Nee, Eindhoven is nog lang geen smart city, hoe hard dat zowel binnen als buiten de stad ook af en toe wordt geroepen. Maar de weg naar dat doel is inmiddels wel stevig geplaveid. Niet alleen is er volop zelfvertrouwen over de lokaal aanwezige voorwaarden, er is zelfs al een werkprogramma dat een eerste invulling moet verschaffen. e52 gaat in een serie artikelen in op de transitie die de stad moet doormaken om daadwerkelijk een smart society te kunnen worden. Vandaag deel 9: de gevolgen van de robotisering zijn in Eindhoven eerder dan elders merkbaar. Lees hier alle eerdere bijdragen.
Door Anke Langelaan
Vergeet Back to the Future of Star Wars; de toekomst ligt al klaar in Eindhoven. Een toekomst waarin robotisering een grote impact heeft op onze arbeidsmarkt, in positieve en negatieve zin. “We staan voor een ambivalent scenario waarin robotisering zowel een vloek als een zegen kan zijn. Die ambivalentie ontwikkelt zich heel sterk in de Brainport regio”, aldus Ton Wilthagen, onder meer hoogleraar Institutionele en juridische aspecten van de arbeidsmarkt aan de Universiteit van Tilburg. “Eindhoven is nu al een showcase voor technologische ontwikkelingen in de nabije toekomst, maar ook voor de maatschappelijke effecten van die ontwikkelingen.”
Zelfrijdende auto
Met dubbele belangstelling wordt dan ook gekeken naar de Brainportregio als het gaat om de rol die robots zullen spelen op onze arbeidsmarkt. Sinds kort weliswaar, licht Wilthagen toe. “De aandacht voor robotisering neemt recentelijk duidelijk toe, omdat die ontwikkeling de laatste jaren in een stroomversnelling is geraakt. Dankzij de technology boost sinds 2000 zijn nu concrete resultaten zichtbaar; de zelfrijdende auto wordt werkelijkheid, zorgrobots zijn in opkomst en in Eindhoven is zelfs al een uitzendbureau voor robots. Zodoende neemt de aandacht voor robotisering in steeds bredere zin toe.” Volgens Wilthagen zal daarmee ook de gewenning onder de mensheid snel toenemen. “Natuurlijk worden robots al veel langer ingezet, bijvoorbeeld voor productieprocessen of tijdens operaties. Veelal achter de schermen dus. Maar vanaf nu zijn robots steeds vaker onderdeel van het dagelijks leven.”
Advocatuur, notariaat en journalistiek
Niet dat we volgend jaar al honderden robots per dag tegen zullen komen, ‘maar dat gaan we wel nog meemaken’, benadrukt Wilthagen. “Het is een logisch gevolg van de voordelen van robotisering. Kort gezegd komt het erop neer dat alles wat geroutineerd gebeurt, in de nabije toekomst sneller, beter, betrouwbaarder, efficiënter en dus goedkoper door robots gedaan kan worden. De technologie gaat echt heel erg snel en zodra de betrouwbaarheid van robots duidelijk wordt, zal ook de publieke opinie snel veranderen.” Voor veel beroepen zijn daarom op relatief korte termijn geen of veel minder mensen meer nodig. “Denk daarbij niet alleen aan bijvoorbeeld inpak-, verzamel-, spuit- en assemblagewerk, maar ook aan specialistische vakgebieden zoals advocatuur, notariaat en journalistiek. Veel werkzaamheden binnen die beroepen zijn immers ook routinematig. In dat opzicht is een kapper veel minder kwetsbaar.”
Vloek en zegen
Hoewel er vanwege de robotisering van de arbeidsmarkt ook nieuwe beroepen bijkomen (zoals specifieke programmeurs en technici), biedt dat volgens Wilthagen niet genoeg compensatie. “Daarom is deze ontwikkeling een vloek en een zegen tegelijk. Aan de ene kant zorgt de technologische vooruitgang voor hogere productiviteit in de maakindustrie, en dat is hard nodig om bij te blijven met de wereldwijde concurrentie. Aan de andere kant vallen er onvermijdelijk slachtoffers binnen bepaalde beroepen, waardoor veel mensen buiten de boot vallen op de arbeidsmarkt en een beroep doen op uitkeringen. Gemeentes en steden moeten die kwetsbare groepen opvangen, maar hoe? Ik weet dat Eindhoven, in de persoon van wethouder Depla van Economie, Werk en Inkomen, daar al intensief mee bezig is. Want in deze Brainportregio speelt de toekomstige situatie al: wel economische groei, maar desondanks toch een aanhoudende hoge uitkeringsafhankelijkheid.”
Leven lang leren
Over oplossingen voor deze (toenemende) problematiek bestaan zeker ideeën, maar er is ook een overkoepelende mentaliteitsverandering nodig. Wilthagen: “Mensen moeten de omslag maken naar een leven lang leren. De veranderingen gaan alleen maar sneller, dus we moeten onszelf continu blijven omscholen en ontwikkelen om bij te blijven. Zie het als de regelmatige software updates op je smartphone. Als maatschappij moeten we ook blijven investeren om zoveel mogelijk up-to-date te zijn. Tegelijkertijd vergt dat ook meer bewegingsruimte vanuit de overheid, bijvoorbeeld door een flexibeler uitkeringssysteem zodat mensen ook kunnen ontwikkelen zonder directe grote financiële gevolgen.”
Wat de toekomst ook brengt aan kansen of bedreigingen, Eindhoven staat er middenin. Reden te meer om de lezing van professor Wilthagen donderdag 19 november bij het Academisch Genootschap Eindhoven bij te wonen.
Prof. Wilthagen staat in Europa bekend als ‘mr. Flexicurity’ vanwege zijn – door de EU omarmde – baanbrekende ideeën over de arbeidsmarkt. Hij is trekker van de arbeidsmarkt binnen Brainport 2020 en houdt zich intensief bezig met het ontwerpen van innovatieve concepten, zoals de ‘Startersbeurs’ en ‘Meesterbeurs’, ook in Eindhoven geïntroduceerde regelingen voor jonge en oudere werkzoekenden.
Zijn lezing is de tweede in de AGora-cyclus: 2050 Brave New World, over de impact van digitalisering op mens en maatschappij. Prof. Wilthagen spreekt donderdag 19 november 2015 om 20.00 uur. Kijk voor meer informatie en de mogelijkheid tot aanmelding op de website van het Academisch Genootschap Eindhoven.
Uw mening over robotisering:
Ton Wilthagen is benieuwd naar de publieke mening over robotisering en de effecten voor werk en heeft daarom een korte enquête klaargezet. De resultaten tot dat moment zal hij tijdens zijn lezing in Eindhoven presenteren als indicatie. Uw mening kan daarbij dus ook meetellen.
