt te duiden op een strategie vormen een vrij vast patroon. Waar de ‘coronaminister’ zich voor de zoveelste keer tijdens de crisis moet verantwoorden voor getreuzel, gedecentraliseerde stroperigheid, achter de feiten aanlopen, overvallen worden door uiterst voorspelbare dingen en gebroken beloftes, worden er ook morgen weer in de rest van de wereld honderdduizenden mensen ingeënt tegen het coronavirus. Hier staat de teller nog altijd op nul.
Maar overmorgen, dan beginnen we. Nu echt. Of Nederland een goede eindsprint in de benen heeft, merken we in de aankomende maanden. Aan de valse start van twee weken na tientallen andere landen, kan niets meer veranderd worden. Vooralsnog is het zo zorgvuldige en ‘goedgeorganiseerde’ Nederland samen met Albanië, Moldavië, Belarus, Bosnië-Herzegovina, Montenegro, Oekraïne en Noord-Macedonië de rode lantaarn van Europa. Naast een gênante deceptie, kost dit gedecentraliseerde getreuzel mensenlevens. Want onderwijl gaat de coronapandemie nog altijd in volle hevigheid verder.
De rollende moyennedip in de onderstaande grafiek, komt met aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid door de feestdagen, een tijd waarin mensen elkaar ondanks de restricties toch vaker opzochten dan in de rest van het jaar.
Zelfs de ‘grootste verliezer van Europa’, het gesloopte Spanje, lijkt de uitrol van de vaccinaties aardig voor elkaar te boksen.
Als je dit artikel leuk vindt, lees dan ook:
