De diagnose kanker alleen al is een schok voor iedere getroffen persoon, die moeilijk te verwerken is en een beslissende invloed heeft op de kwaliteit van leven. In de meeste gevallen neemt de kwaliteit van leven nog verder af, omdat de bijwerkingen van de therapie een enorme belasting vormen voor de lichamelijke prestaties en de gemoedstoestand. Dit leidt tot een aanzienlijke vermindering van de lichamelijke activiteit, hoewel artsen zeggen dat die juist goed is.
Beweging, sport en gerichte training, zowel als aanvullende als zelfstandige therapie, zijn al geruime tijd het onderwerp van vele wereldwijde studies. Uit recent gepubliceerde gegevens blijkt dat lichaamsbeweging niet alleen de kwaliteit van leven kan verbeteren, maar ook de therapieresultaten. Lichamelijke activiteit en gerichte training blijken bij verschillende vormen van kanker gepaard gaan met een vermindering van het risico op het terugkomen van kanker en zelfs sterfte. Daarnaast lijkt training ook de effectiviteit van alle kankertherapieën te verhogen, namelijk chemotherapie, immunotherapie en radiotherapie.
“De ontwikkeling van kanker (tumorgroei) en metastase is afhankelijk van de vorming van nieuwe bloedvaten. In tegenstelling tot gezonde weefsels gebeurt dit echter willekeurig en ongeordend bij kanker,” verklaren de artsen van de Duitse Vereniging voor Radio-oncologie (DEGRO). “Zeer dunne, geklonterde, onvolgroeide, gedeeltelijk lekkende vaten en ook veel kortsluitingen (zogenaamde shunts) worden gevormd, waardoor het zuurstofrijke bloed zich niet voldoende in het tumorweefsel kan verspreiden, maar wegvloeit.”
Dit zou leiden tot een tekort aan zuurstof, een zogenaamde tumor hypoxie en oververzuring van het tumorweefsel. Dit leidt tot een micro-omgeving van oxidatieve stress in de tumor, wat op zijn beurt leidt tot de vorming van nieuwe vaten en de agressiviteit van de ziekte stimuleert.
Sport tegen tumorvermoeidheidssyndroom
Een ander neveneffect is extreme vermoeidheid. De getroffen persoon lijdt aan een gebrek aan kracht en gedrevenheid en is voortdurend uitgeput en moe. En wat het extra vervelend maakt: slaap is geen oplossing voor deze permanente vermoeidheid. Daarnaast hebben ook concentratieverlies, angst, depressie en andere symptomen een negatief effect op het dagelijks leven.
“Het vermoeidheidsprobleem wordt beschouwd als de hoofdoorzaak van een verminderde levenskwaliteit (QoL) en is een veelvoorkomend fenomeen van een tumortherapie en de behandeling van de tumor”, zegt DEGRO-woordvoerster Stephanie Combs. Het vermoeidheidssyndroom kan ook optreden bij radiotherapie.
Er zijn nog steeds geen geneesmiddelen beschikbaar om het vermoeidheidssyndroom te behandelen, maar studies hebben aangetoond dat lichaamsbeweging de symptomen kan verbeteren of stoppen. Volgens de artsen draagt sport bij tot een “niet-farmacologische modulatie of regulering van de micro-omgeving in de tumor”.
Lichamelijke training verhoogt dus het niveau van de groeifactor VEGF (“vascular endothelial growth factor”) en normaliseert de bloedvatstructuren in de tumor. Dit resulteert in een gelijkmatigere vaatdichtheid, een betere bloedcirculatie en een betere zuurstoftoevoer.
“Dit gaat gepaard met een betere verdeling van chemotherapeutica in de tumor, maar ook de effectiviteit van straling neemt aanzienlijk toe, omdat hypoxie of oxidatieve stress de stralingsgevoeligheid van kankercellen verergert,” meldt de studie. “Er kan worden aangetoond dat doelgerichte training leidt tot een drievoudige afname van 8-OHdG (8-Hydroxydesoxyguanosine, een biomarker voor oxidatieve stress) in de tumor. Aan de andere kant heeft het sportprogramma geleid tot een toename van 41% van de “antioxidatieve capaciteit” in het bloed en een afname van 36% van de oxidatieproducten.
Beter immuunsysteem
De wetenschappers hebben ook ontdekt dat sport ook het tumormetabolisme (energievoorziening, insulineniveaus, glucosemetabolisme) en verschillende ontstekingsmarkers in het bloed vermindert. Bij patiënten die deelnamen aan een sportprogramma tijdens chemotherapie namen de ontstekingswaarden af en als verder positief “neveneffect” vertoonden zij betere mentale (neurocognitieve) prestaties.
Tenslotte is aangetoond dat sport het immuunsysteem activeert, aangezien het aantal witte bloedcellen toeneemt. Het aantal natuurlijke killercellen, de zogenaamde NK-cellen, is zelfs vertienvoudigd en de productie van cytokines zoals interleukine-6 (IL-6) wordt ook gestimuleerd door sport.
“Het bewijs voor de positieve effecten van sportactiviteiten wordt vandaag de dag als zo sterk beschouwd dat wij als gespecialiseerde maatschappij sportactiviteiten aanbevelen aan alle stralingspatiënten”, aldus Prof. Dr. Wilfried Budach, voorzitter van DEGRO.
Prof. Dr. Combs benadrukt dat de bevindingen over de positieve invloed van lichaamsbeweging en sport bij kankerpatiënten bijzonder belangrijk zijn in de begeleiding van patiënten. “Helaas hebben sommige oncologen en huisartsen nog steeds de neiging om fysieke bescherming aan te bevelen.”
De specialisten bevelen over het algemeen een combinatie van uithoudingsvermogen en algemene krachttraining aan. In het geval van een individueel geschikte sport moet het vereiste niveau geleidelijk worden verhoogd. Afhankelijk van het niveau van de prestaties kan dit in eerste instantie slechts een dagelijkse wandeling van 10 minuten zijn, of drie keer per week regelmatig joggen.
“Natuurlijk kunnen bepaalde situaties een trainingspauze vereisen, zoals nieuwe wondgenezing of complicaties zoals koorts of infecties. Bij botuitzaaiingen is er een verhoogd risico op breuken als gevolg van ongeschikte sporten,” geven de wetenschappers toe. “Soms moet tijdens of na de bestraling rekening worden gehouden met speciale omstandigheden, omdat zwaar zweten, wrijvende kleding of chloorwater de huid extra kan irriteren”.
Ook interessant:
Stresshormonen bevorderen uitzaaiing borstkanker
Kankeronderzoek – gepersonaliseerde therapieën mogelijk
Innovaties die de behandeling van kanker zullen veranderen (3): Immunotherapie
Innovaties die de behandeling van kanker zullen veranderen (1): Gentherapie met Clostridia
Als je dit artikel leuk vindt, lees dan ook:
